In het invloedrijke boek Munich: The Price of Peace analyseert Telford Taylor kritisch het Verdrag van München uit 1938, waarbij Groot-Brittannië en Frankrijk Sudetenland aan Hitler afstonden in een mislukte poging om oorlog te voorkomen. Taylor, voormalig aanklager bij de Neurenberg-processen, stelt dat dit niet alleen een diplomatieke blunder was, maar ook een morele en strategische mislukking die Hitlers agressie aanmoedigde. Hij weerlegt de traditionele opvatting dat de Britse premier Neville Chamberlain pragmatisch handelde en schildert hem in plaats daarvan af als gevaarlijk naïef over Hitlers ware bedoelingen.

Door minutieus de diplomatieke manoeuvres voorafgaand aan München te reconstrueren, toont Taylor aan hoe Hitler de angst van de westerse mogendheden voor oorlog uitbuitte. Hij stelt dat als Groot-Brittannië en Frankrijk stand hadden gehouden, de militaire en politieke situatie in Duitsland Hitler wellicht had verhinderd om een grootschalige oorlog te ontketenen. Ook benadrukt hij het falen van collectieve veiligheid, met name de uitsluiting van Tsjechoslowakije bij de onderhandelingen.

Zijn conclusie is glashelder: München was niet alleen een gemiste kans om Hitler te stoppen, maar ook een waarschuwing over de valkuilen van appeasement. Taylor ziet het als een morele en strategische ramp die de Tweede Wereldoorlog onvermijdelijk maakte —een analyse die dient als waarschuwing tegen het opofferen van principes en waarden voor de illusie van vrede.

Klinkt dit bekend? Het is misschien meer dan dat. Voor heel Europa luidt de noodklok. In dit opzicht is München 2025 de ironie van de geschiedenis — een echo van München 1938. De analogie is treffend. De toekomst van de mensheid staat opnieuw op het spel.

De wereld is voor hem simpelweg een toneel voor transacties, gebaseerd op zijn economische opvattingen

Er is een nieuwe centrale figuur: de olifant in het Witte Huis. In slechts een maand tijd heeft Donald Trump laten zien hoe vastberaden hij is om de fundamenten van een constitutionele democratie omver te werpen. Hij is vastbesloten om de al fragiele wereldorde te slopen en de VS en zijn invloedssfeer naar zijn eigen beeld te vormen.

Zijn doelstellingen zijn geen hogere wiskunde. Met een gebrekkige historische kennis — als hij die al heeft — en een totale minachting voor diplomatie, met een minuscule woordenschat waarop zijn uitspraken zijn gebaseerd, beziet hij de wereld door de lens van een meedogenloze, rauwe kapitalist. Net als de ‘broligarchen’ die zich nu om hem heen hebben verzameld, beschouwt hij regels, wetten en verdragen als obstakels. De wereld is voor hem simpelweg een toneel voor transacties, gebaseerd op zijn economische opvattingen. Alles draait om geld en allianties met ‘vrienden’. Het is niet verrassend dat zijn taal klinkt als die uit een maffiascript.

Daarom was de boodschap die zijn vicepresident J.D. Vance in München overbracht een wake-upcall. Het werkte als een elektrische schok voor veel gemakzuchtige Europese elites— en dat was hard nodig.

‘Ik ben in München en mensen vragen me voortdurend om Vance’s toespraak te ontcijferen’, zei historicus Timothy Snyder. ‘In Vance’s Engels betekent ‘vrijheid van meningsuiting’ eigenlijk ‘laat Musk je verkiezingen bepalen’ en betekent ‘democratie’ eigenlijk ‘laat Rusland je verkiezingen bepalen.’ Maar nu vooruit. 2025 draait om wat Europeanen doen, niet om wat Amerikanen zeggen.’

‘Europeanen wisten al lang dat deze koerswijzigingen ten aanzien van Oekraïne en defensie eraan zaten te komen. Trump beschouwt Europese regeringen — behalve hard-rechtse leiders zoals de Hongaarse Viktor Orbán — al jarenlang als profiteurs. Hij koestert een irrationele afkeer van de EU en heeft tot nu toe geweigerd met Brussel te spreken’, schreef Simon Jenkins in The Observer. ‘Ze hadden vanaf het begin een hardere houding tegenover Trump moeten aannemen, zowel publiekelijk als achter de schermen, om te voorkomen dat hij eenzijdig zijn eigen koers zou varen.”’

Beter laat dan nooit. Nu doen ze dat wel. Dit is niet het moment voor appeasement, wat een autocraat slechts als een groen licht beschouwt om verder te gaan. Je hoeft niet eens terug te gaan naar 1938: we hebben dit patroon recent gezien bij Erdogan en — tot op zekere hoogte — Orbán.

Aan de andere kant beseften slechts enkelen aan de top van de EU dat de overwinning van Trump en de ‘ravage’ die zijn handlanger Musk aanricht, de extreemrechtse en anti-democratische krachten in Europa zou aanmoedigen.

De publieke opinie in Europa loopt inmiddels voor op haar politici. Een recente enquête van de European Council on Foreign Relations (ECFR) onthult een aanzienlijke verschuiving in hoe Europeanen de Verenigde Staten onder Trumps hernieuwde leiderschap zien. Uitgevoerd in november en december 2024 in 14 Europese landen, inclusief EU-lidstaten, het VK, Zwitserland en Oekraïne, toont het onderzoek aan dat 50 procent van de respondenten de VS nu beschouwt als een ‘noodzakelijke partner’ terwijl slechts 21 procent het land nog als een ‘bondgenoot’ ziet. Dit markeert een duidelijke daling in het vertrouwen in Washingtons buitenlandse beleid.

Het feit dat Frankrijk de enige kernmacht binnen de EU is, brengt een extra verantwoordelijkheid met zich mee

Op staatsniveau was het, zoals gewoonlijk, Frankrijk dat zich als een van de eersten bewust werd van de ernst van deze nachtmerrie. De Franse institutionele herinnering is sterker dan die van andere landen. Het feit dat Frankrijk de enige kernmacht binnen de EU is, brengt een extra verantwoordelijkheid met zich mee in het licht van de dreiging die Rusland vormt. Rusland zal ongetwijfeld gebruikmaken van Trumps transactionele houding ten opzichte van Oekraïne — achter de rug van Europa en Oekraïne om —om zijn buurlanden stukje bij beetje te verscheuren wanneer het daartoe de kans ziet. Een recent Deens inlichtingenrapport schetst deze vooruitzichten glashelder.

Om de fouten van München 1938 niet te herhalen, is het van essentieel belang dat het Franse initiatief tot urgente actie leidt. ‘Europeanen willen de uitvoering van hun eigen agenda voor soevereiniteit, veiligheid en concurrentiekracht versnellen’, zei Macron na een buitengewone bijeenkomst met belangrijke Europese leiders.

‘Het werk zal doorgaan… zowel in de steun aan Oekraïne als in de ontwikkeling en investeringen in onze defensie. Deze agenda, gedefinieerd in 2022 op de Top van Versailles, moet gewoon worden uitgevoerd. Beslissingen, acties, samenhang. Snel.’

In slechts 30 dagen heeft Trump de wereld pijnlijk bewust gemaakt van de snelheid waarmee hij zijn contrarevolutionaire agenda doorvoert. Nu is het aan Europa om hierop te reageren. Of anders…