‘Waarom zijn ‘moslimleiders’ die de mond vol hebben van ‘solidariteit tussen moslims wereldwijd’, zo stil? Zijn ze bang? Hebben ze geen geweten? Draait álles om geld?’, aldus de Oeigoerse leider Dolkun Isa. ‘De Oeigoerse gemeenschap is zeer teleurgesteld en ontmoedigd door het gebrek aan steun uit islamitische hoek, maar we geven de moed niet op.’

Zeker één miljoen Oeigoerse moslims en een onbekend aantal niet-Oeigoerse moslims zitten volgens mensenrechtenorganisaties vast in concentratiekampen in de autonome regio Xinjiang, die onder Oeigoeren bekendstaat als Oost-Turkestan. De Kanttekening sprak erover met Dolkun Isa, president van het World Uyghur Congress en vice-president van de Organisatie van Niet-Vertegenwoordigde Naties en Volkeren.

The world already promised ‘never again’ — but it’s happening again, Tomorrow may be too late. https://t.co/aehXSkhPDU

— Dolkun Isa (@Dolkun_Isa) 4 juli 2018

Isa (Aksu, 1967) organiseerde in 1988, toen hij studeerde aan de Xinjiang University, studentendemonstraties in Ürümqi tegen de onderdrukking van de Oeigoeren, waarna hij belandde op de ‘zwarte lijst’ van het Chinese regime. In 1994 vluchtte hij naar Turkije en later naar Europa. Sinds 2006 is hij staatsburger van Duitsland.

Afgelopen februari trok Interpol tot groot ongenoegen van China een red notice-opsporingsbevel tegen Isa in, dat bijna twee decennia geleden tegen hem was uitgevaardigd op verzoek van China, op beschuldiging van ‘terrorisme’. Met een red notice roept een land andere landen op iemand op te pakken. Diplomatieke bronnen verklaarden tegenover Reuters dat China Europese landen vaak heeft gevraagd Isa te arresteren, maar nooit bewijs heeft geleverd voor de vermeende misdaden die hij gepleegd zou hebben. Daarom is het opsporingsbevel tegen hem überhaupt nooit uitgevoerd door Europese landen.

‘We hebben nooit gehoord dat mensen de kampen verlaten’, zei Isa onlangs tegen Reuters tijdens een mensenrechtenprogramma in Genève. Hij sprak van een ‘onvoorstelbare verslechtering’ van de mensenrechtensituatie in Xinjiang en riep de lidstaten van de Verenigde Naties op een ‘luid en krachtig’ signaal af te geven richting China.

Is het dieptepunt van de Chinese repressie al bereikt of wordt het nog erger?
‘Ik vrees het ergste. De Oeigoeren zijn slachtoffer van een culturele genocide. Er is een reële mogelijkheid dat de culturele genocide escaleert tot een complete genocide. Onder Chinees bewind is het nooit goed geweest in Oost-Turkestan, maar onder het bewind van Xi Jinping (sinds 2012 secretaris-generaal van de Communistische Partij van China en sinds 2013 president van het land, red.) zijn de omstandigheden verder verslechterd en heeft de situatie inmiddels een dieptepunt bereikt. De mensenrechten worden met de voeten getreden. Xi implementeert in Oost-Turkestan een beleid dat gelijkenissen vertoont met zijn beleid in Tibet, maar zijn beleid in Oost-Turkestan is nog veel gewelddadiger.

Peking probeert mensen voor de gek te houden door te beweren dat de kampen niets meer zijn dan ‘beschaafde heropvoedingskampen’. De realiteit is dat het concentratiekampen zijn. Laat dat even bezinken, concentratiekampen anno 2018… Het is een gigantisch mensenrechtenschandaal. Als de mensonterende praktijken van dit regime geen halt toegeroepen worden, zal de situatie blijven verslechteren en uiteindelijk volledig uit de hand lopen. Hoe kan de internationale gemeenschap anno 2018 zoiets toelaten? Waarom verenigen landen die zich beweren te bekommeren om vrede, vrijheid en democratie zich niet om hier zo snel mogelijk een eind aan te maken?’

Wat voor meldingen ontvangt het World Uyghur Congress zoal uit Xinjiang?
‘Zelfs voor grote mediaorganisaties, mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International en Human Rights Watch en het World Uyghur Congress, de grootste en invloedrijkste organisatie van Oeigoeren ter wereld, is het zeer moeilijk om erachter te komen wat er gebeurt in het gebied, en dan heb ik het niet alleen over wat zich voltrekt in de kampen, maar in heel Oost-Turkestan. Peking heeft de regio vrijwel compleet afgesloten van de buitenwereld, op alle mogelijke manieren. Communiceren met mensen in het gebied is vrijwel mission impossible.

Toch weten we dankzij moedig, doortastend en diepgravend speurwerk van gedreven journalisten en mensenrechtenactivisten het één en ander, zoals dat vele mensen in detentie zijn omgekomen, fysieke en psychische martelingen, brainwashing en ontvoeringen.’

Heeft u contact met vrienden, kennissen of familieleden in de regio?
‘De laatste keer dat ik contact had met een vriend, kennis of familielid in het gebied was in april vorig jaar. Ik belde toen kort met mijn achtenzeventigjarige moeder. Afgelopen juni kwam ik erachter dat ze circa een jaar had vastgezeten in een kamp en op 17 mei jongstleden was omgekomen. Pas ruim drie weken na haar dood kwam ik erachter dat ze was overleden. Radio Free Asia (Amerikaanse mediaorganisatie die wordt gefinancierd door het United States Agency for Global Media, een ‘onafhankelijk’ agentschap van de Amerikaanse regering dat niet valt onder de supervisie van een ministerie, red.) onthulde dat ze had vastgezeten in een kamp in haar geboorte- en woonplaats, Aksu.

Radio Free Asia stelde vast dat ze was gevangengezet voor ‘religieus extremisme’. Wat een gotspe. De Chinese staat beschouwt zelfs de geringste uiting van religie, vooral door moslims, als ‘religieus extremisme’, zoals het lezen van de Koran of het dragen van een baard. Het leven zuur maken en zelfs het leven afnemen van iemands moeder om wraak te nemen op haar zoon, die op een vreedzame manier mensenrechtenschendingen aan de kaak stelt, is het toppunt van lafheid.

De laatste keer dat ik mijn moeder zag was in mei 1994, net voordat ik noodgedwongen mijn land moest ontvluchten. Sindsdien had ik haar niet gezien, zelfs niet via videochat.

Ik maak me zorgen om al mijn dierbaren in China, onder wie mijn negentigjarige vader. Ik weet niet of ze gevangenzitten in een kamp… ik weet niet eens of ze überhaupt nog leven. Miljoenen anderen, onder wie Oeigoeren, maar ook bijvoorbeeld Kazachen en Tibetanen, ervaren een soortgelijke nachtmerrie als ik. Maar ondanks alles blijf ik me, gelukkig samen met vele anderen, met waardigheid inzetten voor de rechten van mijn volk.’

Volgens China bent u een terrorist.
‘Het Chinese regime hanteert een ongeëvenaard brede definitie van ‘terrorisme’. Hoeveel dingen het regime schaart onder de noemer ‘terrorisme’, is verbijsterend en surrealistisch. Kritiek uiten op de Communistische Partij? Terrorisme. Kritiek uiten op Chinese gebruiken, normen of waarden? Terrorisme. Een artikel schrijven over de Oeigoerse identiteit? Terrorisme. Oeigoers schrijven of spreken? Terrorisme. Een artikel schrijven over de Tibetaanse cultuur? Terrorisme. Vreedzaam betogen? Terrorisme. Discussiëren met een politieagent? Terrorisme. Weigeren dat een politieagent je irissen scant? Terrorisme. Vasten? Terrorisme. Bidden? Terrorisme. Een hoofddoek dragen? Terrorisme. As-salamoe alaykoem (islamitische groet, ‘vrede zij met u’ in het Arabisch, red.) zeggen? Terrorisme. Niet roken of geen alcohol drinken? Terrorisme. Halal voedsel verkopen? Terrorisme. Je kind een islamitische naam geven? Terrorisme.

Ik heb nooit een pistool of geweer gezien in mijn leven, laat staan dat ik geweld heb gebruikt. Ik heb nooit geweld gebruikt en dat zal ik ook nooit doen. Pistolen en geweren heb ik alleen in films gezien. Ik keur geweld af en veroordeel alle vormen van terrorisme. Mijn enige ‘wapens’ zijn mijn pen, mijn computer en de woorden die ik uitspreek. En ik ben een topterrorist volgens China? Ik ben er nog steeds niet helemaal over uit, moet ik me daar rot om lachen of moet ik erom huilen? Het Chinese regime is heer en meester in het inboezemen van angst bij het volk. De Communistische Partij hoeft dan ook niet eindeloos te zoeken naar terrorisme, de terrorist die ze zoekt is ze zelf. We hebben te maken met een terreurregime. De Communistische Partij leidt een nietsontziende dictatuur en voert een genadeloos terreurbewind.’

Koestert u haat jegens Chinezen?
‘Nee. Ik geloof niet in haat. Haat werkt averechts, want haat creëert haat en leidt tot geweld en geweld produceert geweld. Ik heb niets tegen normale Chinese burgers, ik veroordeel het angstregime van de Communistische Partij. Dat zijn twee totaal verschillende dingen.’

Op welke manieren zet Peking druk op de Oeigoerse diaspora?
‘De Chinese autoriteiten intimideren en bedreigen Oeigoeren buiten China, vooral activisten, op allerlei manieren, bijvoorbeeld door jacht te maken op hun dierbaren in Oost-Turkestan en druk te zetten op overheden om onschuldige Oeigoeren te arresteren. Het is schandalig dat dat het standaardbeleid van de Communistische Partij is.

De druk van Peking heb ik aan den levenden lijve ondervonden. Zo ben ik in verschillende landen aangehouden en ondervraagd door de politie, waaronder Zuid-Korea en Italië. In Zuid-Korea werd ik aangehouden op het Incheon International Airport in Seoul, waar ik een mensenrechtenprogramma van het World Forum for Democratization in Asia wilde bijwonen. Ik heb vier dagen vastgezeten in Seoul. Zuid-Korea overwoog om me uit te leveren aan China, maar na tussenkomst van Duitsland en de Europese Unie werd ik uiteindelijk vrijgelaten en vloog ik in het geheim terug naar Duitsland.

Een ander land dat onder druk wordt gezet door China is Turkije. Op verzoek van China heeft Turkije mij een toegangsverbod tot het land opgelegd. En dat terwijl ik jarenlang heb gewoond in Turkije, waar ik politicologie en sociologie heb gestudeerd aan de Gazi University in Ankara. Deze houding van Turkije doet me ontzettend pijn, omdat ik hou van Turkije en juist Turkije, een land waarmee de Oeigoeren behalve een religie, ook een cultuur en een taal delen, op zou moeten komen voor zijn Oeigoerse broeders en zusters.’

Moslimlanden houden zich muisstil over China’s mensenrechtenschendingen, omdat ze volgens experts en analisten vrezen voor economische vergelding van economische supermacht China en ze geen aandacht willen vestigen op de barre mensenrechtensituatie in eigen land, zo schrijft journaliste Alexandra Ma in het artikel Why the Muslim world isn’t saying anything about China’s repression and ‘cultural cleansing’ of its downtrodden Muslim minority (Business Insider). Heeft u nog hoop dat dat verandert?
‘Mensen moeten goed begrijpen dat zich een tragedie, een catastrofe voltrekt in Oost-Turkestan. Peking voert een oorlog tegen de islam en moslims. Ik begrijp dat economische vergelding moslimlanden afschrikt, maar toch blijft het verbazingwekkend dat moslimlanden geen kik geven en met geen woord reppen over China’s grove mensenrechtenschendingen. Waarom zijn ‘moslimleiders’ die de mond vol hebben van ‘solidariteit tussen moslims wereldwijd’, zo stil? Zijn ze bang? Hebben ze geen geweten? Draait álles om geld?

Nog verbazingwekkender is dat sommige moslimlanden zelfs actief kant kiezen voor China in de Oeigoeren-kwestie, bijvoorbeeld tijdens debatten in VN-verband. China probeert een monopolie te creëren binnen cruciale VN-organen en daarmee de Oeigoeren en andere bevolkingsgroepen die ze onderdrukt, de mond te snoeren. Landen die oprecht waarde hechten aan mensenrechten, moeten zich daar met man en macht tegen verzetten. De Oeigoerse gemeenschap is zeer teleurgesteld en ontmoedigd door het gebrek aan steun uit islamitische hoek, maar we geven de moed niet op.’

On Nov 6th, 14 states raised the mass arbitrary detention of #Uyghurs in internment camps in their recommendations to #China during its UN Universal Periodic Review of its #humanrights record.

China must immediately #ClosetheCamps. The world is watching.https://t.co/KgLmRFHqjM

— WorldUyghurCongress (@UyghurCongress) 7 november 2018

Leestips: Oost-Turkestan: dystopische surveillancestaat (de Kanttekening), Why won’t Muslim countries defend China’s Muslims? (Human Rights Watch), China and the case of the Interpol chief (The New York Times), Uighur Americans speak against China’s internment camps, their relatives disappear (The New York Times), The Globe’s Nathan van der Klippe recounts surveillance, threats of arrest, destruction of photos while reporting in Xinjiang (The Globe and Mail), China’s unjustifiable camps are a human-rights disgrace (The Globe and Mail), ‘We can reach you wherever you are’: Uighurs abroad feel China’s reach (The Independent), China’s mass incarceration of Muslims cannot be left unchallenged (The Guardian), Former Uyghur inmates tell of torture and rape in China’s ‘re-education’ camps (The Epoch Times).