Publicist en docent maatschappijleer Jonas van Hest richt zich in een open brief tot de nieuwe informateur Rianne Letschert. Komt in uw gesprekken ook aan bod hoe politieke taal mensen wegzet?

Geachte mevrouw Letschert,

U bent gevraagd om D66, VVD en CDA verder te brengen in de onderhandelingen. In de berichtgeving gaat het vooral over rust en samenwerking, over hoe partijen elkaar weer kunnen vertrouwen. Terwijl ik dat allemaal voorbij zag komen, viel mij één ding op dat nauwelijks werd genoemd: discriminatie.

Het is een onderwerp dat in campagnes vaak terugkomt, maar zodra er echt onderhandeld moet worden, snel naar de achtergrond verdwijnt. Alsof het iets is dat geen prioriteit heeft, terwijl het voor veel mensen bepaalt hoe zij dit land dagelijks ervaren. Daarom schrijf ik u deze brief.

Vertrouwen 

In het politieke gesprek gaat vertrouwen meestal over bestuurlijke stabiliteit: over afspraken nakomen, over voorspelbaarheid. Dat is belangrijk, maar het is maar één kant van het verhaal. Voor veel mensen betekent vertrouwen iets anders: of je gelijk wordt behandeld; of je serieus wordt genomen als je iets meemaakt; of je niet steeds opnieuw onderwerp bent van een debat waar je zelf geen stem in hebt. Die betekenis ontbrak de afgelopen weken bijna volledig in de gesprekken over de formatie. In de berichtgeving las ik er in ieder geval niks over.

 Het wringt dat de VVD in het vorige kabinet zonder aarzeling samenwerkte met een partij die andere Nederlanders buitensluit

Tijdens de verkiezingen kwamen dezelfde woorden steeds terug: over grenzen, over beschermen, over risico’s. Vaak zonder dat precies werd gezegd over wie het ging — toch wist iedereen dat wel, het ging over asielzoekers, migranten, moslims. Niet als mensen, maar als categorie.

En het wringt dat de VVD, die spreekt over vertrouwen, in het vorige kabinet zonder aarzeling samenwerkte met een partij die deze mensen, andere Nederlanders, buitensluit. Daarna werd het weer stil.

Mensen worden vooral gezien als groep

Wat nu aan uw tafel wordt besproken, bepaalt straks de sfeer van het nieuwe kabinet. Want als discriminatie ook dit keer geen plaats krijgt, blijft ongelijkheid iets waar we omheen blijven lopen. Mensen worden dan opnieuw vooral gezien als groep, niet als individu. Zeker van D66, met een Kamerlid als Mpanzu Bamenga die hard werkte tegen etnisch profileren, mag worden verwacht dat dit onderwerp nu niet naar de achtergrond verdwijnt.

We horen vaak dat het vertrouwen in de overheid moet worden hersteld. Dat kan alleen als we eerlijk durven kijken naar wat dat afnemende vertrouwen bij veel mensen heeft gedaan. Komt discriminatie in uw gesprekken eigenlijk voorbij? Niet als bijzinnetje, maar als iets dat echt mee moet in de keuzes die nu worden gemaakt?

Want deze vraag komt niet alleen van mij. Ze komt ook van moslims die steeds opnieuw onderwerp zijn van debat. Van queer-mensen voor wie veiligheid niet vanzelfsprekend is. Van nieuwkomers die hier een bestaan proberen op te bouwen. Van iedereen die meedoet, maar niet altijd zo wordt gezien.

Wordt er gesproken over hoe politieke taal mensen wegzet tijdens campagnes? En wat dat doet met het vertrouwen dat jullie zeggen te willen herstellen? Of gaat het vooral over het vertrouwen tussen de partijen zelf? Als dat zo is, blijft het grootste deel van het probleem liggen waar het lag.

U staat aan het begin van een proces dat veel zal bepalen. Mijn verzoek is eenvoudig: laat ongelijkheid en het buitensluiten van mensen niet opnieuw iets worden dat we later nog bespreken. Zet het op tafel, juist nu. Herstel begint niet met rust, maar met het erkennen van wat te lang is weggeschoven.

En als we elkaar iets willen laten zien, dan is het dit: het kan wél.