Nog vier. Nog tien. Nog drie. Steeds weer worden er mensen opgepakt — journalisten, redacteuren, en nu zelfs cartoonisten. De ene arrestatie volgt op de andere. Zo verdwijnt beetje bij beetje wat er nog over is van de vrije pers in Turkije. En het raakt des te harder als de naam in het nieuws niet zomaar een collega is, maar ook een vriend.

Ik kom straks terug op Dicle Baştürk, een moedige jonge redacteur die vastzit op absurde gronden. Maar eerst: de cartooncrisis die Istanbuls Taksimplein op 30 juni in chaos stortte.

Een woedende menigte verzamelde zich buiten het kantoor van LeMan, het legendarische satirische tijdschrift van Turkije, met de bewering dat het een cartoon van de profeet Mohammed had gepubliceerd. De menigte, die riep ‘Wij willen de sharia!’ en ‘Dood aan hen of ons!’, raakte slaags met politie en omstanders. Het resultaat? Vier medewerkers van LeMan werden gearresteerd, hun handen geboeid op de rug. In het huidige Turkije betekent zo’n arrestatie vrijwel zeker opsluiting.

Maar waar ging die cartoon eigenlijk over?

Ik heb hem gezien. Twee engelen ontmoeten elkaar in de lucht, de een heet Mohammed, de ander Mozes , een commentaar op de tragische doden in het Israël-Gaza-conflict.

Zij behoren tot de almaar groeiende groep van stemmen die het zwijgen wordt opgelegd

‘Dit is geen karikatuur van de profeet’, zei LeMan-hoofdredacteur Tuncay Akgün. ‘De naam Mohammed werd gebruikt om een moslim te symboliseren die omkwam bij Israëlische bombardementen. Er zijn meer dan 200 miljoen mensen die Mohammed heten.’

Toch blijven er vragen hangen. Het nummer verscheen op 26 juni. Waarom reageerde de menigte pas vier dagen later? Verdacht genoeg leek alles georkestreerd, online aangewakkerd door duistere figuren zoals een jihadistische academicus van een provinciale universiteit. Mogelijk ook bedoeld om de aandacht af te leiden van de economische crisis, een thema dat groeiende onvrede aanwakkert.

Het is onmiskenbaar een nieuwe episode in de culturele strijd: extra olie op het vuur was een foto van CHP-leider Özgür Özel met een LeMan-nummer in zijn hand (niet de bewuste uitgave) die viraal ging, vlak nadat hij beloofde een einde te maken aan verplichte godsdienstlessen op scholen. Ondanks de storm bleef Özel standvastig: ‘Je wist de realiteit niet uit door LeMan aan te vallen. Ik accepteer geen lynchpartij op basis van verzonnen beledigingen.’

Maar de schade is al aangericht. De editie werd in beslag genomen, LeMans website geblokkeerd. Nog vier mensen in de cel.

Zij behoren tot de almaar groeiende groep van stemmen die het zwijgen wordt opgelegd. Ook Dicle Baştürk hoort daar inmiddels bij. Zij maakt deel uit van een generatie moedige, onafhankelijke Turkse en Koerdische journalisten. Dicle begon bij de inmiddels gesloten krant Taraf, werkte daarna voor İMC TV en schreef voor platforms als Ahval, Kronos en Journo, dat zich richt op journalistiek zelf.

Zoals zo vaak begon het met huiszoekingen in alle vroegte. Op 13 juni viel de politie binnen in meerdere steden. Dicle, Yavuz Akengin, Eylem Yilmaz, Ozan Cirik, journalist Semra Pelek en vertaler Melisa Efe (onder meer freelancer voor de Frankfurter Allgemeine Zeitung) werden opgepakt. Ze werden overgebracht naar Artvin, een afgelegen provincie aan de Zwarte Zee – meer dan 1.200 km van Istanbul, en zelfs meer dan 1.600 km voor Dicle, die zich op dat moment in Bodrum bevond.

Hun ‘misdaad’? Betaling ontvangen voor freelance artikelen via een website die naar verluidt gelinkt is aan de Gülen-beweging (door de autoriteiten  FETÖ genoemd), die verantwoordelijk wordt gehouden voor de couppoging van 2016.

‘Er is geen enkel bewijs van terrorisme’, zei hun advocaat, Hakan Özkan. ‘Ze zijn betaald voor journalistiek werk. Hun arrestatie is een schending van het recht op werk en vrije meningsuiting.’

Op 17 juni werden Dicle, Akengin, Yilmaz en Cirik officieel gearresteerd. Enkele dagen later werd ook Metin Yoksu opgesloten, nadat hij vrijwillig kwam getuigen. Zijn misdaad? Eveneens ‘lidmaatschap van een terroristische organisatie’.

De omstandigheden in detentie zijn erbarmelijk. Volgens de journalistenbond moet Eylem Yilmaz slapen op een betonnen vloer in de gevangenis van Artvin — met slechts een deken, zonder kussen.

‘Vroeger was het al erg’, zei journalist Sevda Erkilinc, die zelf ook eerder gevangen zat. ‘Maar nu is de repressie veelzijdig. Zelfs vertalen voor een buitenlands medium kan al genoeg zijn om opgepakt te worden.’

Op 21 juni werd populaire YouTuber Fatih Altayli gearresteerd, na een dreigende ‘openlijke waarschuwing’ van een adviseur van Erdogan. Zijn misdaad? Het noemen van moordaanslagen op Ottomaanse sultans, geïnterpreteerd als een bedreiging voor Erdogan zelf.

Zelfs vertalen voor een buitenlands medium kan al genoeg zijn om opgepakt te worden

Toezichthouder RTÜK voerde de druk verder op en legde een uitzendverbod van 10 dagen op aan oppositiekanaal Halk TV. De aanleiding? De opmerking van een academicus over buitenlands beleid, die zogenaamd ‘sektarische verdeeldheid’ zou zaaien. De eigenaar van het kanaal, Mahir Caferoglu, vluchtte naar Engeland na het uitvaardigen van een arrestatiebevel.

Censuur reikt nu ook tot beeld en geluid. Netflix kreeg een boete van 5 procent van zijn Turkse omzet wegens het zogenaamd ‘verheerlijken van geweld’ in de film Barda.

Spotify werd gedwongen om nummers te verwijderen die ‘ongepaste taal’ bevatten en daarmee ‘nationale en morele waarden’ zouden schenden. (Ik heb gezocht, maar kon de lijst niet vinden.) Wat is de volgende stap? Podcasts die kritisch zijn over de regering? Waarom niet?

Volgens het onafhankelijke platform Expression Interrupted stonden in het eerste kwartaal van 2025 157 journalisten terecht in 90 zaken. Vijfentwintig zitten nog steeds vast. Vijftig werden opgepakt voor verhoor. De meest voorkomende aanklachten? ‘Lidmaatschap van een terreurorganisatie’ en ‘propaganda verspreiden’. De beruchte desinformatiewet van 2022 wordt op grote schaal ingezet om deze repressie te rechtvaardigen.

Dicle’s zaak onderstreept ook een andere trieste realiteit: zelfs als je niet opgesloten wordt, loop je het risico op professionele vernietiging. Onafhankelijke nieuwsplatforms worden gesloten. Tv-zenders balanceren op de rand van de afgrond. De boodschap is duidelijk: werk voor deze media, en je wordt gestraft. Journalist zijn is een mijnenveld geworden, professioneel, juridisch én moreel.

De arrestaties gaan door: nog vier, nog tien, nog drie. En toch groeit de stilte.