Met het aftreden van Lilianne Ploumen en het aantreden van Attje Kuiken begint de PvdA aan een nieuwe fase. Waar nu heen? Een van de mogelijkheden waar de partij over zal nadenken: terug naar vroeger. De PvdA was altijd de grote multiculturele volkspartij in Nederland, die witte arbeiders aan biculturele Nederlanders verbond. Nu zijn beide groepen grotendeels weg bij de PvdA. Is er nog kans dat de PvdA deze belofte ooit eens waarmaakt? Of is een links fusieblok met GroenLinks, waar ook veel over gesproken wordt, de enige manier?

Leontine Vreeke (45), salesmanager, wijkraadslid Katendrecht-Wilhelminapier Rotterdam (D66), zangeres

‘Het is bizar om te zien wat er nu van de PvdA is geworden, als je kijkt naar hoe de partij ooit was. Vroeger was de PvdA een hele grote partij, nu is ze gemarginaliseerd. De PvdA heeft veel last van het feit dat veel burgers geen vertrouwen meer hebben in de politiek. PvdA-kiezers zijn overgestapt naar Denk, BIJ1, SP en GroenLinks, maar ook naar PVV, FvD en JA21. De PvdA is een linkse partij die graag wil meeregeren en vroeger ook daadwerkelijk invloed uitoefende. Nu de PvdA nauwelijks nog invloed uitoefent, stemmen mensen liever op een partij die beter bij hen past.

‘De eerste keer dat ik mocht stemmen stemde ik trouwens ook PvdA, omdat mijn moeder dat deed. Maar dat was ook meteen de laatste keer. De PvdA maakt van biculturele Nederlanders slachtoffers, die betutteld kunnen worden. Ik geloof in de kracht van mensen. Biculturele mensen en vluchtelingen zijn helemaal niet zielig. Natuurlijk, kwetsbare mensen moet je helpen, maar tegelijkertijd moet je geloven in het talent van mensen. Niet in hun ongeluk, in hun slachtofferschap.

‘De PvdA maakt van biculturele Nederlanders slachtoffers’

Voor de PvdA is er alleen toekomst als de partij samen met GroenLinks en de SP een groot links blok gaat vormen. Dan kunnen ze ook een beter tegenwicht bieden tegen de VVD en de populistische partijen. D66 moet niet aan deze fusiepartij meedoen. D66 is weliswaar een progressieve partij, maar kan ook heel goed samenwerken met de VVD.’

Anushka Soekhradj (28), sociaal werker

‘De enige manier van de PvdA om weer terug te komen is een fusie met GroenLinks, denk ik. Een electorale comeback, zoals in 2012 met Diederik Samsom, zie ik niet snel gebeuren. Burgers hebben nu weinig vertrouwen in de politiek. Een nieuwe fusiepartij kan hun vertrouwen in de politiek weer opkrikken.

‘De PvdA heeft haar hoogtijdagen gehad. De partij moet zich heroriënteren. Een fusie met GroenLinks kan uitkomst bieden. Misschien zal het nog wel even duren voordat die fusie een feit is, maar het gaat sowieso wel die kant op. Het is de enige manier voor de PvdA om te overleven.

‘Kiezers van BIJ1 en Denk terugwinnen? Niet aannemelijk’

‘Tegenwoordig is de Partij van de Arbeid niet meer de ‘Partij voor de Allochtonen’, wat de PvdA vroeger wel een beetje was. Biculturele Nederlanders stemmen nu Denk of BIJ1. Ik geloof niet dat deze partijen heel groot gaan worden. En hun plannen, vooral die van BIJ1, zijn niet heel realistisch. De PvdA kan voor biculturele kiezers in de toekomst wel weer een realistische keus zijn, omdat de partij meer kans heeft om haar plannen gerealiseerd te zien. Of de PvdA de kiezers van BIJ1 en Denk kan terugwinnen? Misschien als de PvdA met beide partijen fuseert, maar dat lijkt mij niet aannemelijk.

‘Ik kom uit een familie waar mensen ChristenUnie of D66 stemmen. Toen ik studeerde stemde ik D66, maar dat zou ik nu absoluut niet doen, als er verkiezingen waren. Ik weet het niet. Sowieso ben ik geen politiek dier.’

Dimple Sokartara (29), communicatieadviseur

‘De PvdA als dé multiculturele partij? Mijn vader bijvoorbeeld zou dat beeld nog wel kunnen beamen. Maar zelf denk ik daar helemaal niet aan bij de PvdA. Ik denk dat deze partij, als zij dat weer zou willen bereiken, aan een forse rebranding moet doen.

‘Ik werk voor een vakbond, dus ik vind het jammer als een partij die opkomt voor arbeiders zou stoppen. Maar goed, dat is slechts sentiment. Gezien de situatie van de PvdA en de ongunstige machtsverhoudingen in het parlement, denk ik dat de partij goed doet aan een fusie met GroenLinks. Er zijn nu grote problemen als de toeslagenaffaire. En samen sta je sterker.

‘Ook inhoudelijk zal een fusie de PvdA goed doen. PvdA en GroenLinks hebben vergelijkbare doelstellingen, waarbij de PvdA meer accenten legt op arbeidsrechten en GroenLinks meer op klimaat. Ze vullen elkaar dus mooi aan. En GroenLinks is qua multiculturaliteit een relatief frisse wind in het parlement. Ook dat komt de PvdA ten goede.

‘PvdA dé multiculturele partij? Dan is een rebranding nodig’

‘Ploumen concludeerde zelf: ‘Ik ben niet de juiste leider.’ Dat is mooi, maar het kan wantrouwen wekken bij mensen die sterk leiderschap willen. Een fusie met GroenLinks zal haar vertrek naar de achtergrond drukken. Dat laat zien: ‘We kijken naar de toekomst.’ En daar is de PvdA wel aan toe.’

Ibrahim Özgül (38), finance- en project professional

‘Ploumen heeft haar politieke tijd wel gehad. Ze loopt al een tijdje mee, hè. Zo was ze eind jaren nul partijvoorzitter en minister in het kabinet-Rutte II. Als je na jarenlange decimering bij de verkiezingen nog aan het pluche blijft plakken, dan is dat niet gezond. Dan kan je wel zeggen dat het leiderschap je niet past of dat je niet goed genoeg bent, maar eigenlijk is het een heel natuurlijk ontslag.

‘Nu is er dus Attje Kuiken. Ik weet niet zeker of ze tegen verkiezingstijd nog steeds fractieleider is. Dat lijkt me sterk. Zij is meer het type tussenpaus, hoezeer ze zelf dan ook zegt dat ze ‘Aan de slag wil en niet op de winkel wil passen’.

‘Niet gek laten maken door extreemlinks of extreemrechts’

‘Overigens is er voor de PvdA nog steeds toekomst in Nederland. Er is een grote doelgroep die een centrumlinkse PvdA waardeert. Natuurlijk was de achterban van Nederlandse arbeiders veel groter vroeger, waaronder Turkse, Marokkaanse en Surinaamse arbeiders. Maar nog steeds is er een potentiële doelgroep voor de partij aanwezig. Er is een langdurig dipje geweest vanwege de rechtse koers die de PvdA jarenlang heeft bewandeld na Pim Fortuyn, ook door met de VVD in zee te gaan in 2012.

‘Daar hebben ze al die witte arbeiders, die naar de nationalistische PVV zijn overgelopen, niet voor teruggekregen. Ik ben er zeker van dat het gematigde midden zal terugkomen bij een écht linkse en sterke PvdA, die zich niet gek laat maken door extreemlinks of extreemrechts. De ruggengraat van hard werkend Nederland kan je niet zomaar van tafel vegen. Bij krachtige kandidaten zullen ook zij terugkeren naar de PvdA om lekker te bouwen aan Nederland, samen met andere partijen.’