In Marokko zijn al maanden protesten tegen de regering. De Kanttekening sprak Marokko-correspondent Willemijn de Koning (27) over de politieke situatie in het land en over hoe het is om het land te wonen. De Koning woont en werkt sinds een jaar in Rabat. Ze werkt onder meer voor het AD, Vice en NPO Radio 1.

Wat heeft jou ertoe aangezet om naar Marokko te verhuizen en daar journalistiek te bedrijven?
‘Ik ben eigenlijk altijd al geïnteresseerd geweest in de Arabische cultuur. Zo vond ik in de Efteling de Fata Morgana geweldig; het was mijn favoriet. Ook had ik altijd vrienden en vriendinnen met verschillende culturele achtergronden. De Arabische wereld trok me gewoon aan op de een of andere manier. Ik heb gekozen om te werken als correspondent in Marokko nadat ik voor mijn studie Arabisch rond heb gereisd door Marokko, waarna ik echt verliefd ben geworden op het land. Marokko bestaat uit zo veel verschillende onderdelen; het zuiden is zo anders dan de grote steden en dan heb je natuurlijk ook nog het sprookjesachtige Marrakech. Daarnaast is Marokko één van de weinige Arabische landen waar het veilig is.’

Hoe ziet jouw dagelijks leven er uit in Marokko?
‘Dat is verschillend, soms werk ik thuis van achter mijn laptop. Soms ga ik op pad in Rabat of ik neem de trein naar Casablanca of Marrakech en neem interviews af die ik dan later uitwerk. Daarnaast ren ik af en toe een stukje en heb ik hier wat vrienden. Eigenlijk doe ik gewoon hetzelfde als wat ik ook in Nederland zou doen.’

Wat voor onderwerpen hebben jou interesse?
‘Ik heb iets gemaakt over duurzame moskeeën; ze hebben hier bijvoorbeeld moskeeën die ze duurzaam maken met zonnepanelen, dat vond ik heel interessant. Ook heb ik een stuk gemaakt over een gevecht tussen Algerije en Marokko over couscous. Ze willen namelijk allebei claimen dat het gerecht uit hun cultuur afkomstig is. Ook heb ik me beziggehouden met hoe Marokko terrorisme bestrijdt.’

Hoe reageren Marokkanen op jou als journalist?
‘Het is sowieso lastig om over ‘de’ Marokkaan te praten, het land heeft een heel diverse bevolking. Zo zijn de verschillen tussen mensen van het platteland en mensen uit de hoofdstad Rabat, groot. Het is hier gewoon heel anders dan in Nederland. In Nederland lijken de mensen dichter bij elkaar te staan ook al hebben wij ook wel subgroepen zoals de ‘tokkies’ en de ‘kakkers’. Toch kun je iets makkelijker praten over ‘de’ Nederlander dan over ‘de’ Marokkaan, want de verschillen zijn hier veel groter tussen arm/rijk, op het gebied van opleiding en verschillen in het gebied waar men vandaan komt. Je hebt bijvoorbeeld de Berbers in het noorden, de Arabieren in het westen en je hebt hier echt de jonge meiden en jongens die in Rabat en Casablanca wonen en die zijn hartstikke modern; ze lopen in jeans en doen vaak aan activisme. Deze groep is snel bereid om te praten, ze sturen me berichten op Facebook met updates en tips. Als ik ze aanspreek op straat willen ze mij graag te woord staan. Daarnaast heb je ook een conservatievere groep die toch wat wantrouwig staat tegenover de media. Zo ging ik laatst naar een rechtszaak over twee lesbische meisjes van wie de moeder zelf de politie heeft ingeschakeld omdat ze de meisjes zag kussen. Deze moeder moest helemaal niks van de media hebben. Dit is wel vaker het geval bij de oudere generatie, dus de reacties van mensen die ik krijg zijn heel verschillend.’

Wat merk je van het verbod op de verkoop van boerka’s en nikabs dat afgelopen januari ingevoerd is?
‘Dit is iets dat ik even zou willen nuanceren; het is namelijk naar mijn mening veel groter gemaakt dan dat het werkelijk is. Sommige media deden voorkomen alsof de verkoop van normale hoofddoekjes verboden werd. Dit vind ik jammer omdat het zo stereotype is. In feite gaat het alleen om de boerka. Je mag boerka’s niet verkopen, dit zegt dus helemaal niks, want je kunt zo’n boerka dus gewoon zelf maken en alsnog kun je ze wel kopen in kleine winkeltjes of via-via. Het is hier namelijk niet zoals in Nederland dat alles wordt gecontroleerd en alles moet worden opgegeven aan de belastingdienst. Als je naar een winkel in Marokko gaat en je zou vragen of ze een boerka verkopen, dan zullen ze in eerste instantie zeggen dat ze die niet hebben, maar ergens achter de balie hebben ze er toch wel één voor je liggen. Het gaat daarnaast om een zeer kleine groep vrouwen die zulke kleding draagt. Zelf zie ik het bijna nooit en zeker niet in Rabat, misschien soms als ik eens buiten de stad kom zie ik een enkeling, maar vrouwen kunnen het gewoon nog steeds dragen.’

Drugs en alcohol mogen officieel ook niet verkocht worden, in hoeverre wordt dit gehandhaafd?
‘Over het aanbod van drugs weet ik niet zo veel. Het is in ieder geval iets dat onderhands gebeurt. Ik weet nog wel dat ik met mijn vriend in een grote stad liep, daar werd er wel constant in zijn oor gefluisterd of hij hasj wilde, maar bij vrouwen alleen gebeurt zoiets niet. Qua alcohol moet je hier gewoon de plekjes weten. Je hebt hier bijvoorbeeld een supermarkt, de Carrefour, die heb je ook in België en Frankrijk en is vergelijkbaar met de Nederlandse Albert Heijn. In zo’n winkel heb je eerst de normale supermarkt en dan verderop in de winkel nog ergens een deurtje waar je naar beneden kunt lopen en dan heb je in de kelder de drankafdeling. Dat wordt ook onderhands gedaan en een fles drank wordt altijd in een krant verstopt, want daar ga je niet zo mee over straat lopen. Hier in Rabat is er gemakkelijk aan alcohol te komen, maar als je bijvoorbeeld ergens uit eten gaat kun je niet gewoon een wijntje bestellen zoals we dat gewend zijn in Nederland.’

Er is dus geen strenge controle als het gaat om alcohol of drugs?
‘Nee, helemaal niet, er zijn zelfs vergunningen vrijgegeven om alcohol te verkopen. Sterker nog, Marokko staat als wijnland in de picture bij een wijnconventie in Frankrijk, die binnenkort gehouden wordt. Dit land produceert dan ook heel veel wijnen. Als je hier wijn gaat kopen, dan zie je ook vaak op het etiket dat het hier gemaakt is. Het hele verbod op alcohol en drugs heeft gewoon twee kanten, als ze er geld aan kunnen verdienen dan lijkt het opeens allemaal niet zo erg te zijn. Je ziet wel dat mensen zich een beetje generen of schuldig voelen om alcohol te verkopen omdat het haram is, maar het gebeurt wel allemaal.’

Marokko is vaak in het nieuws geweest vanwege de onstuimige politieke situatie, er waren rellen vanwege de dood van een visverkoper. Geloven Marokkanen in democratie?
‘Allereerst zou ik willen zeggen dat de politieke onrust in Marokko eigenlijk een onderbelicht thema is in de Nederlandse media; het is helemaal niet vaak in het nieuws geweest. Er zijn op dit moment namelijk enorme protesten aan de gang in het noordoosten van Marokko, waar het ook begonnen is eind vorig jaar naar aanleiding van de dood van de visverkoper Mohsin Fikri. Daar is het eigenlijk nooit opgehouden en de laatste tijd is het daar weer enorm opgelaaid en uit de hand gelopen. Ik ben juist enorm verbaasd dat als ik daarover pitch bij verschillende media, er dan wordt gezegd dat het niet interessant genoeg is, of dat het te ver af staat van de lezer. Terwijl er in Nederland en België, de landen waarvoor ik werk, toch een aantal Marokkanen te vinden zijn die daar familie hebben en daar misschien steun aan verlenen. Ik denk niet dat de protesten het land zullen ontwrichten want de koning heeft volgens mij alles goed in de hand, maar het is altijd belangrijk om er over te berichten want het laat zien hoe het land er voor staat. Daarom verbaast het mij dat veel kranten niet over de onrust en de protesten willen publiceren. Alleen eind vorig jaar wel, met de dood van Fikri omdat het dan nieuw is, maar zelfs toen zeiden bepaalde Nederlandse kranten dat ze het niet interessant vonden.’

Marokko is een islamitisch land, wat zijn jouw ervaringen hiermee? Draag je bijvoorbeeld een hoofddoek bij bepaalde gelegenheden? 
‘Er zijn in Rabat wijken die te vergelijken zijn met Parijs of nieuwe wijken in Rotterdam. Natuurlijk zijn er wel verschillen tussen slechte wijken en betere wijken, maar over het algemeen zijn de jongeren hier modern en westers. De vrouwen en meisjes dragen nog wel vaak een hoofddoek, maar dat gebeurt voornamelijk omdat de ouders het graag willen, is mij verteld door een lokale organisatie. De hoofddoek functioneert voor velen als een soort vrijbrief: op het moment dat ze zich daaraan toegeven en de hoofddoek dragen, kunnen ze gewoon naar buiten gaan en doen wat ze willen. Dit wil niet direct zeggen dat iedereen hier streng islamitisch is. Vrijwel iedereen is hier moslim, maar het praktiseren gebeurt hier gewoon minder. De hoofddoek is hier ook veel meer cultureel dan religieus. Op het plattenland, waar ik vrij weinig kom, zie je de hoofddoek wel meer, daar is het standaard dat je als vrouw een hoofddoek draagt.’

In welke richting wil je je journalistiek ontwikkelen?
‘Allereerst wil ik nog beter worden in wat ik nu doe. Ik moet nu vaak moeite doen om met mensen in contact te komen. Als je meer ervaring hebt en meer mensen kent kom je sneller in contact met de juiste mensen. Als ik heel eerlijk ben denk ik niet dat het mogelijk is om hier een carrière te hebben van meerdere jaren. Marokko is namelijk een land dat alles graag onder controle wil houden, ook de journalistiek. Ik merk dat ik hier heel erg in de gaten wordt gehouden. Ik zie ook om mij heen dat het voor andere journalisten die geen perskaart krijgen, of geen verblijfsvergunning hebben erg moeilijk is om hun werk te doen. Eerlijk gezegd denk ik dat ik binnen vijf jaar weer noodgedwongen in Nederland zit.’