Stel dat in een wijk, waar tot dan toe slechts autochtone Nederlanders wonen, een Turks-Nederlands gezin een huis krijgt toegewezen, en hun huis vervolgens wordt beklad met de tekst: ”Nederlandse wijk, alleen Nederlanders.” En dat het gezin in kwestie vervolgens wordt weggepest. En dat dan de burgemeester zou zeggen: ”Turken zonder Nederlandse binding die hier willen wonen, dat kan niet.” Het land zou te klein zijn, de bewoners zouden van racisme worden beschuldigd, en de burgemeester had nog die avond moeten aftreden. Dat was immers je reinste apartheid!

Of stel dat het om een wijk ging, waarin vrijwel uitsluitend Turkse Nederlanders wonen, en daarin een autochtoon gezin een huis zou krijgen, waarna hetzelfde zou gebeuren: ”Turkse wijk, alleen Turken” op de muur. En het gezin weggepest. En dat de voorzitter van de bewonerscommissie de woorden van de burgemeester zo zou goedpraten: ”Als je het zo hoort, dan denk je: dat is racisme. Maar dat is het niet. Wij zijn zelf Nederlanders, zijn hier volkomen geïntegreerd. Maar we willen ook onze eigen cultuur behouden. Als hier meerdere nationaliteiten wonen, kan die gemeenschapszin verwateren.” Ik garandeer u: schreeuwende koppen in De Telegraaf. Kamervragen van de PVV, omdat de overheid een ‘shariawijk’ heeft helpen creëren die Henk en Ingrid discrimineert.

Toch vielen deze teksten vorige week donderdag zo letterlijk als citaten in de Volkskrant te lezen, zonder dat in Den Haag een politieke bom ontplofte. De burgemeester in kwestie was die van Hoogeveen in Drenthe. Alleen moet u in het eerste citaat de woorden ”Nederlandse” en ”Nederlanders” vervangen door ”Molukse” en ”Molukkers”, en in het tweede ”Turken zonder Nederlandse binding” in ”Nederlanders zonder Molukse binding”. Al een halve eeuw, sinds hun komst naar Nederland, bestaan er speciale Molukse woonwijken die ook speciaal voor hen zijn gebouwd, met het idee dat zij over niet al te lange tijd weer naar hun land zouden terugkeren – waar hebben we die aanname vaker gehoord? – en daarom als groep bijeengehouden moesten worden, opdat – zoals de Groningse hoogleraar Algemene Rechtswetenschappen Jan Brouwer stelt in een stuk in De Volkskrant – ”de culturele identiteit van de Molukse gemeenschap” zou worden beschermd.

Tja. Dat is in elk geval een beleidsdoel dat je als overheid vandaag zó, en met dié middelen, niet meer voor pakweg de Turkse of Marokkaans Nederlanders zou durven proberen te realiseren. Het maakt weer eens duidelijk dat Nederland, als gevolg van bepaalde uit historische verplichtingen voortvloeiende maatregelen van lang geleden, soms zélf plotseling enkele voor universeel verklaarde beleidsprincipes straal negeert. Alle burgers zijn gelijk, om de beroemde zinsnede uit Orwells roman Animal Farm te parafraseren, maar sommige burgers kennelijk toch net iets gelijker.

Er bestaat overigens nog een groep waarvoor een dergelijke uitzondering wordt gemaakt op de algemene regel dat elke burger in beginsel moet kunnen wonen waar hij wil: bij zogeheten woonwagenbewoners, die zo ook hun speciale band en culturele identiteit mogen bewaren. Op hun kampementen – waar de woonwagens in de praktijk allang voor enorme huizen hebben plaats gemaakt, die in weinig meer aan hun eens inderdaad mobiele bestaan herinneren – kom je er als buitenstaander ook niet in. Los daarvan heeft ook nog Rotterdam de ‘Rotterdamwet’ om de vestiging van laagbetaalde mensen af te remmen, maar hier geldt in elk geval geen etnisch criterium, als bij de Molukse wijken, en ook niet het behoud-van-de-eigen-cultuur-argument.

”Afspraak is afspraak. Die afspraak gaat terug tot de jaren zestig”, aldus de burgemeester van Hoogeveen over het feit dat alle vrijkomende huurhuizen eerst aan ”Moluks gerelateerde inwoners” aangeboden worden. Hij voegt er aan toe dat we zo’n afspraak nu weliswaar niet meer zouden maken, maar ook niet eenzijdig kunnen opzeggen. Dat wordt op een gegeven moment toch de vraag, als zo’n afspraak te flagrant in strijd raakt met principieel veranderde maatschappelijke opvattingen. Er kan dan zeker een moment komen, waarop zo’n afspraak moet worden herzien, als die een te grote rechtsongelijkheid schept. Want zoals men – zolang men tenminste aan het fenomeen van de bijzondere scholen als zodanig vasthoudt – moslims niet kan ontzeggen wat men aan christenen gunt, zo kan me ook niet vrolijk exclusief Molukse wijken aanhouden, en die voor andere etniciteiten verbieden.

Oude afspraken, die ooit worden herzien omdat ze moreel onhoudbaar zijn geworden: dat vormt de kern van vooruitgang. Toen de voormannen van de Bataafse Revolutie van 1795 in Nederland, geïnspireerd door het gelijkheidsbeginsel van de Franse, een einde maakten aan adellijke voorrechten op het terrein van de jacht en de pacht, beriepen de slachtoffers van die maatregel zich eveneens op, inderdaad, heel oude afspraken, die niet eenzijdig opgezegd konden worden. Terecht heeft men zich daarvan toen niet al te veel meer aangetrokken. Dat wordt, als het om aparte Molukse wijken gaat, nu misschien toch ook écht eens tijd.

Thomas von der Dunk is publicist en cultuurhistoricus. Hij promoveerde in 1994 op een proefschrift over de politieke en ideologische aspecten van de monumentencultus in het Heilige Roomse Rijk. Daarna was hij onderzoeker aan de universiteiten van Utrecht, Leiden en Amsterdam.