De videobeelden staan nog scherp op mijn netvlies. De witte mannen in de Amerikaanse stad Charlottesville, die in 2017 demonstratief door de straten ‘Jews will not replace us’ en ‘You will not replace us’ scandeerden. Deze extreemrechtse, witte nationalisten – waaronder ook neonazi’s en leden van de Ku Klux Klan – protesteerden tegen het voornemen om het standbeeld van Robert E. Lee te verplaatsen. Eén van de drijvende krachten achter dit plan was de Afro-Amerikaan Wes Bellamy, die activist én politicus is. We kunnen veel van hem leren.

In het jaar waarin Donald Trump president werd werd Wes Bellamy gemeenteraadslid van Charlottesville. Een stadje met bijna 48.000 inwoners en daarmee qua inwonertal vergelijkbaar met pakweg Woerden. Bellamy was voordat hij politicus werd maatschappelijk actief als docent aan een universiteit en zette zich als vrijwilliger actief in voor de jeugd. Zo richtte hij ‘Helping Young People Evolve’ op, waarmee jongeren in kwetsbare posities hun talenten kunnen ontwikkelen met behulp van sportprogramma’s. Bellamy nam in maart 2016 het initiatief om het standbeeld van Robert E. Lee – een generaal in het leger van de zuidelijke ‘Geconfedereerde Staten’ tijdens de Amerikaanse burgeroorlog en daarmee verdediger van de slavernij – te verplaatsen, bijvoorbeeld naar een museum.

Al vrij snel nadat dit plan bekend werd ontving Bellamy doodsbedreigingen, beledigingen en verwensingen. Vooral via social media viel het ‘n-woord’ regelmatig en kreeg hij kritiek vanuit zowel zwarte als witte stadsgenoten. Sommige zwarte stadsgenoten waren van mening dat zijn plan onrealistisch was. Ze hadden zich neergelegd bij de status quo die al sinds de achttiende eeuw aan de orde was: de witte dominantie was in alle facetten van de samenleving een feit.

Daarnaast kreeg Bellamy veel kritiek van rechts-conservatieve witte Amerikanen, die in dit plan een poging zagen om de geschiedenis te herschrijven. Ook vonden ze – toen al dus – dat de hele Black Lives Matter-beweging en activisme onnodig ontwrichtend zouden werken. Bellamy en anderen hielden echter de rug recht. In februari 2017 besloot de gemeenteraad tot het verwijderen van het standbeeld. En toen was het hek van de dam.

Na een protestmars van de KKK in juli volgde een grote extreemrechtse rally in augustus. Deze demonstratie liep compleet uit de hand. Een tegendemonstrant werd zelfs vermoord en negentien anderen raakten gewond toen een witte nationalist met een auto op een groepje tegendemonstranten inreed. President Trump had moeite dit extreemrechtse geweld te veroordelen: hij gaf aan dat de onderliggende haat van ‘meerdere kanten’ kwam.

De doodsbedreigingen richting Bellamy, nog altijd een activistische leider en politicus, stapelden zich op. Ze richtten zich nu ook op zijn echtgenote en zijn drie kinderen. Desondanks hield hij vast aan zijn missie. En dat niet alleen.

Bellamy wist de gemeenteraad unaniem achter zijn plan te krijgen om structureel bij te dragen aan de ontwikkeling en gelijke kansen van Afro-Amerikanen in zijn stad. Dit ‘Equity Package’ bevatte concrete maatregelen op het gebied van onderwijs, volkshuisvesting, de arbeidsmarkt en het voeren van een dialoog over racisme en gelijke behandeling. Vier miljoen dollar werd vrijgemaakt voor dit plan. Ook zorgde Bellamy ervoor dat elke inwoner van Charlottesville in een sociale huurwoning gebruik kon maken van supersnel internet – een basisbehoefte in de moderne westerse wereld.

Welke succesvolle activist kan ook effectief zijn als politicus en gelijktijdig op twee borden schaken?

Terwijl de media vooral symbolische maatregelen als het verwijderen van een historisch standbeeld in beeld brengen, wordt in de politieke arena op zeer concrete wijze gewerkt aan het verbeteren van het alledaagse leven van Afro-Amerikanen. Maar het een kan niet zonder het ander. Juist omdat Bellamy een zichtbare, activistische en maatschappelijk breed gedragen leider was, kon hij als gemeenteraadslid effectiever opereren. Hoe meer maatschappelijke invloed, des te meer politieke invloed.

Daarom ben ik erg benieuwd naar de Nederlandse Wes Bellamy: welke succesvolle activist kan ook effectief zijn als politicus en gelijktijdig op twee borden schaken? Dit type tweebenig leiderschap lijkt mij in het huidige kwetsbare tijdsgewricht waarin we leven van buitengewoon groot belang. Ik kijk met extra belangstelling uit naar de kandidatenlijsten voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart.