Europa schat de aard van het Chinese regime structureel verkeerd in, schrijft Asiye Uyghur. Wat Europese bedrijven als samenwerking beschouwen, ziet Beijing als overname.

De recente onthullingen dat China werkt aan een eigen geavanceerde chipmachine, mede ontwikkeld door voormalige ASML-ingenieurs, zouden in Nederland alle alarmbellen moeten doen afgaan. Volgens onderzoeksjournalistiek gaat het niet om een autonome technologische doorbraak, maar om een reconstructie die voortbouwt op kennis en ervaring die zijn opgedaan binnen een van Europa’s meest strategische technologiebedrijven.

Dit is geen geïsoleerd incident en ook geen normaal voorbeeld van technologische concurrentie. Wanneer deze zaak wordt bekeken in samenhang met internationaalrechtelijk onderzoek naar de verdwijning van de Oeigoerse staatsrechtelijke status, wordt een consistent en verontrustend patroon zichtbaar. De Chinese Communistische Partij (CCP) hanteert in uiteenlopende domeinen, technologie, geschiedenis, hulpbronnen en volkeren, één en dezelfde methode: toe-eigening, uitwissing en herdefiniëring als eigen bezit.

In officiële Chinese verklaringen wordt gesproken over ‘onafhankelijke innovatie’ en ‘legitieme ontwikkeling’. De feiten laten echter zien dat cruciale technische inzichten, systeemarchitecturen en ontwikkeltrajecten niet los van westerse kennis zijn ontstaan. Wat intern bij ASML is geleerd, wordt extern gereproduceerd en vervolgens gepresenteerd als nationaal succes.

Dit is geen kwestie van semantiek, maar van politieke strategie. De CCP past systematisch begripsverwisseling toe: lenen wordt innovatie, kopiëren wordt vooruitgang, en andermans intellectueel eigendom wordt herschreven als historisch onvermijdelijk Chinees bezit.

Politieke uitwissing

Dezelfde logica is al decennialang zichtbaar in de omgang van de CCP met de Oeigoerse bevolking. Tot het midden van de twintigste eeuw waren de Oeigoeren niet slechts een etnische groep, maar een volk met politieke subjectiviteit en historische staatsvorming. Hun verdwijning als politieke entiteit vond echter niet primair plaats door militaire nederlaag, maar door internationale juridische en diplomatieke processen.

Besluiten binnen het Jalta-systeem en de erkenning van de Volksrepubliek China als enige vertegenwoordiger van ‘China’ onder VN-Resolutie 2758 hadden tot gevolg dat Oeigoerse soevereiniteit, politieke agency en historische legitimiteit uit het internationale recht verdwenen. Dit is geen academisch debat, maar een voorbeeld van politieke uitwissing: een volk dat juridisch onzichtbaar wordt gemaakt.

Het bestuursmodel van de CCP is fundamenteel gebaseerd op onteigening. Eerst wordt legitimiteit ontkend, vervolgens worden eigendom en rechten afgenomen, daarna wordt de roof hernoemd tot staatsbezit of ‘bevrijding’, en ten slotte worden herinnering en verzet onderdrukt.

Het bestuursmodel van de CCP is fundamenteel gebaseerd op onteigening

Dit patroon was zichtbaar tijdens de maoïstische landhervormingen en herhaalt zich vandaag in de Oeigoerse regio. Land, arbeid en natuurlijke hulpbronnen worden systematisch gecontroleerd; taal, religie en cultuur worden onderworpen aan gedwongen heropvoeding. Massale detentie, dwangarbeid en demografische controle zijn uitvoerig gedocumenteerd door internationale mensenrechtenorganisaties. Een groeiend aantal juristen en onderzoekers concludeert dat hier sprake is van genocide in de zin van het internationaal recht.

Europa maakt een structurele fout

Europa — en Nederland in het bijzonder — maakt een structurele fout door de CCP te behandelen als een regels volgend systeem dat slechts anders is georganiseerd. In werkelijkheid functioneert het regime volgens een extractieve logica. Wat Europese bedrijven zien als samenwerking, ziet Beijing als absorptie. Wat beleidsmakers beschouwen als uitwisseling, wordt door de CCP ingezet als verwerving.

De ASML-zaak is daarom geen incident, maar een waarschuwing. Wie deze logica blijft onderschatten, loopt het risico dat Europese technologische voorsprong, intellectuele eigendom en normatieve kracht geleidelijk worden uitgehold.

Net zoals de Oeigoerse staatsrechtelijke status vrijwel geruisloos uit het internationale systeem is verdwenen, kunnen ook Europese belangen verdwijnen onder het mom van globalisering en economische samenwerking. Technologie wordt gerepliceerd, regels selectief benut, geschiedenis herschreven en verantwoordelijkheid ontweken.

De kernvraag voor Nederland en Europa is niet langer of samenwerking met China wenselijk is, maar of men werkelijk begrijpt met welk type regime men te maken heeft.

Wie die vraag blijft ontwijken, zal ontdekken dat wat vandaag als partnerschap wordt gepresenteerd, morgen onomkeerbare onteigening blijkt te zijn.