Niels van den Berge, GroenLinks-Kamerlid en nummer 12 op de lijst, maakt zich hard voor mbo-studenten die slachtoffer zijn van stagediscriminatie. ‘Het gaat om studenten die heel graag aan de slag willen maar geen kans krijgen, want hun naam klinkt niet ‘Nederlands’ genoeg. Het is een naar begin van je carrière, dat helaas ook gevolgen heeft voor later.’

Het zijn schokkende cijfers. 68 procent van de witte mbo’ers krijgt meteen een stageplek, tegen 48 procent van mbo-studenten met een niet-westerse achtergrond. En bijna een kwart van deze niet-westerse studenten heeft na vier keer solliciteren nog steeds geen stage, tegenover 11 procent van de witte studenten.

Hoe komt dit zo?

‘Stagediscriminatie heeft verschillende redenen. Een van die redenen is discriminatie tegen studenten met niet-westerse achtergrond. maar ook jongeren met een beperking worden gediscrimineerd. Het gaat om onbewuste en om bewuste discriminatie. Die laatste vorm van discriminatie kan heel erg in your face zijn. Als GroenLinks willen we beide vormen van discriminatie bestrijden.’

Maar is het niet heel moeilijk om bedrijven aan te pakken, omdat je discriminatie bij sollicitatie – om maar een voorbeeld te noemen – moeilijk kunt bewijzen?

‘Hier heb je wel een van de kernpunten te pakken. Het is heel moeilijk om discriminatie aan te pakken, mede omdat het niet bepaald eenvoudig is om dit te bewijzen. Stagediscriminatie is een vorm van een arbeidsdiscriminatie. En er bestaat al een Meldpunt Stagediscriminatie SBB. Maar dit meldpunt is volgens ons en mbo-studenten niet laagdrempelig genoeg. Daarom hebben we een app voorgesteld, waar je anoniem je melding kunt doen. Minister van Onderwijs Ingrid van Engelshoven is naar aanleiding van onze oproep hierover in gesprek gegaan met diverse instellingen, maar ze concludeerde dat er geen behoefte aan zo’n app is. Dat vind ik vreemd, want veel studenten en docenten die ik spreek willen heel graag zo’n app.’

Wat zijn de voordelen van die app?

‘De app is geen doel op zich, maar middel. Je kunt hiermee makkelijk, simpel en anoniem melding doen als je gediscrimineerd bent. En de app vergemakkelijkt ook de strijd tegen stagediscriminatie, want als bepaalde bedrijven vaker opduiken in de meldingen kun je die vervolgens onderzoeken.’

Dankzij GroenLinks zijn er nu wel diversiteitscoaches. Wat doen die coaches precies?

‘Stagecoaches helpen mbo-studenten stagediscriminatie aan te pakken en een stage of baan te vinden. Mbo-studenten kunnen bij deze coach terecht als ze zich gediscrimineerd voelen, maar ook als ze bijvoorbeeld willen weten hoe je een goede sollicitatiebrief moet schrijven of wat de juiste dresscode is tijdens een sollicitatiegesprek. Daarnaast komt er op ons initiatief een brigade tegen stagediscriminatie, waar experts en ervaringsdeskundigen in zitten. Zij kunnen kabinet, Kamer, onderwijsinstellingen en leerwerkbedrijven gevraagd en ongevraagd adviseren over stagediscriminatie.’

‘Het gaat om studenten die heel graag aan de slag willen maar geen kans krijgen, want hun naam klinkt niet ‘Nederlands’ genoeg’

Neemt stagediscriminatie hierdoor af?

‘Harde cijfers zijn er helaas nog niet, maar je ziet in de prakrijk wel dat de stagecoach succes heeft. Jongeren worden bij de arm genomen en krijgen dankzij de bemiddeling van zo’n coach een stage. Hier zijn meerdere voorbeelden van. Je moet het zien als een sneeuwbal die aan het rollen wordt gebracht. Je stage is je eerste stap in je carrière. Het is belangrijk dat je deze stap goed maakt.’

Aan RTL Nieuws vertelde een meisje dat ze op haar stage juridische dienstverlening slachtoffer werd van racistische ‘grappen’. Haar school stak echter geen vinger voor haar uit. Komt zulk getreiter vaker voor? En wat doen stage-leerbedrijven hier eigenlijk tegen?

‘Helaas staat haar verhaal niet op zichzelf, maar komt het vaker voor. Van mbo-studenten in de zorg hoor ik bijvoorbeeld verhalen over racistische patiënten. Wat leerwerkbedrijven en onderwijsinstellingen hiertegen doen, dat verschilt echt per bedrijf en per school. Bedrijven waar discriminatie plaatsvindt zijn niet per se allemaal kwaadwillend, maar ze missen soms de handelingsbekwaamheid, de tools, om dit goed aan te pakken. Daarnaast durven veel mbo-studenten die slachtoffer zijn van discriminatie hierover niets te zeggen, omdat ze bang zijn voor een klacht, een slechte beoordeling. Ze zijn toch afhankelijk van zo’n stageleerbedrijf. Belangrijk is dus dat bedrijven beter leren hoe ze met discriminatie moeten omgaan, en dat de drempel om discriminatie te melden voor mbo-studenten lager wordt.’

En wat kunnen opleidingen doen?

‘Het Albeda College in Rotterdam is een goed voorbeeld van hoe het wel moet. Deze school heeft een stagemakelaar, die bemiddelt tussen studenten en bedrijven. Het gaat om een voormalige jongerenwerker, die de doelgroep dus ook echt goed kent. Hij helpt studenten die extra hulp nodig hebben bij het vinden van een stage, maar helpt ook bedrijven door te zeggen dat ze die of die student goed kunnen gebruiken. Ik vind dat er in het mbo-onderwijs meer ruimte moet komen voor dit soort begeleiding.’

Nog even terug naar dat meisje dat slachtoffer was van racistische pesterijen tijdens haar stage. Welke rechten hebben studenten om tegen zulke discriminatie protest aan te tekenen? Zijn er bijvoorbeeld advocaten die zich met dit soort zaken bezighouden?

‘Die zijn er zeker. Dit heeft gewoon te maken met het arbeidsrecht. Als je dat wilt als student, dan kun je naar de rechter stappen om discriminatie aan te kaarten. Maar in de praktijk gebeurt dit zelden of nooit. Studenten zijn bang voor de gevolgen. Bijvoorbeeld dat ze geen goed cijfer krijgen voor hun stage. In theorie kan veel, maar er zijn praktische redenen waarom het niet gebeurt.’

Dit meisje besloot uiteindelijk van opleiding te switchen. Op het mbo vallen regelmatig studenten uit die stoppen met hun opleiding, maar hoe vaak is dit het gevolg van stagediscriminatie?

‘Op het mbo is de uitval de afgelopen jaren toegenomen, wat een zorgelijke ontwikkeling is. Een van de redenen van uitval is stagediscriminatie, hoor ik anekdotisch van studenten en docenten, maar harde cijfers zijn er helaas niet.’

Iets heel anders: zijn hbo-studenten en wo-studenten minder vaak slachtoffer van stagediscriminatie? Is het fenomeen vooral een mbo-probleem?

‘Dat durf ik niet te zeggen. Ik weet wel dat het ook bij hbo-stages voorkomt. Bij ons Meldpunt Stagediscriminatie reageerden behalve mbo-studenten ook hbo-studenten, maar geen wo-studenten. Maar dat betekent niet dat wo-studenten nooit slachtoffer worden van stagediscriminatie. Ik kan hier, omdat ik geen cijfers heb, geen harde uitspraken over doen.’

Wat moet er nog meer gedaan worden, naast apps en diversiteitscoaches, om stagediscriminatie aan te pakken?

‘Heel belangrijk is de handhaving. De Inspectie SZW van het ministerie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid moet bedrijven beter controleren. Een goed middel is het inzetten van mystery guests als sollicitanten om te kijken wat er gebeurt. Ook kunnen er fictieve sollicitatiebrieven worden gestuurd. Uit een onderzoek door wetenschappers van de Vrije Universiteit van Amsterdam, de Radboud Universiteit Nijmegen en de Universiteit Utrecht bleek dat autochtone zedendelinquenten betere baankansen hebben dan Nederlanders met een migratieachtergrond zónder strafblad. Echt schokkend. En verder moeten er meer antidiscriminatierechercheurs bij politie komen en moeten notoir racistische werkgevers, die openlijk racistisch zijn, hard worden aangepakt.’

Zijn er veel van dat soort werkgevers?

‘Helaas, dit komt voor. Onlangs nog kreeg ik het bericht over een sollicitante, die op een ronduit racistische manier werd afgewezen tijdens een sollicitatiegesprek. ‘Sorry, we nemen alleen buitenlanders aan in de schoonmaak.’ Het gebeurt dus. In your face. Buitengewoon grof was een ander bedrijf, waar een meisje met een hoofddoek te horen kreeg: ‘Jammer dat je op je CV geen foto van jezelf hebt gezet. Dat had je beter wel kunnen doen, want dan hadden we ook kunnen zien wie wij uitnodigden.’ Met andere woorden: het bedrijf discrimineert openlijk vrouwen die een hoofddoek dragen. Helaas wordt er in de praktijk weinig gehandhaafd als het om stagediscriminatie gaat. Daarom is er misschien ook meer openlijke discriminatie, omdat bedrijven er nog steeds te vaak mee wegkomen.’

Wat zijn de plannen van GroenLinks voor de toekomst, in de strijd tegen stagediscriminatie?

‘We willen de capaciteit voor stagebegeleiding fors uitbreiden, want die ruimte is nu heel beperkt. Die begeleiding gaat niet alleen over stagediscriminatie, maar stagediscriminatie is wel een belangrijk onderwerp wat op deze manier mede moet worden aangepakt. Daarnaast blijven we ons inzetten voor de laagdrempelige manieren om stagediscriminatie te kunnen melden – dat kan en moet beter – en voor uitbreiding van de handhavingscapaciteit, zodat notoire discrimineerders ook echt worden aangepakt.’