Regillio Vaarnold is voorzitter van de zwarte partij Ubuntu Connected Front (UFC) en oprichter van de antiracistische D’HERO Movement. Hij wil dat de overheid bereid is om 40.000 euro over te maken aan elke nazaat van tot slaaf gemaakten – als voorschot. ‘Pas dan zijn we bereid om te praten over excuses.’

Minister Sigrid Kaag (Financiën) is deze week in Suriname om de plooien glad te strijken. Het kabinet wil 19 december excuses aanbieden voor het Nederlandse slavernijverleden. Ook stopt het tweehonderd miljoen euro in een bewustwordingsfonds. Maar belangenorganisaties in Suriname zeggen dat het kabinet zich er te makkelijk vanaf maakt en eisen ruimere herstelbetalingen voor de nazaten. Er zijn ook binnenlandse critici, zoals Vaarnold (49).

‘Ik vraag mij soms af, weten ze wel waar ze mee bezig zijn? They can’t see the solution. They can’t see the problem.’ Vaarnold vindt het kabinetsbesluit om de Surinaams-Nederlands minister Franc Weerwind naar Suriname te sturen onbegrijpelijk, vertelt hij aan de telefoon. ‘Weerwind is een nazaat van een tot slaaf gemaakte. Hoe haal je het als kabinet in je hoofd om uitgerekend hem excuses te laten maken in Suriname? Ik heb er gewoon geen woorden voor.’

Vaarnold wil niet speculeren waarom Weerwind hiermee akkoord is gegaan, of uit wiens koker dit idee gekomen is. ‘Vorige week was ik bij een overleg waar Weerwind ook aanwezig was. Hij zei toen dat hij de excuses van het Nederlandse kabinet zou overbrengen aan Suriname, en dat hij sowieso al van plan was om naar Suriname te gaan.’ Misschien zit er dus geen kwade opzet achter, zegt Vaarnold. Maar bijzonder onhandig vindt hij het wel.

Ook met de datum van 19 december heeft Vaarnold moeite, omdat hij het gevoel heeft dat het kabinet nu onnodig haast maakt. ‘Het is een schoffering van de nazaten en van slachtoffers van de slavernij zelf. Het ziet er naar uit dat het kabinet de excuses erdoorheen jast en daarna overgaat tot de orde van de dag.’

Veel Surinamers willen dat Nederland op 1 juli excuses aanbiedt vanwege Keti Koti, de afschaffing van de slavernij, maar die dag is voor Vaarnold niet heilig. ‘Belangrijk is wel dat er volwaardige excuses worden gemaakt door Nederland. Dat er goed over nagedacht is. En als 1 juli de datum zou worden, dan is er nog genoeg tijd om alles wél goed voor te bereiden.’

Alle commotie rond de Nederlandse slavernij-excuses bewijst volgens Vaarnold dat niet met iedereen gesproken is. Dat zit hem erg dwars. ‘Het kabinet luistert te veel naar de mensen achter het Zwart Manifest, waaronder Kick Out Zwarte Piet-voorman Jerry Afriyie. Het kabinet heeft hun ideeën omarmd, niet onze ideeën. Groepen die zich al jarenlang hard maakten voor de erkenning en excuses wat betreft het slavernijverleden worden genegeerd, terwijl het kabinet nu wel luistert naar groepen die jarenlang andere prioriteiten hadden.’

‘Het kabinet praat met Nederland Wordt Beter en KOZP. Zij hebben nul verstand van excuses’

Vaarnolds D’HERO Movement, die zich inzet voor verbetering van de sociaaleconomische positie van Afro-Nederlanders, ijvert sinds 2012 voor excuses voor het slavernijverleden. De beweging protesteerde in 2015 al tegen de koloniale afbeeldingen op de Gouden Koets en heeft het ‘n-woord’ een keer symbolisch begraven.

‘Maar wij mochten niet naar het Catshuis. Het Comité Boni en Ubuntu Connected Front ook niet. Het kabinet zit nu aan tafel met Nederland Wordt Beter en Kick Out Zwarte Piet. Zij hebben nul komma nul verstand van excuses. Maar ze staan nu wel vooraan.’

Vaarnold vermoedt dat de overheid dit bewust doet: ‘Het is toch een beetje een verdeel-en-heers-beleid, denk ik.’

40.000 euro – als voorschot

‘Dat Nederland excuses aanbiedt is een goede zaak natuurlijk’, zegt Vaarnold. ‘Zeker als je bedenkt dat een aantal mensen in ons land al ontzettend lang bezig met lobbyen, opdat de politieke wil ontstaat om die excuses daadwerkelijk te gaan maken. Maar ik heb in verschillende media gelezen dat er geen herstelbetalingen zullen volgen. Dan zijn de Nederlandse excuses geen echte excuses.’

Vaarnold legt zijn standpunt uit met een voorbeeld. ‘Stel, dat ik je auto leen, zonder toestemming, en die vervolgens total loss rijd. En dat ik daarna ‘sorry’ zeg, zonder je schadevergoeding te betalen. Dat zijn dan geen echte excuses. Met de slavernij ligt het iets complexer, maar het is principieel niet anders. De Nederlandse excuses moeten gepaard gaan met herstelbetalingen. Dat is heel normaal.’

Ubuntu Connected Front wil dat de nazaten van de tot slaaf gemaakten 40.000 euro krijgen, niet in totaal maar slechts als voorschot. Hoe ziet Vaarnold dit concreet voor zich?

‘Het bijzondere is, dat niemand van de nazaten een concreet bedrag heeft genoemd. Daar wilden wij als UFC verandering in brengen. Want dan maak je de discussie concreet. Geld is heel concreet. Ook laat geld zien dat Nederland het slavernijdossier eindelijk serieus neemt. Er was nooit de politieke wil om excuses aan te bieden voor het slavernijverleden. Nederland wilde niets weten van een excuus. Grof gezegd: pas als de witte Nederlander bereid is om zijn portemonnee te trekken, betekent dit dat het menens is. Pas als de Nederlandse overheid bereid is om 40.000 euro te betalen per persoon als voorschot, dan zijn we bereid om te praten over excuses. Op dit moment neemt Nederland het slavernijdossier nog steeds niet serieus.’

Die 40.000 euro geldt voor alle nazaten, zegt Vaarnold. Het is dus niet zo dat als je vader een witte Nederlander is en je moeder een zwarte Surinaamse, je maar 20.000 euro krijgt. ‘Als je vader of moeder een nazaat is, dan ben jij ook een nazaat.’ Via DNA-onderzoek en registers is goed te achterhalen wie dit zijn, zegt hij.

‘Het wordt ongeveer 20 miljard euro, als we alle zwarte Surinamers en Antillianen optellen’

De overheid moet van hem de doorwerking van de slavernij rechttrekken. ‘Zwarte mensen worden gediscrimineerd, onder andere op de arbeidsmarkt, en hebben minder kapitaal.’ Vaarnold vindt daarom dat Nederland ook moet investeren in Suriname en op de Antillen, zoals in ziekenhuizen en scholen, en in Nederland moet het Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders meer kansen geven en beschermen tegen discriminatie. Volgens Vaarnold is de overheid nog altijd schuldig aan de slavernij en de gevolgen. ‘Nederland faciliteerde de slavernij eeuwenlang en doet nu onvoldoende om de gevolgen van de slavernij tegen te gaan.’

Witte Nederlanders van nu zijn zelf niet schuldig, maar ‘profiteren’ wel van het systeem. ‘Witte mensen hebben meer kansen op de arbeidsmarkt, hebben meer bezittingen, betere posities in de maatschappij, enzovoort. Dat geldt ook voor mensen uit de provincie Groningen, wiens voorouders arme boeren zijn geweest. Met de achternaam Klei schop je het verder dan met een Surinaamse of Antilliaanse achternaam – helemaal als je ook nog eens wit bent.’

Als je het hebt over ongelijke kansen, zegt hij, hoe kun je het dan niet over geld hebben? ‘In 2016 zei ik nog: ‘We gaan pas praten als de overheid met 100 miljoen over de brug komt.’ Maar dit bedrag is – zo ontdekte ik later – veel te weinig. Het wordt ongeveer 20 miljard euro, als we alle zwarte Surinamers en Antillianen bij elkaar optellen. Kijk, als Nederland moeilijk doet, dan kunnen we ook vragen om alle tot slaaf gemaakten op te vissen die van Afrika naar Amerika werden vervoerd door Nederland, onderweg stierven en daarna overboord werden gegooid. Ik denk dat het bedrag dan nóg hoger zal uitvallen.’

En als die excuses en herstelbetalingen eenmaal zijn (over)gemaakt? ‘Er moet uiteindelijk een punt achter deze geschiedenis worden gezet. Als het wordt opgelost, dan is het wat mij betreft klaar.’