Er was een tijd dat Forum voor Democratie (FvD) een enthousiast pleitbezorger van referenda was. Laten we het verkiezingsprogramma van 2017 er nog eens op naslaan. Referenda zijn heel belangrijk, vond Forum toen, want daarmee kunnen verkeerde beslissingen van het partijkartel worden bestreden en krijgt de burger meer invloed. Er moesten van Forum door burgers geïnitieerde, bindende referenda komen en verplichte referenda als Nederland soevereiniteit overdraagt aan supranationale organisaties. Lees: de Europese Unie.

Nu viel het al op dat het bij Forum tegenwoordig vaker gaat over de bedreigingen van het cultuurmarxisme dan die van het partijkartel. Daarmee zijn referenda geen hoofdonderwerp meer, eerder bijzaak. Waar Thierry Baudet zich aanvankelijk nog druk maakte over de afschaffing van het raadgevend referendum door Rutte III, is directe democratie tegenwoordig een marginaal onderwerp. Deze week kwam de genadeklap.

Het Reformatorisch Dagblad ging langs bij FvD-senator Nicki Pouw-Verweij om met haar te praten over de wet voor hulp bij voltooid leven, die is ingediend door D66-Kamerlid Pia Dijkstra. Forum was tot voor kort voorstander van zo’n wet. Het verkiezingsprogramma uit 2017 liet weten: ‘Ouderen die hun leven voltooid achten, moeten recht krijgen op hulp bij het waardig beëindigen daarvan.’ Opeens blijkt FvD niet meer zo enthousiast. Er zijn nu meer experts in de partij dan toen, vertelt Pouw-Verweij, en die hebben er nog eens goed naar gekeken. Het was drie jaar geleden kennelijk een nogal ondoordacht standpunt.

Van mening veranderen mag natuurlijk. Pouw meldt dat de ouderenzorg is afgebroken en dat ouderen zich daardoor kunnen afvragen of ze er nog wel bij horen. Dat probleem moet volgens haar eerst opgelost worden. Als Pia Dijkstra eerst tien jaar volledig gaat inzetten op de ouderenzorg, kan FvD daarna naar het voorstel voor voltooid leven kijken.

Maar hoe zit het dan met die referenda waar FvD zo aan hecht, vraagt het Reformatorisch Dagblad zich af. Pouw noemt dat ‘lastig’. Ze zegt: ‘We zouden uiteraard de uitslag respecteren als deze wet zou worden gereferendeerd, al zouden wij hem in deze huidige vorm nooit aan de bevolking voorleggen. (…) Directe democratie is heel belangrijk, maar als het gaat over beslissingen over leven of dood moet je als politiek wel eerst zorgvuldig kijken hoe een en ander qua draagvlak zit. Hoe ga je er bijvoorbeeld mee om als er onder jongeren veel steun is, maar onder ouderen weinig? Dat zijn wezenlijke vragen.’

Het idee dat door inbreng van volkswijsheid slechte wetten in de prullenbak verdwijnen, is door Forum verlaten. Het lijkt het CDA wel

Interessante reflecties. In het verleden was een referendum voor Forum een middel om te zien of er draagvlak was, maar nu garandeert een ja van de bevolking dat kennelijk niet meer. Dat is een fundamentele ondermijning van het standpunt uit 2017. En het wordt nog erger. Forum zou deze wet niet voorleggen aan de bevolking omdat de partij deze slecht vindt. Zo betwist Forum impliciet dat burgers – die voorheen wisten wat goed was – een wijs besluit over ‘een slechte wet’ kunnen nemen. Het idee dat door inbreng van volkswijsheid slechte wetten in de prullenbak verdwijnen, is door Forum verlaten. Het lijkt het CDA wel.

Zo zien we wat het referendumstandpunt van Forum in werkelijkheid behelst. De partij richt zich meestal op thema’s als migratie en de EU. Bij die thema’s leert de ervaring dat welke wet je ook aan de bevolking voorlegt je altijd een negatief standpunt krijgt: vooral niet meer migranten en liever niet meer EU. Zie de referenda over de Europese Grondwet en het EU-associatieverdrag met Oekraïne. Voor FvD is een referendum een manier om haar zin te krijgen bij thema’s waar de partij in het parlement nooit haar zin krijgt: het massaal wegjagen van migranten bijvoorbeeld. Bindende referenda graag!

Bij voltooid leven ligt dat anders: we staan pas aan het begin van de discussie en dus kan de publieke opinie nog alle kanten uit. Dan heeft Forum liever geen referendum: de burger zou immers weleens een mening kunnen hebben die afwijkt van de partijlijn.