In de serie Nieuwe Pioniers interviewt de Kanttekening migranten met een eigen onderneming. In deze nieuwe aflevering komt Ehsan Momenzadah (38) aan het woord. Hij is geboren in Afghanistan en heeft een kickboksschool. ‘Ik begon met een omzet van 150 euro per maand.’

Ehsan Momenzadah is eigenaar van de bedrijven KickSports, een kickboksschool, en Kick2Move, dat zich inzet om kwetsbare jongeren weer op de rails te zetten. Daarnaast is hij docent bij de opleiding tot leraar lichamelijke opvoeding (ALO) aan de Hanzehogeschool in Groningen.

Ehsan heeft letterlijk en figuurlijk een lange weg afgelegd om te komen waar hij nu is. Zijn verhaal leest als een road movie. Maar het is meer dan dat: het is een reis vol beproevingen en onzekerheden, maar met durf, doorzettingsvermogen en kracht.

Om de drive van Ehsan te snappen is het goed om zijn verhaal te kennen. Veel tijd voor zelfreflectie had hij vroeger niet. Tegenwoordig wel, vertelt hij: ‘Het leven wordt voorwaarts geleefd om achterwaarts te snappen.’

Vliegeraar

De kleine Ehsan Momenzadah heeft een fijne jeugd in Afghanistan. ‘Het land is machtig mooi en de luchten zijn blauwer dan blauw’, vertelt hij. Net als de hoofdpersoon in de roman De vliegeraar van Khaled Hosseini was Ehsan als kind veelvuldig op daken te vinden om te vliegeren. Zijn beide ouders werkten voor de overheid. ‘Afghanistan is altijd onrustig geweest, maar we hadden het oké.’

Dit alles veranderde toen de Taliban het land in 1996 binnenviel. De dag waarop de militanten in hun Range Rovers Kabul binnenrijden, kan Ehsan zich nog goed voor de geest halen. ‘De ramen geblindeerd, de gezichten bedekt en hun wapens vol in het zicht.’

Traditionele Afghaanse kleding droeg de familie Momenzadah over het algemeen niet. Ehsan ging gekleed in een T-shirt en een spijkerbroek. Uit angst voor de Taliban besluit hij op die bewuste dag naar huis te vluchten. ‘Een irrationele gedachte natuurlijk, waarom zouden zij een kind aanhouden? Ik voelde sterk de drang om mijzelf in veiligheid te brengen.’

Gezin in gevaar

Doordat de ouders van Ehsan als overheidsfunctionarissen werkten, is het gezin in gevaar. ‘Symbolisch hing de Taliban ambtenaren op, midden op rotondes. Daar gaven ze een boodschap mee af.’

De ouders van Ehsan besluiten met hun drie kinderen het land te verlaten. ‘Midden in de nacht zijn we vertrokken richting de grens met Pakistan.’ Het is het begin van wat uiteindelijk een jarenlange vlucht naar verschillende landen zal blijken met als eindstation Nederland.

Ehsan vertelt zijn verhaal in het Friese Oudehaske, een dorpje in de buurt van Heerenveen. Daar runt hij zijn kickboksschool en welzijnsorganisatie. Data en feiten van belangrijke gebeurtenissen staan in zijn geheugen gegrift. Namen van personen die hem in zijn leven geholpen hebben, heeft hij helder voor de geest en spreekt hij liefdevol en met ontzag uit.

‘We vertrokken in een busje, bestemming onbekend’

De vlucht van Ehsan en zijn familie gaat via smokkelaars en smokkelroutes, een wereld waar geld bepalend is. ‘We pakten niet ons paspoort en boekten geen ticket’, verklaart Ehsan. ‘Mijn ouders hadden een busje geregeld en we vertrokken gewoon. Bestemming onbekend.’

Uiteindelijk verblijft het gezin ruim twee jaar in Pakistan. ‘Ik dacht dat het iets tijdelijks was, als kind hoop je weer terug te kunnen.’ De situatie in Pakistan werd extremer en het werd steeds ingewikkelder om daar als vluchteling te leven.

Respect

‘Voor de duidelijkheid’, benadruk Ehsan, ‘ik heb begrip en respect voor alle landen waar ik gewoond heb. Ik ben alle volkeren dankbaar. We waren daar te gast en we hebben er kunnen leven, mensen wilden ons helpen. Wat gewoon niet meer ging, was de onzekerheid en onbetrouwbaarheid. Pakistani zijn lief, maar de politie is vrij corrupt.’

Het gezin vlucht naar Moskou. Wederom komen zij in het smokkelcircuit terecht. ‘We zaten in kleine bootjes, vrachtwagens en hadden soms busreizen van vijf dagen en nachten achter elkaar. Als we dan op een nieuwe locatie kwamen, gingen de lichten aan en bleken er nog twintig mensen in die ruimte te zitten, allemaal in dezelfde situatie.’

‘Je legt het lot van je kinderen in handen van onbetrouwbare smokkelaars’

Ehsan kan zich niet voorstellen hoe dit voor zijn ouders gevoeld moet hebben. ‘Je legt het lot van je kinderen in de handen van smokkelaars die je niet vertrouwt. Die angst en pijn, dat moet afschuwelijk voor ze geweest zijn.’

In totaal duurt de reis naar Moskou twee maanden. Daar komt het gezin met zijn vijven in een klein eenkamerappartement te wonen. ‘Overdag klapten we de slaapbank dicht en ’s nachts trokken we er een paar matrassen bij. Dat was ons leven.’

In Moskou merkt Ehsan voor het eerst in zijn leven dat mensen anders naar hem kijken. Hij voldoet niet aan de Russische norm van ‘blond haar, blauwe ogen’. Het leidt ertoe dat de familie Momenzadah op straat wordt lastiggevallen. Daarnaast moeten ze overal waar ze komen smeergeld betalen om vooruit te komen. Het gezin mag niet aan het werk, kan geen aanspraak maken op een uitkering en er zijn geen organisaties om hen te ondersteunen.

Bolani

Daarom moeten ze wederom verder reizen. ‘Weer hetzelfde liedje met smokkelaars’, verzucht Ehsan. Met de trein komen ze aan in Charkiv in Oekraïne. Om geld te verdienen besluit Ehsan eten te verkopen aan de Afghaanse handelaren op de markt in de stad. Samen met zijn moeder maakt hij traditionele Bolani, die Ehsan vervolgens aan de man brengt.

Het zijn de eerste stappen die Ehsan als ondernemer zet. Niet veel later staat hij voor de keuze om een eigen stand op de markt te hebben of bij een handelaar in dienst te komen. Hij kiest voor het eerste. Hij huurt een meter en verkoopt geleende spullen, de winst is voor hem.

‘Het voelde of moest ik rennen voor mijn leven’

De zaken gaan goed en Ehsan krijgt een eigen klantenbestand. Tot op een dag in Charkiv een ander type agenten patrouilleert. Ze zijn gecamoufleerd en dragen rode baretten. In een loods zetten ze Ehsan klem en bevelen hem om hun zijn geld te geven. ‘Ik was zó bang, dat ik besloot te rennen. Het voelde of rende ik voor mijn leven. Ik schoot een taxi in en zo ben ik naar huis gegaan.’

Als niet veel later zijn vader in Kiev wordt mishandeld besluit het gezin om ook Oekraïne te verlaten. ‘Van alle ellende die we kenden, was de mishandeling doorslaggevend. Wij moesten verder.’

Voor de laatste maal legt de familie contact met smokkelaars. ‘Smokkelaars zijn rotzakken die je kaal proberen te plukken. Op een gegeven moment moesten we in een bootje stappen en al onze spullen achterlaten. Het was midden in de nacht, we wisten niet hoever het bootje moest varen dus overhandigden wij hen alles.’ In dit bootje steken ze een rivier over die uiteindelijk vijftig meter breed blijkt te zijn.

Zevenaar

Ehsan komt uiteindelijk in 2002 met zijn ouders, broertje en zusje aan in Zevenaar. Het gezin is veilig, maar een periode van onzekerheid breekt aan. Zijn ouders krijgen een ‘terugkeertraining’ aangeboden. Vijf jaar zit het gezin in verschillende azc’s.

Ehsan gaat op school naar de Internationale Schakelklas en daarna vanaf 2004 naar het Centraal Instituut Opleiding Sportleiders (CIOS). ‘In oktober van dat jaar zou ik achttien worden en dan zou mijn opleiding niet meer bekostigd worden. Dit voelde als mijn enige kans.’

Een kans die Ehsan met beide handen aangrijpt. Hij leert dat kleine gebaren van anderen een wereld van verschil kunnen maken. Of het nu gaat om docenten die verslagen beoordelen op inzet en niet op theoretische kwaliteit, of azc-bewoners die Ehsan voor zijn opleiding aan het CIOS hun computer en printer laten gebruiken.

Kickboksen

Op het CIOS komt Ehsan voor het eerst in aanraking met kickboksen. De vader van een van zijn vrienden had een sportschool en nodigde Ehsan uit om langs te komen. ‘Ik had blijkbaar zoveel woede en boosheid in mij, dat ik goed bleek te kunnen kickboksen.’

Binnen drie maanden heeft Ehsan zijn eerste wedstrijd, die hij wint. De acht wedstrijden daarna wint hij ook. ‘Daarmee kreeg ik een nieuwe identiteit’, vertelt Ehsan trots. ‘Ik was niet meer de buitenlander die de taal niet machtig was. Ik was nu de atleet. De sport gaf mij status. Van niemand werd ik iemand.’

‘De sport gaf mij een identiteit’

Vijf jaar lang kickbokst Momenzadah op het hoogste niveau in Nederland. Hij speelt nationale en internationale wedstrijden en verdient er geld mee. In 2012 studeert hij af aan de ALO. De Hanzehogeschool in Groningen biedt hem een baan aan voor tweeënhalve dag per week. ‘Ik ben nog altijd trots als ik mijn auto bij de school parkeer.’

Krantenwijk

Omdat de sport hem zo geholpen heeft, wil Ehsan daar iets mee. In 2016 start hij met KickSports. Voor tien euro per uur huurt hij een zaaltje. Hij heeft tien leden die allemaal 15 euro per maand betalen. Mensen in zijn omgeving vragen hem of hij dit er wel naast wil doen, hij is toch immers een goed betaalde docent?

‘Dan denk ik altijd terug aan mijn vader. In Arnhem had hij een krantenwijk, huis-aan-huis, en hij verdiende 150 tot 200 euro per maand. Waarom zou ik dit dan niet kunnen doen voor 150 euro? Ik heb doorgezet.’ Ehsan spreidt zijn armen in zijn met ramen omgeven kantoor. ‘Moet je kijken wat ik nu heb.’

Bij Kick2Move hoopt Ehsan jongeren met zijn verhaal te kunnen inspireren. Lang vond hij dat maar ingewikkeld, omdat hij graag beoordeeld wil worden op wie hij is en niet op zijn verleden. Het was een collega die Ehsan vertelde dat zijn verhaal ‘te mooi’ was om verborgen te houden en hem overhaalde het wereldkundig te maken. Volgens Ehsan helpt dit soort verhalen om elkaar beter te leren begrijpen, zeker in een gepolariseerde wereld.

‘Ik ben gemaakt van pijn, verdriet en tegenslag’, besluit Ehsan. ‘Nu sta ik hier. Het verleden heeft mij gretig gemaakt. Het leven geeft mij een kans.’