Afgelopen week was de Focusweek Armoede, die sinds vijf jaar wordt georganiseerd. Tijdens deze week krijgen professionals en vrijwilligers extra steun, zodat ze mensen met geldzorgen beter begrijpen en dus beter van dienst kunnen zijn.

We hebben een schokkend aantal van 179 Voedselbanken in ons land. Ruim 180.000 Nederlanders ontvingen in 2023 hulp van deze instelling. En 830.000 mensen leven onder de armoedegrens. Professionals en vrijwilligers staan deze mensen bij.

Verschillende instanties, zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek, het Sociaal en Cultureel Planbureau en het Nibud, gebruikten vijf verschillende manieren om armoede te meten. Sinds vorige week zijn zij allemaal overgestapt op dezelfde nieuwe methode. Er is een nieuwe armoedegrens vastgesteld. Plotsklaps telt Nederland honderdduizenden minder armen. Tegelijkertijd zijn bijna 1,2 miljoen mensen die met hun inkomen net boven de armoedegrens komen. Als je het systeem mag geloven, hebben zij weinig tot geen financiële buffer.

Er zijn mensen die de harde realiteit van het systeem aan den lijve hebben ondervonden en die tegelijk de complexiteit van die systeemwereld – het geheel aan beleid en regels – begrijpen. De politicoloog Tim ‘S Jongers noemt deze mensen “spreidstandburgers”. Spreidstandburgers weten bijvoorbeeld dat de berekening van het Nibud, dat je als volwassen man per dag van iets meer dan 8 euro zou moeten kunnen eten, niet klopt. Althans: niet als je gezond wilt eten, met verse groente, gevarieerd en volgens de schijf van vijf.

Veel gezinnen weten allang dat de vastgestelde bedragen voor uitkeringen en het minimumloon ontoereikend zijn om te voorzien in de minimale levensbehoeften. Zij kiezen elke dag tussen noodzakelijke behoeften: ga je met het OV naar school of doe je boodschappen, koop je voor je kind een winterjas of ga je als ouder naar de tandarts?

Huizenbezitters die het niet breed hebben, zijn in de nieuwe berekening beter af dan voorheen. Het hebben van een huis wordt namelijk niet meer gezien als vermogen. Want, van stenen kan je niet eten. Een waarheid als een koe, die hopelijk ook doordringt tot gemeenten en hun schuldhulpverlening.

Nu wij allemaal het probleem ervaren, is er ineens erkenning

Op dit moment worden huiseigenaren met problematische schulden bijna overal geweigerd voor schuldhulptrajecten. Dat komt doordat het systeem een eigen huis nu nog wel rekent als vermogen. Vaak hebben mensen op hun huis een overwaarde die meer bedraagt dan de schulden. Verkoop je huis, is dan het devies, en los daarmee je schuld af.

Maar waar moeten mensen dan gaan wonen en tegen welke prijs? Op die vraag komt geen antwoord. Kun je een ander huis kopen? Kom je in aanmerking voor een (sociale) huurwoning of ben je aangewezen op de particuliere huurmarkt, met prijzen die hoger liggen dan je huidige hypotheek? En als er kinderen in het spel zijn, welke impact heeft dit alles op hen? Een verhuizing betekent vaak dat je terecht komt een andere wijk en op een andere school. Dat is een breuk in je sociale leven. Nogal ingrijpend. Als je ouders een eigen huis hebben, kun je volgens het systeem niet arm zijn. Dat jij als kind niet meer naar voetbal of ballet kunt gaan, zoals je leeftijdgenoten, wordt even over het hoofd gezien.

Het grote publiek ziet de misère niet, van mensen die worstelen met verschillende soorten armoede – van menstruatiearmoede tot vervoersarmoede. De energiecrisis heeft grote gevolgen. De sterk gestegen kosten van energie in combinatie met de inflatie zorgen ervoor dat ook midden- en hoge inkomens moeite kregen met rondkomen.

In de media en in de politiek ging het daardoor opeens over bestaanszekerheid voor iedereen. De “gewone” mens kreeg ineens te maken met financiële problemen. Vroeger dachten velen gemakkelijk: die arme mensen moeten gewoon harder werken. Of: als arme mensen betere beslissingen nemen, zullen ze het minder slecht hebben. Maar nu wij allemaal het probleem ervaren, is er ineens erkenning. Het is wrang om te moeten constateren, maar zo werkt ons systeem.