De Amsterdamse rabbijn Lody van de Kamp zet zich al jaren in voor de dialoog tussen moslims en Joden. Ook in deze gepolariseerde tijden blijft hij nuchter. ‘We moeten de rellen van afgelopen donderdag niet groter maken dan ze zijn.’

Op donderdagavond 7 november liep het uit de hand, na de voetbalwedstrijd tussen Ajax en de Israëlische club Maccabi Tel Aviv. Groepen Maccabi-supporters werden aangevallen ‘door jongens op scooters die kriskras door de stad reden’, aldus burgemeester Femke Halsema. ‘Dit brengt herinnering aan pogroms terug’, zei ze vrijdag op een persconferentie. Premier Dick Schoof reageerde ook verontwaardigd en sprak over ‘antisemitische aanvallen op Israëliërs’.

Afgelopen weekend echter bleek dat het allemaal wat genuanceerder lag. Veel Maccabi-supporters hadden zich ook niet als lieverdjes gedragen. Ze hadden anti-Palestijnse liederen gezongen waarin de oorlog van Gaza werd bejubeld, een Palestijnse vlag neergehaald en Marokkaans-Nederlandse taxichauffeurs aangevallen. Toch blijven politici van PVV en VVD met een beschuldigende vinger alleen naar Nederlandse moslims wijzen, die antisemieten zouden zijn.

Rabbijn Lody van de Kamp houdt in deze gepolariseerde situaties het hoofd koel. ‘Wat is waarheid?’, vraagt hij zich retorisch af. ‘De waarheid duurt altijd langer dan de actualiteit ons vergunt. Politici reageren meteen op de gebeurtenissen, voordat alle feiten bekend zijn. We moeten juist voorzichtigheid betrachten.’

‘Wat doen ze? Vliegladingen voetbalsupporters uit Israël toestaan’

‘De reactie van Geert Wilders en het kabinet-Schoof is totaal eenzijdig’, stelt Van de Kamp. ‘Wilders maakte zijn politieke agenda meteen weer duidelijk zichtbaar. Maar ook de regering en de overheid in het algemeen laten het afweten. In Amstelveen wordt er een bijeenkomst gehouden voor Joodse Amsterdammers om over de rellen te praten. Maar voor islamitische Amsterdammers is er helemaal niets georganiseerd. Ook heeft onze regering wel Joodse vertegenwoordigers uitgenodigd voor een overleg dinsdag in het Catshuis, maar niet de vertegenwoordigers uit de islamitische gemeenschap. Maar juist dat stimuleert ons. Wij gaan verder met ons werk om dit te helen, wat de overheid laat liggen.’

Wie zijn die ‘wij’ waar Van de Kamp het over heeft? Het gaat om de dialooggroep Saïd&Lody, die moslims en Joden bij elkaar wil brengen, maar ook om de Amsterdamse raadsleden Sheher Khan (Denk) en Itay Garmy (Volt) en anderen. Zij werken, sommigen al jaren, aan de instandhouding van de goede verhoudingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen in Amsterdam, vooral die tussen moslims en Joden.

Het is belangrijk werk. ‘We weten allemaal drommels goed hoe kwetsbaar het kan zijn’, vertelt Van de Kamp. ‘Het gaat soms ook flink mis. Denk aan de demonstratie tegen de Israëlische president tijdens de opening van het Holocaustmuseum, in maart dit jaar. Of aan de protesten op verschillende universiteiten. Maar onze overheid lijkt hier maar geen lessen uit te willen trekken. Wat doen ze namelijk wel in deze situatie? Vliegladingen voetbalsupporters uit Israël toestaan.’

Het is een illusie om te denken dat de supporters van Maccabi anders zijn dan die van Ajax of Feyenoord, vindt Van de Kamp. ‘We wisten dat het flink zou kunnen ontsporen. En dat is precies wat er nu ook is gebeurd. Ook wisten we dat het nu extra gevoelig is, vanwege de oorlog in Gaza. Het is daarom principieel verkeerd om nu alleen maar naar Marokkanen te wijzen. Want de Maccabi-supporters zijn ook niet allemaal lieve jongens.’

Overigens ontkent de rabbijn niet dat er donderdagavond antisemitische incidenten hebben plaatsgevonden. Maar tegelijkertijd is hij niet onder de indruk van het woord ‘Jodenjacht’, een term die de belagers van Maccabi-fans gebruikten. ‘Het is natuurlijk abject, maar het is wel een bekend begrip in de voetbalwereld. Bij iedere wedstrijd van Ajax valt dit woord.’

Van de Kamp heeft moeite met grote woorden. Halsema en Wilders spraken over een pogrom, maar die vergelijking mist volgens hem doel. ‘We moeten deze term absoluut niet gebruiken in deze context. We moeten de gebeurtenissen niet groter maken dan dat ze zijn. In Israël leven mensen met de realiteit dat sinds 7 oktober 2023 zo’n negenhonderd Israëlische militairen zijn gesneuveld. En dan roepen Israëlische politici dat hier een pogrom plaatsgevonden heeft. In het taalgebruik zijn de verhoudingen nu helemaal zoek. Onze overheid heeft de verantwoordelijkheid om niet in dit kwalijke narratief mee te gaan, maar helaas doet ze dit wel.’

‘Wij laten ons niet tot vijanden van elkaar bombarderen’

Om vergelijkbare redenen vindt de rabbijn een vergelijking met de Kristallnacht van 1938, die nota bene op donderdagavond 7 november werd herdacht, ook oneigenlijk. ‘Er waren donderdag meer Joodse mensen in de Arena en in de Amsterdamse straten dan bij de Kristallnachtherdenking. Voor Maccabi-supporters was de Kristallnacht blijkbaar niet zo relevant. Ze hadden geen weet van de herdenking, of ze doen er niet aan.’

Hoewel hij het niet eens is met Halsema, is Van de Kamp niet teleurgesteld in de burgemeester: ‘Zij staat voor een mission impossible en kan het eigenlijk nooit goed doen. Het is echt heel ingewikkeld om de verschillende bevolkingsgroepen in Amsterdam bij elkaar te houden. Dat kan nooit 100 procent goed gaan.’

Hoe kun je nu voor zorgen, dat mensen met elkaar in gesprek gaan? ‘De gesprekken zijn er al en gaan door’, antwoordt Van de Kamp. ‘Wij laten ons niet tot vijanden van elkaar bombarderen. In de perceptie van buitenstaanders zijn wij moslims en Joden onverzoenlijke tegenstanders. Maar in werkelijkheid is dit niet zo.’ De rabbijn put veel hoop uit de dialooggesprekken die hij heeft met islamitische kinderen en jongeren. ‘Ze hangen aan mijn lippen, als ik hen verhalen vertel over de Tweede Wereldoorlog. Laatst was ik op een bijeenkomst met meer dan tweehonderd jongeren. Een klein groepje liep te hele tijd te klieren. Ik wilde mij daar niet te veel aan storen. Want ook al bereik ik hen niet, die andere jongeren bereik ik wel. Maar na afloop van die bijeenkomst wilde een van die jongeren met mij praten. Een docent wilde hem wegsturen, maar ik vond dat geen goed idee. De jongen zei: ‘We zaten wel te klieren, maar ik luisterde wel, ik heb wel gehoord wat u heeft gezegd.’ Dat geeft mij hoop.’

Voor een goede dialoog tussen moslims en Joden zijn twee dingen belangrijk, besluit Van de Kamp: ‘Ten eerste het besef dat we die oorlog daar hier niet zullen gaan oplossen. Ten tweede dat we hier in Nederland mogen zeggen wat we vinden. Ik heb mijn gelijk, jij hebt jouw gelijk. Je hebt het recht om je mening te geven, maar je moet de ander ook dat recht gunnen en dat elkaar vertellen. Dan ga je met elkaar in gesprek, dan krijg je geen conflict. Je moet voortdurend met elkaar in gesprek blijven. En dat doen we ook. Jongeren laten zich niet gek maken. Amsterdam laat zich niet gek maken. De grote massa wil dit helemaal niet. Die wil een vredige samenleving. Die samenleving is er. En die verdient het ook om aandacht te krijgen.’