De vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad misbruiken hun vetorecht om hun eigen geopolitieke belangen te dienen. Vooral Rusland en de Verenigde Staten zijn hier verantwoordelijk voor; zij waren gezamenlijk goed voor 75 procent van de 88 veto’s die de VN-Veiligheidsraad sinds 1989 heeft uitgesproken.
Dit schrijft mensenrechtenorganisatie Oxfam in een rapport Vetoing Humanity, dat werd uitgebracht op de vooravond van de VN-top deze week. De organisatie stelt een grootschalige hervorming van de VN-Veiligheidsraad voor, inclusief de afschaffing van het vetorecht van de permanente leden.
Sinds de oprichting van de Verenigde Naties (VN) bestaat de Veiligheidsraad uit vijf permanente leden: de VS, Rusland, China, het VK en Frankrijk, die hun veto mogen uitspreken tegen ingediende resoluties. Deze leden hebben bovendien het penhouderschap over bepaalde conflicten, wat hen in staat stelt om de onderhandelingen te leiden en te bepalen hoe resoluties worden opgesteld, ingediend of genegeerd. Hierdoor hebben deze vijf landen meer macht in de VN dan andere landen.
De keuze voor deze landen was begrijpelijk bij de oprichting. De meest machtige landen in de wereld namen de verantwoordelijkheid voor wereldwijde veiligheid. Maar met de huidige conflicten zorgt dit voor tegenstrijdigheden, zegt Oxfam. ‘De tegenstrijdigheden van hun optreden als rechter en jury van hun eigen militaire allianties en belangen zijn onverenigbaar met een wereld die streeft naar vrede en rechtvaardigheid voor iedereen’, zegt Amitabh Behar, directeur van Oxfam International.
De kritiek op het vetorecht is niet nieuw. Al sinds de oprichting wordt de samenstelling van de Veiligheidsraad bediscussieerd, maar de huidige geopolitieke verhoudingen zijn zo anders dan dertig jaar geleden dat de permanente leden de effectiviteit van de Raad ondermijnen, aldus Oxfam.
Om dit aan te tonen heeft Oxfam 23 van ‘s werelds meest langdurige conflicten in de afgelopen tien jaar onderzocht. Daaruit blijkt dat 27 van de 30 veto’s die de VN-Veiligheidsraad uitsprak, betrekking hadden op de bezette Palestijnse gebieden, Syrië en Oekraïne, waar de belangen van de VS en Rusland groot zijn.
‘In 2023 sprak Rusland bijvoorbeeld zijn veto uit over een verlenging van negen maanden van hulp aan Noord-Syrië, waardoor 4,1 miljoen mensen weinig of geen toegang hadden tot voedsel, water en medicijnen. Rusland heeft ook vier keer zijn veto uitgesproken over Oekraïne, terwijl het volgens VN-regels als agressor niet zou mogen stemmen’, aldus Oxfam.
Ondertussen heeft de Algemene Vergadering van de VN in de afgelopen tien jaar minstens 77 resoluties aangenomen die steun betuigen aan Palestijnse zelfbeschikking en mensenrechten, en die oproepen tot het beëindigen van de illegale bezetting door Israël. De VS hebben echter zes keer hun vetorecht gebruikt om resoluties te blokkeren die ongunstig waren voor hun bondgenoot Israël. Behar: ‘De veto’s van de VS hebben ervoor gezorgd dat Israël ongestraft illegale nederzettingen in de Palestijnse gebieden kan uitbreiden.’
