Als illegaliteit strafbaar wordt, een maatregel waarmee de Tweede Kamer voor het zomerreces instemde, dan zal ook hulpverlening aan mensen zonder verblijfsvergunning strafbaar zijn volgens het strafrecht. Dit concludeert de Raad van State in een advies dat vandaag is verschenen.
‘Het Nederlandse strafrecht kent zogenoemde deelnemingsvormen, zoals medeplegen en medeplichtigheid. Door deze deelnemingsvormen is het mogelijk om andere mensen die betrokken zijn bij een strafbaar feit voor hun deelname te bestraffen, ook al voldoen zij niet aan de omschrijving van het strafbare feit’, schrijft de Raad van State in het advies.
‘Onder medeplegen wordt verstaan dat iemand een nauwe en bewuste samenwerking aangaat met een ander om een strafbaar feit te plegen. Bij medeplichtigheid gaat het om iemand die behulpzaam is bij het plegen van een strafbaar feit.’
Omdat de intentie is om illegaal verblijf in Nederland strafbaar te stellen, ziet de Afdeling het als een ‘reële mogelijkheid’ dat het verlenen van hulp aan iemand die illegaal verblijft in Nederland een vorm van medeplegen of medeplichtigheid is. ‘De hulpverlener maakt het immers mogelijk dat die persoon illegaal in Nederland kan blijven.’
Hierbij kan het al gaan om het uitdelen van een kop soep. Maar zelfs medeplegen is een denkbaar verwijt als de hulpverlener een langdurige vorm van hulp biedt aan deze persoon.
Het advies van de Raad van State is belangrijk voor het politieke debat. Voor het zomerreces ontstond grote verwarring over het voorstel, toen bleek dat het strafbaar stellen van illegaliteit gevolgen zou kunnen hebben voor talloze mensen die zich inzetten voor deze kwetsbare groep. Het voorstel, dat onderdeel vormt van de Asielnoodmaatregelenwet, werd aangenomen door de Tweede Kamer op voorwaarde dat deze mogelijke impact verder bestudeerd zou worden.
De minister van Asiel en Migratie besloot daarom de Raad van State om advies te vragen. Dit advies zal meewegen in de stemming in de Eerste Kamer, waar normaal gesproken geen nieuwe informatie aan een debat wordt toegevoegd. Op deze manier werd een politieke impasse op dit onderwerp voorkomen.
De Raad van State geeft ook advies over de mogelijkheden om te voorkomen dat hulpverleners worden gestraft voor hun werk. In plaats van het strafbaar stellen van illegaal verblijf in Nederland kan dit worden aangemerkt als een overtreding. ‘Bij een overtreding is medeplichtigheid namelijk niet strafbaar, waardoor de meeste hulpverleners niet strafbaar zullen zijn.’
Een andere mogelijkheid is dat een strafuitsluitingsgrond aan de strafbepaling wordt toegevoegd waaruit blijkt dat hulpverlening om humanitaire redenen niet strafbaar is, legt de Afdeling uit.
De Eerste Kamer zal dit najaar stemmen over het voorstel. Dit is vooral belangrijk voor partijen met een christelijke achterban, zoals het CDA, omdat veel kerken hulpverlening bieden aan kwetsbaren in de samenleving.
