Naar aanleiding van tips van collega’s heb ik vorige week twee keer een uur naar mensen met superioriteitsgevoelens gekeken.

Het gaat hier om de VPRO-documentaire Ons Moederland, waarin de extreemrechtse Constant Kusters van de Nederlandse Volks-Unie (NVU) centraal staat, en een gesprek in Café Weltschmerz tussen interviewer Önder Kaya en historicus Armand Sag over het secularisme in het Turkije van Mustafa Kemal Atatürk. Hoewel het racisme bij Kusters explicieter is, gaat het bij de twee Turkse Nederlanders in wezen om hetzelfde superioriteitsdenken.

Normaliter scroll ik gewoon door als ik deze namen voorbij zie komen op sociale media. Immers, je hoeft het riool niet in te gaan om te weten dat je er vies uit gaat komen. Maar goed, wanneer anderen mij erop wijzen, dan ga je toch kijken. Uit loyaliteit naar de tipgevers toe, maar ook beetje uit nieuwsgierigheid.

Wat me bij Ons Moederland het meeste trof, was de continuïteit van de racistische drek bij Kusters. We zien archiefbeelden van een jonge man. Ook toen was Kusters al een racist. Hij is geen spat verandert. Hij verkondigt nog steeds dezelfde wit-racistische troep. Heel expliciet zeggen hij en zijn metgezellen: oprotten, vol is vol, geen vermenging met moslims, zwarte mensen en andere minderheden.

Het enige mogelijke lichtpuntje in Ons Moederland was de oudste dochter van Kusters, die Surinaamse bara aan haar tegenstribbelende vader laat proeven. Vader Kusters wil namelijk liever alleen Hollandse pannenkoek eten, geen ‘exotische’ dingen. Met andere woorden: die man is hopeloos verloren, maar zijn dochter kan wellicht nog verlost worden.

Maar het is een naargeestig portret. Wat het meest akelig stemt is niet eens het racisme van Kusters, maar de constatering dat Nederland steeds meer als hem is gaan denken. Dat zegt Kusters zelf ook. Normaal rechts is meer en meer naar hem opgeschoven. Politici zoals Fortuyn, Wilders, Rutte en Baudet, hebben racisme stukje bij beetje genormaliseerd. En dat breekt onze samenleving op.

Turks superioriteitsdenken streeft ernaar om iedereen als Turk te verorberen

Dit gaat ons nog dieper raken als er geen antiracistische interventies worden gepleegd. Dat kan deze documentaire zijn, maar ook vreedzame demonstraties zoals die van Kick Out Zwarte Piet. Zonder racisme te confronteren komt er geen verandering.

Maar het is niet alleen het racisme van de Nederlandse Volks-Unie en andere witte Nederlanders dat onze maatschappij bedreigt. We hebben het ook te stellen met het racisme dat is overgewaaid uit bijvoorbeeld Turkije. En een subtiele vorm daarvan hebben we de afgelopen week kunnen horen in het gesprek tussen Armand Sag en Önder Kaya.

In tegenstelling tot het racisme van Kusters is hun vorm van racisme impliciet. Zo stelt Önder Kaya dat er 410.000 Turkse Nederlanders zijn in Nederland. Telt hij daarbij ook de Koerdische Nederlanders en andere mensen op, die zichzelf juist niet als Turk definiëren? Het valt mij vaker op dat Turks superioriteitsdenken ernaar streeft om iedereen met wortels uit Turkije als Turk te verorberen. We zijn allemaal Turken, klaar.

Een ander opvallende uitspraak komt uit de mond van Armand Sag. Hij zegt: ‘De verdiensten van Atatürk zorgden ervoor dat het volk zich achter hem schaarde’. Nogmaals: om welk volk gaat het hier eigenlijk? De Turken, de Armeniërs, Assyriërs, de Grieken?

Gedurende de gehele uitzending wordt vanuit een dominant Turks perspectief gesproken. En vast nummer bij zulke gesprekken is wantrouwen en minachting tegenover minderheden. Zo wordt het zuidoostelijke Diyarbakir, waar veel Koerden wonen, een ‘uithoek’ genoemd. Verder spreken ze van Koerdische en Armeense ‘opstanden’, maar is er nooit sprake van Turkse onderdrukking.

Tijdens hun gesprek voor Café Weltschmerz wordt ook Ziya Gökalp aangehaald, de godfather van het Turkse nationalisme. Hij zou hebben beweerd dat de etnische achtergrond niet belangrijk is om Turk te worden: het gaat om culturele verturksing, wat een essentieel verschilpunt zou zijn met Europees nationalisme.

Nou, dat is dus buiten de onverturksbaarheid van Armeniërs, Assyriërs, Grieken en joden gedacht. Gökalp vind culturele verturksing – op zich al een uiting van Turks superioriteitsdenken – alleen voor sommige niet-Turkse moslimgroepen haalbaar, zoals de Koerden.

En dat maakt zijn nationalisme racistisch en vernietigend. Maar daar hoor je de heren in Cafe Weltschmerz niet over…