Pas als de dood aan de deur klopt, merk je weer hoe breekbaar en vergankelijk het leven is. Dan worden we nogmaals geconfronteerd met het feit dat we in dit leven slechts passagiers zijn. Altijd maar onderweg, van hier naar daar, druk bezig, totdat de trein ruw ontspoort bij een vroege dood.

Jazeker, de dood is het eindstation voor ons allemaal. Maar als God zijn of haar ‘geliefde dienaars’ te snel tot zich neemt, dan is het leven wrang, ellendig en oneerlijk tegelijk. Wat voor zin heeft het allemaal, denk ik, als je er in één klap niet meer bent?

Mijn oom heeft zijn vrouw, en mijn neven hun moeder verloren. Mijn jonge achternichten zullen opgroeien zonder de liefde van hun oma. Ik denk dat ze in materiële zin weinig tekort zullen komen, maar niks kan de leegte van hun baba-anne (vaders moeder) vullen. Het is alsof je opgroeit zonder toegang tot de stamboom, je geschiedenis, de bron van jouw familie, zonder een alternatieve autoriteit en raadgever wanneer je bijvoorbeeld ruzie met je ouders hebt.

Hoewel aangetrouwd, was mijn tante Filiz één van de vrouwen in Turkije met wie ik vrijuit kon spreken. Dat heb ik ook vaak met haar gedaan. Ze vertelde over de prille relatie van mijn ouders. Dingen waar ze zelf nooit over spraken, behalve dan in de vorm van eeuwig durende ruzies, gescheld en stiltes. Ze vertelde ook over de cassettebandjes die mijn vader in den vreemde voor mijn moeder opnam, waarin hij de saz bespeelde met lovesongs van Mahzuni, de volkszanger. En over hoe raar het eigenlijk was dat een nieuw getrouwd stel door de gastarbeid in Duitsland en Nederland elkaar moest missen.

‘Als je moeder niet zo van je vader had gehouden, dan was het al lang voorbij. Er kwamen bijna elke dag nieuwe kandidaten langs voor haar’, zei ze op het balkon van hun mooie huis in Ankara. Met een glimlach voegde ze daar aan toe dat mijn moeder voor iemand anders had moeten gaan. ‘Dan hadden jij en ik dit gesprek niet gevoerd’, gaf ik proestend van het lachen aan.

Mijn familieleden zijn niet de monsters die anderen van hen maken

Ik liep het afgelopen decennium wel steeds meer op eieren. Ideologisch waren we uit elkaar gegroeid. Maar onze band bleef hecht. Ik heb al vaker gemeld dat mijn politieke roots in de Grijze Wolven-beweging zit. Mijn oom bracht ons als kind op vakantie naar de congressen van de nationalistische MHP. Op oude foto’s zie je veel handen in de lucht, met de wijsvinger en pink omhoog, de middel- en ringvinger op de duim. Als de kop van een wolf, angst inboezemend voor de tegenstanders van ‘de Turkse natie’. De anti-Turkse demonisering van de Grijze Wolven in Europa bekijk ik dan ook altijd met een zekere scepsis. Al helemaal nu blijkt hoe hypocriet klagers over Turks nationalisme zich schaamteloos vereenzelvigen met Israëlisch nationalisme en zionisme. Mijn familieleden zijn niet de monsters die anderen van hen maken.

Ook mijn overleden tante was een loyale aanhanger van het Turkse nationalisme. Trots was ze op haar zoon die in de laatste verkiezingen zelfs kandidaat-gemeenteraadslid voor de MHP was. Toen ik dat op Facebook zag, dacht ik nog: ‘Kan ik dit wel liken? Doe ik mee aan de politieke onderdrukking van Koerden, Armeniërs en andersdenkenden als ik dit een facebook-likeje geef?’ Uiteindelijk heb ik het toch gedaan.

Ik voelde me schuldig en trots tegelijk. Nog steeds eigenlijk. Het is bijna niet uit te leggen met mijn activisme van de afgelopen jaren, gericht op de Turks-Koerdisch-Armeense dialoog. Maar ergens heb ik het idee dat het contact moet blijven. Ook omdat ik vind dat die partij bestaansrecht heeft, want zoals alle andere partijen in Turkije vertolken zij een realiteit. Een nationalistische realiteit waar ik afstand van heb genomen.

Maar wat is ‘afstand nemen’ als bijna de gehele familie zich als één blok achter ‘het Turkse volk’ schaart? Het vrije gesprek aangaan is dan één van de opties. Een vrijheid die mijn tante, haar zoons en mijn oom mij altijd hebben geboden. Ook al waren we het niet meer met elkaar eens. May she rest in peace.