Het jaar 2025 begint pas echt op 20 januari, wanneer Donald Trump het roer overneemt als president van de VS. De gevolgen van deze machtswisseling zijn niet moeilijk te voorspellen: ze zullen de wereldorde en de grondbeginselen waarop Europese democratieën zijn gebouwd, verder versplinteren.

In mijn vorige column vestigde ik de aandacht op het belang van burgerparticipatie door de migrantenminderheden in Europa, in het bijzonder moslimgemeenschappen. Het is cruciaal dat zij hun stem verheffen tegen politiek extremisme dat door haat wordt geïnspireerd en geweld dat in naam van religie wordt gepleegd. Als belastingbetalers is hun houding van groot belang voor het opbouwen van een antifascistisch front, dat onvermijdelijk zal ontstaan als reactie op de opkomst van autoritarisme op het continent. De autochtone democraten, wiens herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog nog vers zijn, mogen hierin niet alleen worden gelaten.

De beslissende test zal liggen bij de traditionele centrumrechtse partijen in het Europese politieke spectrum. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog vormden zij samen met de sociaaldemocraten het machtigste politieke blok. Hoewel de sociaaldemocraten verzwakt zijn, blijft centrumrechts een invloedrijke kracht.

Tegenwoordig staan zij echter onder druk, zowel intern als extern. In Duitsland wordt de extreemrechtse partij AfD steeds zelfverzekerder en maakt zij zich op voor de komende verkiezingen. Ze zouden het succes van extreemrechts in Oostenrijk kunnen nadoen, waar president Alexander van der Bellen onlangs Herbert Kickl, de leider van de extreemrechtse Oostenrijkse Vrijheidspartij (FPÖ), de opdracht gaf om een nieuwe regering te vormen.

‘De Europese elite lijkt pas nu wakker te worden’

Ondertussen blijft de crisis in Frankrijk, met een uiterst fragiele regering, de extreemrechtse partij Rassemblement National in de kaart spelen, wat de bezorgdheid verder vergroot. Het Europa van vandaag lijkt steeds meer op dat van de jaren 1930.

En dan is er nog de opkomst van de Amerikaanse tech-oligarchen, die rond Trump hun krachten bundelen en vastbesloten zijn om het Europese politieke toneel te destabiliseren.

Een prominent figuur in deze ontwikkeling is Elon Musk, een van de rijkste mensen ter wereld. Hij sprak openlijk zijn steun uit voor de extreemrechtse AfD en gebruikte zijn platform X (voorheen Twitter) om een interview met Alice Weidel, leider van de partij, aan te kondigen. Hij viel ook de Britse premier Keir Starmer aan en eiste diens ontslag. Duitse, Noorse en Franse leiders reageerden scherp op zijn brutale bemoeienissen, maar Musk lijkt vastbesloten door te gaan.

Gewapend met agressief nativisme en een ‘ieder voor zich’-mentaliteit vormt de intrede van Amerikaanse oligarchen in het Europese politieke domein een directe bedreiging. Europa is al kwetsbaar door Russische gebiedsaanspraken, en nu wordt het ook geconfronteerd met een offensief van vijf superrijken die het continent willen beïnvloeden.

Drie van hen – Elon Musk, Peter Thiel en David Sacks – zijn openlijk actief voor de nieuwe Amerikaanse regering. Zij ondersteunen het Trump-Vance-team en zijn ervan overtuigd dat zij niet alleen financieel zullen floreren, maar ook inspraak zullen hebben in de vormgeving van een nieuwe wereldorde.

Deze oligarchen hebben al invloed op cruciale staatsautoriteiten. Musks SpaceX en Thiels Palantir (dat software ontwikkelt voor de CIA) laten zien hoe diep verweven ze zijn in de Amerikaanse ‘gevestigde orde’. Musk is door Trump aangesteld om de bureaucratische systemen te ‘herstructureren’, terwijl Sacks verantwoordelijk is voor het AI-beleid. Thiel financiert de gekozen vicepresident J.D. Vance.

Daarnaast hebben zij bondgenoten in Jeff Bezos en Mark Zuckerberg. Bezos gebruikt zijn invloed bij Washington Post om redactionele beslissingen te sturen, terwijl Zuckerberg openlijk afstand neemt van factcheckers op Facebook, Threads en Instagram.

Hoewel deze dreiging al lang zichtbaar is, lijkt de Europese elite pas nu wakker te worden. Het debat over deze oligarchen en hun invloed begint eindelijk op gang te komen.

Olof Ehrenkrona, een voormalig diplomaat en prominent figuur in de Zweedse centrumrechtse politiek, verwoordde het als volgt: ‘De (Amerikaanse) diepe staat wordt aangevuld door een machtige schaduwstaat, bevolkt door individuen zonder politieke of publieke verantwoordelijkheid. Het zijn revolutionairen die hun fortuin vergaarden binnen een institutioneel kader dat zij nu willen vernietigen. Ze zijn isolationistisch, maar eisen wereldwijde acceptatie voor hun zakelijke belangen.’

Volgens Ehrenkrona wordt Europa gevangen gehouden tussen Russisch reactionair imperialisme en Amerikaanse beïnvloedingscampagnes die gericht zijn op het ontmantelen van Europese samenwerking. Als tech-oligarchen zoals Musk, Thiel en Sacks extreemrechts in Europa steunen en centrumrechtse partijen verzwakken, loopt een vrij Europa ernstig gevaar.

‘De goede krachten in onze samenlevingen moeten worden gemobiliseerd om de slechte krachten te beteugelen’, concludeert hij. ‘Er rust een zware verantwoordelijkheid op het gematigde rechts in Europa.’