Als straks uit het onafhankelijk onderzoek mocht blijken dat het bij het ongehinderd laten volstromen van de Dam op Tweede Pinksterdag om een geheim experiment van het RIVM ging, dan kan dat experiment dus als geslaagd worden beschouwd.

Nu we twee weken verder zijn is het duidelijk: duizenden overwegend jonge mensen met mooi weer in de frisse buitenlucht zonder al te strikt anderhalve meter afstand te houden – dat kan dus zonder dat de IC-bezettingsgraad explosief stijgt. Voor de volgende stappen in het kader van de normalisering na de lockdown – pardon: de ‘intelligente’ lockdown – geen onbelangrijke constatering.

Daarmee zal ook wel de kritiek op de te laconieke houding van Femke Halsema verstommen, die in geval van een nieuwe corona-uitbraak ongetwijfeld orkaansterkte zou hebben aangenomen. Aan die kritiek zat sowieso bij sommigen een dubieus luchtje, bijvoorbeeld in het geval van FvD-raadsfractieleidster Annabel Nanninga, wier grote boreale voorman diezelfde dag elders fel demonstreerde tegen de anderhalve-meter-regel.

De goegemeente is speciaal over één uitspraak van Halsema heen gevallen, waarmee zij haar niet-ingrijpen legitimeerde: dat het hierbij om een belangrijke demonstratie zou gaan. All demonstrations are equal but some demonstrations are more equal than others, met een kleine variatie op George Orwell. Later haastte zij zich te zeggen dat ze bedoelde dat het recht om te demonstreren belangrijk was. Inderdaad, slechts een haastige verspreking? Of een veelzeggende? En zo ja, is wat zij dan werkelijk vond, ook erg?

De uitspraak roept zo twee vragen op. Mag een burgemeester van politieke opvattingen blijk geven? Die hoort boven de partijen te staan, zo klonk het boos, en geen onderscheid te maken. En hebben bepaalde demonstranten meer rechten dan anderen?

Allereerst die heilige ‘onpartijdigheid’. In Nederland is dat een staatkundige fetish: die behoefte om het politieke onpolitiek te maken, dat verlangen naar een soort neutrale moederkloek die onbaatzuchtig over ons waakt en wie al haar kuikens even dierbaar zijn.

Tot op het hoogste niveau: dat is ook de diepere psychologische laag onder die soms welhaast kinderlijke aanhankelijkheid in Nederland jegens het Koninklijk Huis. In dat opzicht de tegenpool van het Franse (of Amerikaanse) politieke denken, waar dus juist alles politiek is, en de gekozen president een politicus pur sang. En dat is daar niet pas begonnen met Trump en Macron.

Die heilige ‘onpartijdigheid’. In Nederland is dat een staatkundige fetish: die behoefte om het politieke onpolitiek te maken

De Nederlandse burgemeester bevindt zich in een schizofrene positie. Officieel nog steeds door de kroon benoemd en tegelijk inmiddels de facto door de gemeenteraad uitgezocht. Daarmee is hij zowel een lokale spreekbuis van het nationale gezag als gezicht van die lokale gemeenschap. Vrijwel alle burgemeesters hebben tegenwoordig een politieke carrière achter de rug, en bezaten daarmee in een vorig bestaan een scherp politiek profiel. Dat moeten ze dan op slag vergeten.

Dan het gewicht van de demonstratie zelf. Het valt wel degelijk te beargumenteren dat sommige demonstraties belangrijker zijn dan andere. Precies zoals ook de grondwet belangrijker is dan een gewone wet. Dus demonstraties die in de grondwet vastgelegde grondrechten betreffen – zoals het non-discriminatiebeginsel – wegen zwaarder dan die tegen Schiphol. Dat eerste geldt, voor alle duidelijkheid, overigens ook voor de anti-lockdown-demonstratie van Baudet, omdat die eveneens grondrechten – beperkingen van de vrijheid van samenkomst, van beweging etcetera – aankaart.

Gezien het thema van de demonstratie op de Dam, rijst bovendien de vraag, hoe discutabel de ter plekke getoonde sympathiebetuiging van de burgemeester zou zijn. Wel of niet uitbreiding van Schiphol: dat is een ‘normaal’ politiek debat. Maar antiracisme als thema? Wat zegt dat over de critici van haar komst? Dat zij vóór racisme zijn?

Nanninga haastte zich naar aanleiding van de door Halsema opgespelde button te verklaren dat er natuurlijk niets op tegen is om zich tegen slavernij uit te spreken. Heel fijn om te horen. Maar mogelijk is dat binnen haar partij nog geen uitgemaakte zaak. Baudet wijt de Ondergang van het Avondland immers aan de Verlichting – en het was de Verlichting die bij de wereldwijde vanzelfsprekendheid van slavernij vraagtekens begon te plaatsen. Ook legde hij in Hoorn voor Jan Pieterszoon Coen een krans.