De PVV mag dan de verkiezingen hebben gewonnen, de progressieve politiek heeft de toekomst, vindt Volt-leider Laurens Dassen. ‘Ga nooit met de PVV in zee.’

Laurens Dassen zit in zijn kantoor in het Tweede Kamergebouw in Den Haag. Behalve over de PVV, de formatie, de opleidingskloof en de spreidingswet praat hij – natuurlijk – over Europa. Want Europa staat bovenaan de agenda bij Volt.

De vraag zal u wel vaker hebben gehoord, maar wat is nou het verschil tussen D66, ook progressief en pro-Europa, en Volt?

‘Zie je die kaart achter mij? Het is een kaart van Europa. Volt zit in alle EU-landen en zelfs daarbuiten, zoals in Oekraïne, Albanië en het Verenigd Koninkrijk. En in alle landen doen wij mee met hetzelfde verkiezingsprogramma. Want we vinden dat de uitdagingen waar we voor staan een Europese aanpak verdienen, die je niet moet benaderen vanuit een nationale blik. We moeten af van het nationale kokerdenken van de 27 stamhoofden en naar een Europese parlementaire democratie toewerken.’

Waar houdt Europa op?

‘Dat is een vraag die door Europeanen zelf beantwoord moet worden. Oekraïne en Moldavië zien zich als onderdeel van Europa. Ze maken daar nu een transitie door, weg van Rusland, richting de Europese Unie. De Oekraïners vechten hier ook voor. Zij verdedigen de Europese waarden op het Oekraïense slagveld. Ook voor ons.’

Moldavië en Oekraïne zijn nog geen EU-lid.

‘Om lid te worden van de EU moet je hervormingen doorvoeren. Tegen corruptie, voor een goed functionerende rechtsstaat. Daarin maken beide landen grote stappen.’

Turkije hoort geografisch deels bij Europa. Kan het land ook EU-lid worden?

‘Daar is nu absoluut geen sprake van, gezien de autoritaire koers die het land vaart. Als het lid wil worden, zal er veel moeten veranderen.’

In 2021 kwam Volt met drie zetels in de Tweede Kamer. Bent u tevreden over wat Volt in de periode daarna heeft bereikt?

‘Als ik kijk naar wat we als jonge partij in tweeënhalf jaar voor elkaar hebben gekregen, dan ben ik erg trots. Natuurlijk wil je altijd meer, maar onze strijd is er een van de lange adem.’

Welke successen boekte Volt?

‘Wij waren samen met Pieter Omtzigt de eersten die met heel veel concrete voorstellen en oplossingen kwamen voor een nieuwe bestuurscultuur. Denk aan een lobbyregister en bindende regels over de financiële belangen van bewindspersonen.

‘Verder hebben we samen met de ChristenUnie een initiatiefnota geschreven over de uitbreiding van de Tweede Kamer. De Tweede Kamer zou meer bij het wetgevingsproces betrokken moet worden. Bovendien pleiten we in de nota voor meer visiedebatten in het parlement, zodat het niet alleen maar gaat om de krantenkoppen, maar ook over waar we op lange termijn met Nederland naartoe willen.

‘Veel uitdagingen die op ons afkomen kunnen niet door Nederland alleen worden opgelost’

‘Ten slotte hebben we een initiatiefwet ingediend met CDA, SGP, VVD om de twee procent NAVO-norm voor defensie wettelijk vast te leggen. En bij elk debat wijzen wij als Volt op het belang van Europa, waardoor dit een steeds zichtbaarder politiek onderwerp wordt.’

Bent u niet bang dat dat een flauwe gimmick wordt? Oud-parlementariër Marianne Thieme eindigde haar bijdragen altijd met de opmerking, vrij naar de Romeinse staatsman Cato de Oudere: ‘Voorts zijn wij van mening dat er een einde moet komen aan de bio-industrie.’

‘Als we Europa alleen noemen om het te noemen, ben ik het met je eens. Maar wij maken het concreet. De Europese Unie heeft veel invloed op ons leven. Dat willen we graag onder de aandacht brengen. Veel uitdagingen die op ons afkomen kunnen niet door Nederland alleen worden opgelost, maar verdienen een Europese oplossing. Denk aan onze veiligheid, klimaat en welvaart. Daarnaast komt Europa naar ons toe, met veel richtlijnen.’

Waarom verloor Volt op 22 november een zetel?

‘We stonden lange tijd op vier á vijf zetels in de opiniepeilingen, maar vlak voor de verkiezingen zakten we opeens. Toen Maurice de Hond peilde dat Geert Wilders de grootste partij was, besloten opeens heel veel mensen om strategisch te stemmen op de grote partijen, in plaats van op ons.

‘We hebben hard campagne gevoerd, gevochten om op zoveel mogelijk plekken ons verhaal te kunnen brengen. Maar natuurlijk willen we wel leren van de eventuele fouten die we hebben gemaakt, daarom doen we nu ook een evaluatie. Wat ging er goed? Wat niet? Welke zaken bleven onderbelicht? Wat moeten we voortaan voorbereiden in ons campagnedraaiboek? Dat is het mooie: we kunnen hiervan leren, want in juni zijn er weer Europese verkiezingen. Zo worden we iedere keer beter.’

Hoe kijkt Volt terug op de kwestie Gündogan? Zij werd in 2022 geschorst en daarna uit de partij gezet, vanwege beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag.

‘Dat is alweer een lange tijd geleden. Het was een vervelende situatie voor Volt, voor iedereen. Ik ben blij dat we dat nu achter ons hebben gelaten.’

En wat heeft Volt van deze kwestie geleerd?

‘We hebben een werkgroep ingesteld die een aantal aanbevelingen heeft gedaan en die zijn overgenomen. We hebben nu een integriteitscommissie, waarbij je meldingen kan doen. De situatie was heel vervelend, maar heeft Volt wel volwassener gemaakt.‘

De val van het kabinet afgelopen zomer kwam voor velen als een donderslag bij heldere hemel. Ook voor Volt?

‘We verwachtten ook dat de coalitiepartners er wel zouden uitkomen, maar dat gebeurde niet. Een dag voor het reces viel het kabinet. We waren verrast, maar er lag wel meteen een draaiboek klaar over hoe we de verkiezingscampagne zouden voeren.’

Volt verloor een zetel, D66 een heleboel zetels en de GroenLinks-PvdA-combinatie werd niet de grootste. BIJ1 verdween zelfs uit de Tweede Kamer. Is er nog wel toekomst voor progressieve politiek?

‘Ja, die is er. Sterker nog, juist progressieve politiek kijkt naar de toekomst. We staan, als Europa en als Nederland, voor flinke uitdagingen, die soms beangstigend zijn. Denk aan de klimaattransitie, veiligheid en de digitalisering. Maar juist progressieve politiek kijkt de toekomst recht in de ogen en komt met oplossingen. Het is zorgwekkend dat de politieke partijen die de verkiezingen gewonnen hebben sterk hangen naar het verleden. De uitdaging is om progressieve partijen weer groot te maken.’

Hoe gaat Volt, maar gaan ook partijen als D66 en GroenLinks-PvdA de kiezer weer overtuigen?

‘Je moet heel hard je verhaal vertellen en aan mensen laten zien dat je oplossingen hebt voor de problemen die ze ervaren. Maar ook is het belangrijk dat je daarbij de juiste woorden gebruikt. Wij willen bijvoorbeeld het toeslagensysteem afschaffen, want dat is veel te ingewikkeld. Sommige mensen bleken te denken: dan raak ik mijn toeslagen kwijt en ga ik er met mijn inkomen op achteruit. Volt wil dat niet en pleit voor een basisinkomen, maar het is belangrijk dat we dat soort dingen dan ook op een duidelijke manier overbrengen.’

Volt is de partij met de hoogst opgeleide achterban en is vooral sterk in de universiteitssteden. Maar lang niet alle kiezers hebben een universitair diploma op zak. Hoe overtuig je de lager opgeleide kiezers?

‘We hebben als Volt nu zo’n vijftienduizend leden. Die komen uit heel Nederland. Net als de stemmen op onze partij. Onze ideeën zijn er voor alle Nederlanders. Niet alleen voor de mensen met een theoretische opleiding, maar juist ook voor praktisch geschoolden. Sowieso is het van groot belang om ook voldoende praktisch geschoolden in je partij te hebben, want zij hebben een ander perspectief. Dat maakt je plannen en voorstellen alleen maar beter.’

Hoe staat Volt tegenover de formatie? Moet er een regering komen met de PVV, omdat deze partij met 37 de grootste is?

‘We maken ons grote zorgen over de rechtsstaat. Polen en Hongarije zijn voorbeelden van hoe het niet moet. In Polen was de illiberale PiS aan de macht, in Hongarije regeert nog steeds Viktor Orban. Experts zeggen dat democratische normvervaging de eerste stap is naar dit soort democratisch verval. Daarom moeten we nu onze rug recht houden.

‘Een voorbeeld van die normvervaging: VVD, NSC en BBB onderhandelen met de PVV over de rechtsstaat. Maar waarom onderhandel je met een partij, die ideeën heeft die haaks staan op de rechtsstaat en minderheden gelijke rechten wil ontzeggen? Geert Wilders heeft enkele controversiële wetsvoorstellen van de PVV in de ijskast gezet, maar geen enkele uitspraak teruggenomen. Hij blijft dus staan voor wat hij heeft gezegd. Dus ook die over ‘D66-rechters’ en ‘journalisten als tuig van de richel’.’

‘We moeten af van onze afhankelijkheid van de Verenigde Staten’

Welk kabinet moet er volgens Volt komen?

‘De ideale coalitie van Volt is een Europese, sociale en groene coalitie. Maar we hebben het nu te doen met de realiteit, dat PVV, VVD, NSC en BBB onderhandelen over een nieuw te vormen kabinet. Wat ons betreft ga je nooit met de PVV in zee. De VVD heeft afgelopen zomer de deur voor de PVV wagenwijd opengezet. Ze hebben meegeholpen aan de normvervaging door de PVV niet langer uit te sluiten. Ik weet niet wat de strategie was, wel dat die in het gezicht van de VVD is ontploft. In Duitsland zeggen ze over zo’n soort strategie: ’Du kannst ein Stinktier nicht überstinken’ (Je kan een stinkdier niet overtreffen in stinken). En gelijk hebben ze.’

Nu is het natuurlijk niet realistisch, maar met welke partijen zou Volt in het regeringsbootje stappen?

‘De meest logische partijen zijn bijvoorbeeld GroenLinks-PvdA en D66. Wij sluiten antirechtsstatelijke partijen als PVV en Forum voor Democratie daarentegen in principe uit.’

Hoe zal Volt zich opstellen tegenover een eventueel PVV-VVD-NSC-BBB-kabinet?

‘Het wordt waarschijnlijk keihard oppositie voeren. We zijn tegen de plannen van de PVV ten aanzien van de Nexit, klimaatverandering en de rechtsstaat. We willen als Volt niet dat kwetsbare groepen burgers nog verder in de problemen komen en steunen wetsvoorstellen die dat tot gevolg hebben niet.’

De Eerste Kamer stemde onlangs voor de spreidingswet. Wat is de visie van Volt?

‘We zijn erg blij dat er nu een meerderheid in de Eerste Kamer is. Het is de beste manier om mensen goed op te vangen en de gemeente Ter Apel en de provincie Groningen te ontlasten. We willen als Volt dat asielzoekers een fatsoenlijk en humaan onderdak krijgen.’

Voor welke thema’s gaat Volt zich de komende tijd hard maken?

‘Een van de belangrijkste thema’s is nu veiligheid. De oorlog in Oekraïne, de Russische agressie, de wetenschap dat Oekraïne voor president Vladimir Poetin niet het eindpunt is maar dat hij ook de rest van Europa bedreigt. In dit verband wil ik ook de verontrustende winst van Donald Trump bij de Republikeinse voorverkiezingen in Iowa noemen. Dat is de zoveelste wake-up call voor ons Europeanen. Trump is heel sceptisch over de NAVO en wil dat Europa haar eigen problemen oplost. Als Trump wint dan wordt Oekraïne niet meer door de VS gesteund. We moeten als EU een eigen defensie hebben, een Europees leger. We moeten af van onze afhankelijkheid van de Verenigde Staten.’

En welke thema’s nog meer?

‘Bijvoorbeeld de Europese economie, migratie en asiel, klimaat, landbouw, infrastructuur, bestuurscultuur en het onderwijs. Helaas vormen de twee parlementariërs, Marieke Koekkoek en ik, samen een kleine fractie. Qua tijd onmogelijk om aan alle debatten mee te doen. We moeten keuzes maken.’

In juni zijn er weer Europese verkiezingen. Volt is in Nederland behoorlijk succesvol, maar blijft in de rest van Europa achter. Hoe ga je hier verandering in brengen?

‘We zitten in meer dan dertig landen en hebben in Europa nu zo’n honderddertig vertegenwoordigers. Dat kreeg een partij nog nooit voor elkaar, en dat in slechts zeven jaar. In het Europees Parlement heeft Volt een zetel. De Volt-Europarlementariër, Damian Boeselager, is aangesloten bij de groene fractie. In drie Europese landen – Nederland, Bulgarije en Cyprus – zijn we in het nationale parlement vertegenwoordigd. Verder hebben we in verschillende landen – Nederland, Duitsland, Italië en Portugal – lokale vertegenwoordigers.

‘In veel landen is het lastiger om in het nationale parlement te worden verkozen dan in Nederland, bijvoorbeeld in Duitsland waar een kiesdrempel van vijf procent bestaat, of in Frankrijk waar je een miljoen euro moet ophalen om te mogen meedoen aan de parlementsverkiezingen. Het is een strijd van lange adem. Maar ik heb er alle vertrouwen in dat we zullen doorbreken.’