‘In dit land mag je nooit een van deze vier dingen zijn: een vrouw, een kind, een boom of een zwerfdier…’ Deze woorden worden toegeschreven aan de grote Turkse romanschrijver Yaşar Kemal. Hij heeft absoluut een open wond geraakt, waaronder Turkije steeds meer lijdt. Alle vier zijn ze extreem kwetsbaar, omringd door geweld en een grote mate van straffeloosheid. Terwijl de bossen van Anatolië worden geplunderd door hebzuchtige mijnbouw- en bouwbedrijven, heeft een recente wet het mogelijk gemaakt dat zwerfhonden en -katten willekeurig worden uitgeroeid door gemeenten. Maatschappelijke organisaties, die toch al onderdrukt worden, voelen zich volkomen hulpeloos in hun verzet.

Het geweld – voornamelijk moorden – tegen kinderen en vrouwen is een hoofdstuk apart. De meest recente episode die deze malaise van de Turkse samenleving benadrukte, was het tragische lot van een achtjarig meisje, Narin Gülan, dat – na 19 dagen zoeken en een bizarre poging tot stilzwijgen in een dorp in de buurt van Diyarbakır – vermoord werd gevonden, achtergelaten in een zak bij een beekbedding.

Ze was op 21 augustus van huis vertrokken om een Korancursus bij te wonen, maar keerde daarna niet meer terug. Ze werd dezelfde avond als vermist opgegeven, en lokale en nationale reddingsteams, waaronder de politie, commando’s, speurhonden en onderwaterzoekteams, werden ingezet.

De toename van geweld tegen vrouwen en kinderen is geen nieuw fenomeen

Nu zijn er 24 mensen gearresteerd, onder wie haar moeder, vader, oom en het dorpshoofd (mukhtar). De familie en het dorp worden geassocieerd met de HUDA-PAR, een fundamentalistische Koerdische partij met banden met de Turkse Hezbollah, die in verband wordt gebracht met gruwelijke moorden op vrouwen en dissidenten in de jaren 1990.

Het incident bracht Turkije tot een kookpunt. De natie staat nog steeds op scherp, als een kruitvat, vanwege een crisis met meerdere lagen – economie, politiek en extreme polarisatie – die Turkije al jaren teistert. Zoals in elk land waarvan de fundamenten aan het instorten zijn, is deze laatste episode opnieuw een ernstig signaal, een symptoom van enorm moreel verval.

Narin is geen uitzondering. Volgens het Centrum voor de Rechten van het Kind (FISA) zijn 133 kinderen om het leven gekomen, niet alleen door moorden maar ook door huiselijk geweld. Kinderen zijn vaak getuige van gruwelijke daden en ‘lokale geheimen’, waardoor ze langdurige psychologische trauma’s oplopen. De kwetsbaarheid van deze slachtoffers, vooral meisjes, legt diepgewortelde problemen in de Turkse samenleving bloot met betrekking tot genderongelijkheid en de normalisering van geweld binnen het gezin.

De gevallen worden vaak in de doofpot gestopt door de lokale bevolking; bronnen die getuigen van seksueel misbruik of buitenechtelijke relaties worden met de dood bedreigd als ze met de autoriteiten praten.

De cijfers over seksueel misbruik van vorig jaar zijn beangstigend. In totaal liggen er 115 duizend dossiers op de planken van de gerechtsgebouwen en het aantal verdachten van dergelijke misdrijven is ongeveer 45 duizend.

Kinderen die ‘verdwijnen’ is een ander hoofdstuk waar weinigen over willen praten. Het Turkse bureau voor de statistiek (TUİK) is gestopt met het delen van gegevens hierover sinds 2016. Volgens de laatste gegevens, over een periode tussen 2008 en 2016, zijn in totaal 104.531 kinderen vermist in Turkije. We weten niet hoeveel kinderen er in de daaropvolgende acht jaar vermist zijn geraakt.

De moorden op vrouwen – samen met kinderen – zijn door de wetteloosheid en de toenemende heerschappij van de politieke islam bijna een norm geworden. Volgens het We Will Stop Femicide Platform, een organisatie die vrouwenmoorden en geweld tegen vrouwen in Turkije bijhoudt, werden in 2022 alleen al meer dan vierhonderd vrouwen vermoord. Veel van deze vrouwen werden vermoord door mannen die beweerden hen te ‘bezitten’ en geweld gebruikten als controlemiddel of wraak wanneer hun relatie eindigde.

De toename van geweld tegen vrouwen en kinderen is geen nieuw fenomeen. Het komt voort uit diepgewortelde gendernormen, patriarchaat en een gebrek aan verantwoordelijkheid. Dit heeft lang bijgedragen aan een omgeving waarin dergelijk geweld niet wordt gerapporteerd en daders ongestraft blijven.

Het rechtssysteem in Turkije wordt vaak bekritiseerd vanwege de mildheid tegenover daders. Lagere straffen voor goed gedrag en onvoldoende handhaving van straatverboden zorgen ervoor dat veel misbruikers vrijuit gaan of hun gewelddadige gedrag kunnen voortzetten met minimale gevolgen. Dit gebrek aan verantwoordelijkheid creëert een gevaarlijke omgeving waarin vrouwen en kinderen zich niet veilig kunnen voelen, zelfs niet nadat ze hun misbruikers hebben aangegeven.

De zaak-Narin onthult nog een andere malaise in de Turkse samenleving. Omdat het incident plaatsvond in een conservatieve, landelijke en Koerdische omgeving, vonden de seculiere en stedelijke segmenten van Turkije troost in het projecteren van hun frustratie over wat zij ‘feodale’ en ‘islamistische’ tradities noemen: het plegen (en in stilte toedekken) van dergelijke misdaden.

Maar vele andere soortgelijke incidenten laten zien dat het slachtofferen van kinderen en vrouwen een veel breder nationaal fenomeen is. Dit is duidelijk wat Yaşar Kemal bedoelde met zijn treffende verklaring.