Op maar liefst negen punten is het regeerprogramma van het nieuwe kabinet in strijd met de beginselen van de rechtsstatelijkheid. Dat concludeert een commissie in opdracht van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA).
De Orde van Advocaten, waarbij alle advocaten in Nederland zijn aangesloten, gaf een externe commissie onder leiding van de Utrechtse hoogleraar Elaine Mak de opdracht om het regeerprogramma van het kabinet Schoof te toetsen op rechtsstatelijkheid. De conclusies zijn niet mild. Naast de negen onderdelen die indruisen tegen de rechtsstatelijkheid, zijn er ook 28 onderdelen die een risico vormen voor de rechtsstaat. Zes onderdelen bevorderen juist de rechtsstaat.
Noodwet is misbruik
De commissie waarschuwt expliciet voor de noodwetgeving die het kabinet wil invoeren om vergaande migratiemaatregelen te kunnen nemen. Er is zelfs sprake van ‘voorzienbaar misbruik van bevoegdheid’, stelt de commissie. ‘Het kabinet onderbouwt op geen enkele manier de legitimiteit van dergelijk staatsnoodrecht. Hier wordt getornd aan de fundamenten van de rechtsstaat. De overheid kan daarmee niet pretenderen een volwaardige rechtsstaat te zijn, ondanks alle mooie verklaringen.’
Ook de aangekondigde ‘asielbeslisstop’ en het nog verder versoberen van de opvang worden door de commissie gekwalificeerd als strijdig met de rechtsstaat.
Spreidingswet
Het intrekken van de spreidingswet, het verbieden van voorrang voor statushouders bij huisvesting, en het aanvragen van een opt-outclausule voor het Europees asiel- en migratiebeleid zijn maatregelen die de commissie aanmerkt als ‘een risico voor de rechtsstaat’.
Het valt vooral op dat deze maatregelen voornamelijk migranten betreffen. De commissie stelt dan ook: ‘Uit het regeerprogramma spreekt een overheid die bepaalde mensen categorisch effectieve toegang tot het recht en een eerlijke gang naar de rechter wil ontzeggen’, concludeert ze.
De commissie is wel positief over het ‘recht op vergissen’ dat het kabinet wil invoeren. Dit betekent dat mensen niet in grote problemen kunnen komen door het maken van een enkele fout, zoals wel gebeurde bij de toeslagenaffaire. Ook het opvoeren van rechterlijke toetsingen bij beslissingen over kinderen beoordeelt de commissie als positief.
