De Kanttekening spreekt elke maand met nieuwkomers in Nederland. Dit keer: fotograaf Kamil Özdemir. Zijn foto’s hangen nu in de Grote Kerk in Goes.

Kamil Özdemir woont sinds twee jaar in Nederland. Eerst in Rotterdam, momenteel in Goes. Hij groeide op in Turkije en kreeg op zijn twaalfde zijn eerste camera. ‘In mijn gezin was altijd een camera aanwezig en werden veel foto’s gemaakt. Toen ik twaalf was, gaf mijn vader mij er een cadeau. Simpel, maar precies wat ik nodig had. Vanaf dat moment hield ik me als amateur bezig met fotografie, zowel analoog als digitaal. Waar ik ook naartoe ging, mijn camera ging mee. Zo begon mijn fotografieverhaal. Voor een jongen van die leeftijd was dat spannend: geld sparen voor een nieuw rolletje, wachten tot het ontwikkeld was. Soms viel een foto tegen. Tegenwoordig maken we al bijna twintig jaar foto’s met de mobiele telefoon, maar uiteindelijk blijven dat toch telefoons.’

Hij had echter nooit gedacht dat fotografie ooit een middel zou worden om te integreren in een ander land. Özdemir is een doorzetter, maar hij heeft veel achter de rug.

Gevangenis

Het leven van Kamil Özdemir staat sinds oktober 2016 volledig op zijn kop. Omdat hij als gülenist werd bestempeld, verloor hij zijn baan. In 2017 werd hij gearresteerd en bracht uiteindelijk zes jaar en drie maanden in de cel door. ‘Nadat ik uit de gevangenis kwam, ben ik naar Nederland gegaan. Dat was de wens van mijn vrouw. ‘Als jij vrijkomt, gaan we naar Nederland’, had ze gezegd. En zo gebeurde het ook. Ik verliet Turkije om in veiligheid te kunnen leven. Voor rechtvaardigheid, vrijheid en een menswaardig bestaan ben ik gevlucht.’

‘Ik verliet Turkije om in veiligheid te kunnen leven’

Over Nederland wist hij niet veel, behalve wat hij in geschiedenisboeken had gelezen en enkele reisverhalen. Hij had geen speciale verwachtingen. ‘Maar hier slaap ik in rust. Ik heb niet meer de angst dat er ’s morgens politie voor mijn deur staat. In dit land voel ik me veilig. Na mijn vrijlating uit de Turkse gevangenis is er zelfs opnieuw een rechtszaak tegen me geopend en een arrestatiebevel uitgevaardigd vanwege een tweet die ik had geplaatst.’
Özdemir benadrukt dat hij veel van Turkije houdt, maar dat de regering de mensen onderdrukt.

Mentaal veel te verwerken

Gelukkig is Kamil Özdemir weer op vrije voeten. Maar uit de bijschriften van sommige foto’s blijkt dat hij mentaal nog veel te verwerken heeft. Een goed voorbeeld is een foto waarop een groot blauw oog is geschilderd op een muur. ‘Ik voelde me weer gezien na mijn gevangenschap’, legt Özdemir uit. Op een andere foto is Goes te zien toen het nogal mistig was. ‘Dat deed me denken aan mijn nieuwe bestaan in Nederland, dat ook in mist gehuld is.’

Hij heeft in Turkije dertien jaar lesgegeven. De laatste drie jaar werkte hij als bestuurder aan de universiteit. Hij zou graag weer docent zijn. ‘Door mijn arrestatie kon ik mijn promotie in de geschiedenis niet afronden. Ik zou heel graag promoveren en colleges geven aan de universiteit. Mijn eerste voorkeur is geschiedenis, maar lesgeven in fotografie kan ook. Ik wil graag van nut zijn voor de maatschappij. In Turkije heb ik altijd met dat doel gewerkt en dat wil ik in dit land ook. Zoals wij in Turkije zeggen: ‘Het water stroomt altijd en vindt zijn weg.’ Uiteindelijk vindt alles zijn plaats. Daar geloof ik in.’

Uit sommige foto’s blijkt Özdemirs interesse in geschiedenis, bijvoorbeeld bij een 4 mei-herdenking in Goes of een fraaie foto van het stadhuis. ‘Behalve moskeeën zijn er in Turkije bijna geen historische gebouwen meer. De meeste panden waren van hout en zijn in de loop van de tijd afgebrand.’

Gekooide pauw

Een van de fraaiste foto’s is die van een pauw. Deze schitterende vogel zit achter tralies. ‘Die pauw doet me aan mezelf denken tijdens mijn gevangenisperiode. Hij heeft veel talenten, maar hij zit gekooid en kan geen kant op.’ Daar zegt hij een heleboel mee. Als je de teksten bij de foto’s leest, moet je eigenlijk ook tussen de regels door lezen.

Het is beslist niet allemaal kommer en kwel. Neem een ietwat vervallen bankje vlak bij het water. Aanvankelijk vroeg Özdemir zich af waarom iemand daar een bankje had neergezet. ‘Het lijkt een rare plek, maar wanneer je op de bank zit en ademhaalt, voel je de vrijheid in je longen.’

Op een andere foto van een brug zijn een aantal zwaar verroeste slotjes te zien die ooit zijn opgehangen door verliefde mensen. Er zit één uitzondering tussen, waar hij trots op wijst: een vrij nieuw slotje. Uit de inscriptie blijkt dat het afkomstig is van een koppel dat vijftig jaar getrouwd is. Dat vindt Özdemir bijzonder. Hij vraagt zich wel serieus af of de eigenaren van de andere verroeste slotjes de liefde nog steeds zo koesteren als op de dag waarop ze dat slotje ophingen.

‘Het water stroomt altijd en vindt zijn weg’

Het station van Goes ontbreekt ook niet. ‘Treinen zijn voor mij een symbool van afscheid en hereniging’, legt hij uit.

Selecteren van de foto’s

Özdemir beschikt over een archief met zo’n 4.000 foto’s.  Zestien foto’s zijn geselecteerd voor de tentoonstelling Goes door de ogen van een nieuwkomer. De reacties zijn positief. Bezoekers zijn over het algemeen erg geïnteresseerd. Een foto die ook de aandacht trekt is gemaakt tijdens de zogenoemde blauwe uren: dertig minuten voor zonsopgang en dertig minuten na zonsondergang. De lucht heeft dan een speciale blauwe gloed. Hierdoor krijgt een schijnbaar gewoon stadsgezicht iets bijzonders. Voor Özdemir is de foto extra speciaal, omdat zijn vrouw erop staat.

Toen hij net in Nederland arriveerde, was hij nog maar kort uit de gevangenis. ‘Tijdens mijn proces om weer te wennen aan de buitenwereld, ervoer ik tegelijkertijd de moeilijkheden van het aanpassen aan een vreemd land. Ik ben iemand die positief naar het leven kijkt, maar mentaal was ik ontzettend moe. Ik denk dat het fotograferen van de stad waarin ik woon mij heeft geholpen om tot rust te komen. Bovendien geeft het me ook een gevoel van verbondenheid met de stad waarin ik leef. Dankzij de projecten in Rotterdam en en Goes heb ik veel nieuwe mensen leren kennen. Dat beschouw ik als een grote winst.’

Beeld: Kamil ÖzdemirDe tentoonstelling Goes door de ogen van een nieuwkomer is te zien in de Grote Kerk in Goes en nog te zien tot en met zaterdag 13 september.