Op de drempel van het nieuwe jaar is het goed nog een keer terug te blikken op 2022. Het belangrijkste nieuws was de oorlog in Oekraïne. De inval van Rusland maakte de wereld in een klap een stuk onveiliger. Ook in Nederland zijn de gevolgen nog steeds voelbaar. De energiecrisis met de daaruit voortkomende inflatie raakt iedereen.
Wij besteedden aandacht aan de dubbele moraal die zo plotseling haar intrede deed in de wereld van asielopvang. We omarmen Oekraïners als soortgenoten, wat heel goed is. Maar voor vluchtelingen uit Syrië en andere landen ligt geen rode loper klaar. Ze leven mee met hun Oekraïense lotgenoten, maar het steekt hen dat vluchtelingen uit Europa een streepje voor hebben. De Syriër Mohammed Badran zei het als volgt: ‘Oekraïners kregen in één dag verblijfsrecht terwijl wij jaren hiervoor hebben moeten strijden en steeds aanliepen tegen gesloten deuren.’
De vluchtelingencrisis en het falende asielbeleid blijven een lelijk verhaal. In een van ‘s werelds rijkste landen sliepen honderden migranten nachtenlang op een koude grond voor de ingang van het aanmeldcentrum in Ter Apel. Het overlijden van een baby in de sporthal bij het azc deed vragen rijzen over de doodsoorzaak en de omstandigheden in de gebrekkige faciliteiten.
Ook buiten onze landsgrenzen zorgde de oorlog in Oekraïne voor onrust. Het belang van Turkije voor de veiligheid van de Europese Unie werd zonneklaar. Bijna alle EU-leiders, waaronder premier Mark Rutte, moesten bij de islamist Erdogan langs om hem te vriend te houden. Een reeks ongemakkelijke audiënties bij een autocraat die honderden journalisten gevangenhoudt, bijna dagelijks minderheden zoals Koerden, linkse Turken en Gülen-sympatisanten onderdrukt en de EU met vluchtelingen chanteert. Realpolitik was het devies.
Antidemocratische partijen
In 2022 dook het extremistisch gedachtengoed in Europa verder op. In Duitsland is de voorbereiding van een extreemrechtse staatsgreep voorkomen. In eigen land kampen we met vergelijkbare geluiden. De Amsterdamse bioscoop Pathe Tuschinski, opgericht door een slachtoffer van de Holocaust, cancelde naar aanleiding van onze berichtgeving de première van een documentaire over Forum voor Democratie-Kamerlid Gideon van Meijeren. De productiemaatschappij probeerde vervolgens tevergeefs alle kosten op de Kanttekening te verhalen.
Verbieden van partijen als Forum is geen oplossing. Laat staan dat het een geschikte permanente handelwijze is richting extreem gedachtegoed in het parlement. Er is een grondwettelijke borging nodig die antidemocratische partijen en ideeën geen kans geeft. Bijvoorbeeld een Grondwettelijk Hof dat net als in Duitsland kan toetsen of partijen een gevaar vormen voor de rechtsstaat.
Discriminatie en diversiteit
Institutionele discriminatie was wederom een belangrijk thema. Denk aan de toeslagenaffaire, waarover al veel is gezegd, ook door ons. De documentaire De Blauwe Familie toont de heftige gevolgen van discriminatie binnen de politie. Ook het onlangs uitgebrachte rapport van het ministerie van Buitenlandse zaken over racisme onder ambtenaren en medewerkers is zeer alarmerend. Tenslotte werd de LHBTIQ+ discussie een ongemakkelijk dossier. In Amsterdam nodigde burgemeester Halsema alle moskeebesturen uit voor het ondertekenen van een steunverklaring. Onze columnist Lody van de Kamp kaartte dit in zijn column aan en vroeg waarom alleen maar moskeebesturen werden ontboden en bijvoorbeeld kerken en synagogen niet. Dit werd al snel opgepikt door andere media. Amsterdam trok de steunverklaring in, maar het ongemak blijft.
Ook binnen GroenLinks waren discriminatie en diversiteit gevoelige thema’s. In ons artikel ‘Heb je nog bruine hoofden voor mij?’ GroenLinks worstelt met diversiteit illustreerden we de diversiteitsdiscussie binnen die partij. Leden vinden dat partij voor de bühne aan diversiteit doet. Als puntje bij paaltje komt, wordt er volgens hen niet thuis gegeven.
Slavernijverleden
Gelukkig was er ook hoopgevend nieuws. Voor het eerst in de geschiedenis haalde een Afrikaans elftal de halve finale van het WK. En daar mag best om gejuicht worden, ondanks alle kritiek op het WK in Qatar. Want dé verrassing waren ze, het Marokkaanse team. Het juichen voor het Marokkaanse elftal liet zien hoeveel behoefte er is aan positief nieuws over Marokkaanse-Nederlanders. Dat ook veel autochtone Nederlanders de Leeuwen van de Atlas steunden was een lichtpunt. Een ander geluid klonk eveneens: het enthousiasme voor het Marokkaanse team werd gezien als een gebrek aan loyaliteit aan Nederland en er werd – terecht – gewezen op rellen die na de wedstrijden plaatsvonden.
Op de rand van het jaar is er een ander wapenfeit dat waardering verdient. De excuses van Rutte voor het slavernijverleden en de erkenning van de doorwerking van het Nederlandse slavernijverleden in het hier en nu, verdienen applaus. Al blijven we dit proces kritisch volgen. In de aanloop werden door de regering enkele procesmatige fouten gemaakt die niet voor herhaling vatbaar zijn.
In het nieuwe jaar zullen we deze en andere hete hangijzers volgen met een paar nieuwe gezichten. Twee nieuwe eindredacteuren, Mariska Jansen en Remco van Mulligen, nemen het stokje over van Arnout Maat, die de overstap maakt naar Elsevier Weekblad.
We wensen u een vrij, moedig en inclusief 2023.
