Een kritische open brief van ruim honderd ex-admiraals aan president Erdogan houdt de gemoederen bezig in Turkije. De brief duidt op een scheuring binnen de overheid, zegt politicoloog Gökhan Bacik (Palacký Universiteit, Tsjechië) tegen de onafhankelijke Turkse nieuwssite Ahval.
In de brief van zondag stellen de admiraals dat de regering zich schuldig maakt aan ondermijning van een 85 jaar oud internationaal verdrag dat de doorvaart van schepen in en uit de Zwarte Zee regelt. Ook verdedigen ze het secularisme van Kemal Mustafa Atatürk, de stichter van het moderne Turkije. Ze veroordelen dat een admiraal in uniform een islamitische sekte bezocht.
Vanuit het kamp-Erdogan klinkt het dat de auteurs ‘pionnen van buitenlandse mogendheden’ zijn die zouden zinspelen op een nieuwe coup. Direct na publicatie kwamen het leger en de politie met verklaringen van trouw aan de regering. Regeringsgezinde media veroordeelden de ‘coup-gerelateerde brief’. Het Openbaar Ministerie begon een strafrechtelijk onderzoek naar de ondertekenaars, waarvan een tiental alvast is opgepakt.
Politicoloog Bacik zegt dat de brief een machtsstrijd binnen de Turkse overheid indiceert. Na de mislukte coup van 2016 ontstond een alliantie tussen Erdogans AKP, diens extreemrechtse coalitiepartner MHP en seculiere kemalisten in het Turkse leger. Het bindmiddel: een gedeelde vijand in de geestelijke Fethullah Gülen en zijn aanhangers, die ervan worden beschuldigd achter de coup van 2016 te zitten. Bacik gelooft dat die alliantie nu onder druk staat.
Bacik: ‘Op de dag dat Erdogan hen niet meer nodig heeft, zullen ze de kemalisten worden gezuiverd.’ De seculiere kemalisten zouden daarom vrezen dat Erdogan nog meer macht naar zich toe zal trekken en het leger gaat islamiseren.
Aanvankelijk had Erdogan de kemalisten in het leger nog nodig om de Gülenisten te zuiveren uit het leger, de rechterlijke macht en de politie. Maar omdat de Gülenisten nu geen bedreiging meer vormen, kan Erdogan de kemalisten aanpakken, denkt Bacik.
Vorig jaar ontsloeg Erdogan een kemalistische admiraal. Voor sommigen moesten we dit al zien als teken dat de Turkse president de kemalisten kort wil houden. ‘Ik weet niet of de president bang is voor een nieuwe coup, maar hij wil wel een sterkere controle over het leger’, vertelde Ahval-journalist Yavuz Baydar toen aan de Kanttekening.
Aan het eind van de brief waarschuwen de 103 gepensioneerde admiraals Erdogan voor de ‘consequenties van verkeerd beleid’, wat door Erdogan en anderen als het dreigen met een nieuwe coup wordt uitgelegd. Bacik vraagt zich af of de brief ‘een serieus of dwaas idee’ is. Het antwoord hangt af van hoe sterk de macht van de seculieren in het leger nu nog is.
Mogelijk is de brief ‘politieke zelfmoord’, zegt Bacik. De reactie van de AKP op de brief toont volgens hem aan hoe gemakkelijk Erdogan de kwestie in zijn voordeel kan ombuigen: namelijk door de brief te framen als het zoveelste coupdreigement dat van tafel geveegd kan worden.
Volgens NRC lijkt Erdogan de brief aan te grijpen ‘om zich te kunnen presenteren als slachtoffer en de aandacht af te leiden van de economische crisis’.
