Om heel eerlijk te zijn weet ik even niet waar ik moet beginnen. Want ik ben bezorgd en boos tegelijk. In de afgelopen jaren hebben we in veel Marokkaanse steden gezien dat mensen massaal de straat op zijn gegaan voor betere levensomstandigheden. Ze protesteerden voor werk, voor beter onderwijs, voor betere gezondheidszorg voor meer democratie, enzovoort. Veel van die vreedzame demonstranten werden als fitna-zaaiers bestempeld, mensen die voor verdeeldheid zorgen. Zij kregen niet de erkenning die zij verdienden en werden bestraft met gevangenisstraffen tot twintig jaar.

In de afgelopen periode heb ik veel gesprekken gevoerd over de situatie aldaar. In tal van die gesprekken gaf ik met enige regelmaat aan dat deze volksopstand de schoonheidsprijs verdient en als voorbeeld voor de wereld kan dienen. De Hirak-beweging had een vreedzaam karakter, had leiding, had structuur, had inhoudelijke eisen en streefde naar democratie, rechtvaardigheid en vrijheid.

Tegelijkertijd benoemde ik dat ik mij zorgen maak om de volgende grote volksopstand die Marokko onvermijdelijk staat te wachten. Die opstand, die nog niet is uitgebroken, zal krachtig, massaal, ongecoördineerd en vol blinde woede zijn. Ook gaf ik aan dat de epicentra van die opstand in de arme buitenwijken van de grote steden zullen liggen. Daar heb je veel mensen die iedere dag bij elkaar schrapen wat ze op die dag eten. En zelfs dat is vaak niet toereikend.

Om de mensen op het platteland en in de regio’s met weinig werkgelegenheid maak ik mij trouwens het minste zorgen. Omdat zij altijd al op zichzelf gewezen zijn hebben zij geleerd om een bestaan op te bouwen waarbij ze niet afhankelijk zijn van derden. Daarnaast zijn die gebieden vaak dunbevolkt.

Laten we teruggaan naar de steden. De gezondheidszorg in Marokko is in gunstige tijden al niet toereikend genoeg om in de primaire en noodzakelijke zorg te kunnen voorzien. Laat staan als de vraag naar zorg in zeer korte tijd extreem groeit en er vraag is naar medische faciliteiten die er niet zijn.

De gezondheidszorg in Marokko is in gunstige tijden al niet toereikend genoeg

De strijd tegen het coronavirus in Marokko is zwaar. Maar de strijd tegen de eigen traditie, volksaard en sociaaleconomische situatie is minstens net zo zwaar.

Hoe vraag je aan iemand die geen rooie cent heeft en honger heeft om twee weken thuis te blijven? Hoe vraag je aan een volk om niet bij elkaar te komen en elkaar niet aan te raken, als dat het enige is wat zij hebben? Hoe vraag je aan een volk om logica te gebruiken, terwijl mensen decennialang werden gestraft als ze dat deden? Hoe vraag je aan een volk om verantwoordelijkheid te nemen, terwijl je jaren hebt geëist dat het zich als schaap dient te gedragen?

Hoe vraag je aan een volk om maatregelen te nemen om het eigen leven en dat van anderen te redden, als je mensen jarenlang hebt voorgeschoteld dat je toch niets kunt doen om je lot te veranderen? Hoe vraag je aan een volk, dat zijn kracht en voldoening haalt uit het verrichten van rituelen, om het dodengebed, de dodenwassing en het fysieke contact met de doden om afscheid te nemen na te laten?

Als ik de media volg dan zie ik dat de Marokkaanse autoriteiten nagenoeg dezelfde instructies geven als hier in Nederland. Dat stemt mij enerzijds positief, maar tegelijk maak ik mij grote zorgen. Het gevoel van monkey see, monkey do bekruipt mij dan heel erg. Met alle gevolgen van dien.

Ik stop even. Want ik heb mij voorgenomen om mij de komende periode koest te houden wat betreft kritiek op de Marokkaanse overheid. Een persoon die machteloos op de grond ligt geef je geen trap na. Dat zit niet in mijn aard. Ik wens de Marokkaanse overheid en uiteraard en vanzelfsprekend het Marokkaanse volk veel wijsheid en kracht toe in deze moeilijke tijden.

Ik hoop dat deze zwarte bladzijde in de geschiedenis van de mens snel omgeslagen mag worden, en dat wij lering trekken uit deze duistere periode.