Begin jaren negentig was ik samen met mijn ouders naar de thermen bij de suffe stad Afyon. Misschien dat de thermen voor de sufheid zorgden. Het heeft de naam ook niet mee. Letterlijk betekent het opium.

We gingen in de middag naar de stad. Op de terugweg wilden we in een moskee bidden. We meenden een moskee te zien. Voor een gewone doordeweekse dag waren er voor de lange buitenmuur wel heel veel auto’s geparkeerd. We gingen de binnenplaats op. Opeens bevonden we ons tussen honderden mannen met baarden en tulbanden. We waren in de retraite van de sjeik van Menzil terechtgekomen.

Mensen stonden in de rij. Samen met mijn vader ging ik ook in die rij staan. De rij eindigde bij een vijftiger, met baard en tulband. Hij zat op een bank. Onder zijn rechterarm lag een kussen. Iedereen kuste zijn hand. Hij was in gesprek met de persoon die naast hem zat. Wij hebben ook de hand van sjeik Abdulbaki Erol gekust.

De sofi’s, zo worden volgers van religieuze orden genoemd, zeiden dat we verderop ook vergiffenis, tevbe, konden vragen. Dan was je lid van de orde. Mijn vader gaf aan dat dat complexe materie was en bedankte ervoor.

In Castrop-Rauxel, bij Dortmund, heeft de Menzilorde ook een groot religieus centrum. Van heinde en verre komen ordeleden daar voor een spirituele extase. In 2003 zijn we met nieuwjaar daar geweest. Een gebedsruimte zo groot als een moskee, eetgelegenheden, winkels, een theehuis en wat nog meer. Het is bijna een heel dorp. De sjeik kwam zelf daar niet. Zijn vertegenwoordiger, vekil, preekte er.

Mehmet Ildirar, een onvermoeibare man, ruim in de zeventig, preekte de hele nacht door. Iedereen noemde hem luitenant-kolonel. Hij was een gepensioneerde luitenant-kolonel. We luisterden een half uur. Daarna gingen we buiten een broodje döner eten en thee drinken. Hij bleef doorgaan met preken.

Na 11 september hadden ze uit voorzorg hun activiteiten gestaakt. De lokale Duitse autoriteiten spraken de luitenant-kolonel en vroegen hem de activiteiten weer te starten. Zo begonnen ze weer.

Religieuze orden waren door Atatürk verboden. Velen sloten de deuren. Anderen gingen ondergronds. Erdogan heeft ze ruim baan gegeven. Zolang ze geen kritiek op zijn regime hebben, zijn ze vrij en krijgen ze ook staatssteun. Sjeik Abdulbaki Erol bewaakte dat zijn orde voldoende ‘koningsgezind’ bleef. Misschien kon hij ook niet anders. Bewegingen die kritiek uiten zijn door het regime met bulldozers platgewalst.

De sjeik is dood. Vorige week is hij in het Emsey-hospital in Istanbul overleden. Een dag later is hij in Menzil begraven. Moge God hem vergiffenis schenken.