De Turks-Nederlandse muzikant Ersoy Demir (49) bereikt met zijn ‘Turkse Hazesmuziek’ de verbroedering in Nederland die menig verbinder wenst te zien. Dit is integratie die appelleert aan de emotie.
De eerste zinnen van het nummer Ik leef m’n eigen leven van volkszanger André Hazes, wie kent ze niet?
Ik sluit m’n ogen, en denk na
En alles gaat dan door me heen
Dan zie ik heel m’n leven
Ik heb veel genoten
Maar ook heel veel gehuild
Komt ie nog een keer, maar dan in het Turks, zoals de ‘Turkse Hazes’ Ersoy Demir uit Hilversum het nummer zingt:
Gözlerimi kapatip daldigimda
Hersey içimden geçiyor
Bütün hayatimi görüyorum
Çok eglendik ama
Cok da agladik
Dat kan toch helemaal niet?, zullen velen zeggen. Toch weet Demir het op een authentieke manier over te brengen. Hoe is dat zo gekomen?
‘Ik moet eerlijk bekennen, ik hield er eigenlijk niet van om de Turkse Hazes genoemd te worden, maar ik kan het niet ontkennen. Zelfs kleine jongetjes van negen jaar noemen me zo’, vertelt hij in een videogesprek met de Kanttekening.
Demir is in Hilversum geboren en voor de liefde naar Arnhem verhuisd, waar hij nu al 22 jaar woont. Zijn ouders komen uit de Turkse stad Kayseri. Hij is een graag geziene gast op concerten en Turkse en Nederlandse (trouw)feesten, waar hij op een gegeven moment ook Nederlandse nummers van André Hazes begon te zingen. Met de saz, bij uitstek het instrument van de Turkse folkloremuziek, combineert hij de Turkse volkstraditie met de Nederlandse.
Hoe is dit allemaal begonnen?
‘Ik ben op mijn elfde begonnen met muziek, toen ik een saz kreeg. Elk jaar in de vakantie kreeg ik van mijn vader een nieuwe saz, die ik zelf heb leren bespelen. Ik deed alle klassieke zangers na, Orhan baba, Müslüm baba en Ferdi baba. Daar stond ik om bekend. Op een dag liepen we met vrienden door de Beatrix-tunnel in Hilversum en toen zong ik uit het niets het nummer ‘Een beetje verliefd’ van Hazes. Dat galmde echt als een tierelier en volgens mijn vrienden klonk het ook nog eens goed. Elke keer als we daar liepen, vroegen die vrienden: ‘Doe Hazes alsjeblieft, doe Hazes.’ Zo is het gegaan.’
En toen?
‘Rond mijn 16e richtten we een Turkse band op. We werden vaak uitgenodigd op bruiloften en feesten.’
Hoe was de reactie toen je voor het eerst Hazes begon te zingen op een Turks bruiloft? Was daar überhaupt vraag naar?
‘Nee, totaal niet. Mensen keken me in het begin aan van: wat doet die gozer nou? Maar de aanhouder wint. Na een paar bruiloften begonnen mensen eraan te wennen en gingen ze zelfs zingen. Ook omdat er steeds meer mensen zijn die de Nederlandse taal verstaan en met deze nummers opgroeien.’
Hoe is het nu dan?
‘Inmiddels krijg ik steeds meer aanvragen voor bedrijfsfeesten, festivals, bedrijfsopeningen en niet te vergeten het optreden tijdens Koningsdag op het Nederlands consulaat in Istanbul. Elk optreden is bijzonder, omdat ik bij een speciaal moment uit iemands leven mag zingen. Bijvoorbeeld toen ik werd gevraagd om een lied in te zingen voor een mevrouw die stervende was.’
Vanwaar die drive om twee culturen te verbinden?
‘Ik denk dat het komt doordat ik met veel diversiteit om mij heen ben opgegroeid. Ik had vrienden met diverse achtergronden en we kwamen bij elkaar over de vloer. Nederlanders, Turken, Marokkanen, Surinamers, vrienden die in de Gooische villa’s wonen of in het woonwagenkamp. We gingen heel vaak naar Amsterdam. Naar Café Bolle Jan, waar Nederlands werd gezongen.
‘Ik heb me altijd prettig gevoeld in beide werelden en dat is nooit veranderd. Ik hou van Turkse muziek en van Nederlandse muziek. Ik hou van Müslüm baba, maar ook van Hazes. Dat soort volksmuziek pakt mij gewoon. Die diversiteit zie je ook in mijn gezinssamenstelling. Mijn vrouw is Iraanse en onze kinderen groeien op met evenveel diversiteit om hun heen. Ik heb dat altijd als een verrijking ervaren en die open houding heeft mijn gezin ook.’
‘Vriend, Hazes is de basis’
Waarom specifiek Hazes?
‘Vriend, Hazes is de basis. Hazes is voor mij de enige Nederlandse muzikant die echt binnenkomt. Hij dringt binnen, zoals wij Turken dat zeggen, tot diep in je aderen.’
Is hij echt de enige? En Frans Bauer?
‘Er zijn wel goede zangers, maar ze zijn niet te vergelijken met Hazes. Net zoals wij in Turkije Ibrahim Tatlises (Turks-Koerdische zanger, red.) hebben. Iedere Turk die vroeger met de auto naar Turkije reed, kreeg het vakantiegevoel pas echt als Mavi Mavi werd afgespeeld. De versie van Ibrahim Tatlises, niet die van een andere zanger. Alleen hij dringt echt door tot de ziel van Turken. En dat is in Nederland met Hazes precies hetzelfde.’
Wat je doet met die liedjes, vertalen en dan zingen in het Turks of Nederlands, dat kan eigenlijk alleen als je je thuis voelt in beide talen, toch?
‘Dat klopt. De Nederlandse taal heb ik geleerd op school en in omgang met vrienden. En de Turkse taal houd ik levend met Turkse liedjes en Turkse vrienden. Beide zijn mij evenveel waard.’
‘Soms krijg ik verzoekjes om bepaalde Turkse nummers te vertalen waar zulke cultuurspecifieke woorden in zitten dat ze haast niet te vertalen zijn. En ik ben een muzikant, geen grappenmaker. Ik wil dat mensen via mijn muziek in een andere wereld kunnen stappen. Zoals ik dat doe wanneer ik luister naar muziek in andere talen.’
Maar soms klinkt het dus niet?
‘Ja, dan moet je het klinkend maken. Dat is mijn missie, maar zeker geen makkelijke missie. Met één woord of zin kan ik soms dagen worstelen. Het is ook echt mijn passie, mijn hobby en mijn werk! Ik luister, ik denk, ik schrijf het op, probeer het steeds. Je moet ook goed luisteren. Kan ik iets met dit nummer, kan ik hier iets van maken? Het hoeft niet een woordelijke vertaling te zijn, als het maar wel dezelfde strekking heeft.’
‘Muziek is emotie. Het gaat direct naar je hart als je het goed doet’
Ergens ben je dus bezig met integratie.
‘Ik zou het geen integratie noemen, omdat je bij integratie een deel van jezelf wegstopt en je je aan de norm aanpast. Dat heb ik nooit gedaan en volgens mij is het ook niet gezond om dat te doen. Vaak zeggen Turken dat hun innerlijke gevoelens alleen door Turkse muziek wordt geroerd. Dat ze geen Nederlandse woorden kennen om daar uiting aan te geven. Ik wil laten zien dat dat kan, maar je moet er wel voor openstaan. De laatste tijd doe ik ook aan ondertiteling. Dus als ik een Turks nummer naar het Nederlands heb vertaald, doe ik er een Turkse ondertiteling bij. En andersom. Dat helpt om de nummers beter te begrijpen.’
Misschien beter dan al die verplichte taalcursussen van de gemeente.
‘Ik ken zoveel mensen die een taal hebben geleerd door muziek of door series. Dat kan dus wel. Maar het mooiste is dat dit ook verbindend werkt.’
Verbroedering.
‘Precies, dat is mijn missie. Eerlijk waar, er is zoveel narigheid, agressie en frustratie in de wereld. Het is het allemaal niet waard. Ik denk dat muziek een middel is om tot elkaar te komen. Net als kunst en eten. Muziek is emotie. Het gaat direct naar je hart als je het goed doet. Nederlanders leren over de Turkse muziekcultuur en Turken leren over de Nederlandse muziek. Wat wil je nog meer?’
