De Hongaarse president Viktor Orbán hengelt al een tijd naar het gastheerschap voor een gesprek tussen zijn machtige vrienden Trump en Poetin. Volgens hem is de EU oorlogszuchtig en hij lokt de beide dictators naar zijn land, dat volgens hem een ‘eiland van vrede’ is.

Zijn plan is een slag in het gezicht van Europa, hoewel het inmiddels twijfelachtig is of het ooit zal gebeuren. Trump zou al lang uitgepraat moeten zijn met Poetin, wiens gezever over ‘vrede’ keer op keer gevolgd is door almaar heviger bombardementen. Bovendien is Poetin een gezochte oorlogsmisdadiger en kinderrover, die Hongarije zou moeten arresteren zodra hij in dit EU-land wordt gesignaleerd. Maar het is duidelijk dat de Hongaarse politie de handen in de zakken houdt als de oorlogsmisdadiger op het Hongaarse vliegveld aankomt, en hem met alle égards zal verwelkomen.

De vraag is: hoe heeft het zover kunnen komen dat Hongarije deze ondermijnende rol steeds weer kan spelen?

Vetorecht

Het bolwerk van het gemaskeerd fascisme in Europa is Boedapest. Het wemelt er niet alleen van Russische spionnen, maar Orbáns ‘illiberale’ model werkt ook aanstekelijk op andere rechts-extreme partijen. Een belangrijke reden waarom het met zijn 10 miljoen inwoners zo idioot prominent heeft kunnen worden, is het vetorecht dat het, zoals alle EU-lidstaten, heeft. Hongarije heeft door eenzaam dwarsliggen keer op keer voordelen binnengehaald in ruil voor het afzien van gebruik van dat vetorecht.

Nog altijd is het land in staat om belangrijke beslissingen, zoals de verlangde toetreding van Oekraïne tot de EU, te blokkeren. De achterhaalde regels voor de besluitvorming in de Europese Raad wreken zich. Ze vormen voor het soepel functioneren van de EU een handicap, speciaal in deze gespannen tijd. Het doet mij denken aan de strijd van de anarchisten in de Spaanse Burgeroorlog, die midden in gevechten aan het front democratisch gingen vergaderen over strategische beslissingen, waardoor de fascist Franco hen te snel af was.

Het bolwerk van het gemaskeerd fascisme in Europa is Boedapest

De EU-Raad zal belangrijke besluiten, zoals het treffen van sancties of het toelaten van nieuwe lidstaten, met meerderheid van stemmen moeten gaan nemen, zonder vetorecht voor de afzonderlijke lidstaten. Daarvoor zijn nieuwe regels voor de besluitvorming nodig, die Orbán ook weer met het vetorecht zal blokkeren. Toch zullen in deze oorlogssituatie werkbare regels als een noodverband moeten worden ingesteld; dat is wezenlijk voor de strijd om het voortbestaan van de EU en Europa.

Nationalistische angst

Waarom is dat nog steeds niet gebeurd, waarom blijft de EU zo lang tobben met Orbán?

Dat het niet tot de afschaffing van het vetorecht is gekomen, is in wezen geen juridisch probleem maar een gebrek aan politieke wil. Het juridische obstakel is een alibi om niet de nodige stappen te hoeven zetten tot versoepeling van de besluitvormingsprocedure. Het had al moeten gebeuren. Ten minste op het gebied van de buitenlandse politiek van de EU had het vetorecht allang afgeschaft moeten zijn.

Waar een wil is, is een weg, maar de wil is niet sterk genoeg. De lidstaten koesteren angst om zelf uitgeleverd te worden aan de wil van de meerderheid in de EU. Nederland en Duitsland hebben bijvoorbeeld geen zin om vastgehouden te worden aan het financieel beleid van de EU. De zuidelijke landen knijpen ’m voor eenzijdig door de noordelijke landen bepaalde asielpolitiek. De nationalistische angst voor een federatieve EU met een centrale regering en een volwaardig parlement is veroorzaakt doordat men lang niet de ernst van de oorlogsdreiging heeft willen zien. Daardoor heeft het probleem-Orbán kunnen dooretteren. Toch is die Europese federatie nodig.

Afkoping

Ja, er zijn gelegenheidsoplossingen buiten Hongarije of andere dwarsliggers om. Zo heeft destijds Merkel met kleinere clubs van landen de euro- en migratiecrisis kunnen bezweren, eerst buiten de dwarsliggers om. Een beroemd voorbeeld is dat Orbán even naar de wc ging toen er gestemd moest worden — dit was bedekte maar kostbare afkoping. Sommige problemen kunnen worden opgelost door toepassing van Europese verordeningen, zoals de zojuist aangenomen regel dat de EU-landen na 1 januari 2026 geen nieuwe gascontracten met Rusland meer mogen afsluiten — een bittere pil voor Orbán en Fico, zijn Slowaakse collega.

Maar als het gaat om verweer tegen de buitenlandse agressor en dus om het sanctiebeleid, is dat niet mogelijk. Uiteindelijk moet de dwarsligger steeds weer duur afgekocht worden met gunsten, en dat stimuleert de hardnekkige Hongaar nog om door te gaan met zijn chantage. En dus zou het vetorecht bij het sanctiebeleid direct moeten worden afgeschaft.

Toen er Russische drones boven Polen verschenen, is Nederland zijn verplichting nagekomen door met gloednieuwe F-35’s de drones uit te schakelen. Maar wat deed Polens buurland Hongarije? Niets. Behalve twijfel zaaien of dit wel Russische drones waren.

Churchill

Al in 1947 heeft Winston Churchill in Zürich een speech gehouden waarin hij Europa aanspoorde de schaduwen van het verleden te vergeten en over te gaan tot de opbouw van de Verenigde Staten van Europa. Hoe zouden we vrede en welvaart kunnen verzekeren in Europa?

Volgens hem was toen al het antwoord: ‘We must build a kind of United States of Europe.’ Wij wachten zoveel jaren later nog altijd op de realisatie van zijn profetische woorden. In de Verenigde Staten van Europa zou Orbáns verradersrol geen schijn van kans hebben.

Wanneer zal het besef indalen dat we de aanval van Poetin en Trump op ons werelddeel effectiever kunnen weerstaan als Verenigde Staten van Europa?