Bete van Meeuwen schrijft in Herenigd met mijn Zwart zijn over opgroeien in een witte omgeving en de zoektocht naar identiteit. ‘Ik ben geadopteerd maar dat maakt mij niet minder zwart.’

Ben ik wel zwart genoeg? Die vraag houdt fotograaf en schrijver Bete van Meeuwen al lange tijd bezig — en die blijkt niet de enige met zulke twijfels. In diens boek Herenigd met mijn Zwart zijn komt veel daarvan aan bod. Bete werd ruim dertig jaar geleden geboren in Brazilië, geadopteerd door een sympathiek wit Nederlands echtpaar en groeide op in een voornamelijk witte omgeving. Dat riep veel vragen bij die op, zeker omdat Bete ook biseksueel en genderqueer (non-binair) is. Dit zorgt voor genoeg stof tot nadenken, ook voor witte lezers.

Adoptie en aanpassing

Bete worstelde lang met diens plek op de sociale ladder. Niet alleen vanwege een gebrek aan rolmodellen, maar ook doordat er nauwelijks zwarte mensen in diens omgeving waren. ‘Praten over dagelijkse dingen is net zo goed belangrijk. De enige zwarte jonge vrouw die ik kende was ook geadopteerd, dus we zaten in hetzelfde schuitje. Maar iemand met wie je kunt praten over speciale haarproducten of andere alledaagse dingen is al zo waardevol.’

Hoe lief adoptieouders het ook bedoelen, het wordt vaak onderschat hoe uitdagend het is voor een wit gezin om een zwart kind te adopteren. ‘Adoptieouders wisten veel dingen simpelweg niet. Intussen komt steeds meer informatie naar voren over wat het doet met kinderen van kleur om door witte mensen te worden geadopteerd. Terwijl de National Association of Black Social Workers in de VS al in 1966 adviseerde dat gezinsbehoud prioriteit moest hebben, zodat kinderen een gezonde relatie met hun zwart zijn kunnen opbouwen.’

Tussen de regels door wordt duidelijk dat kinderen die niet thuis kunnen blijven wonen binnen de familie of bij een ander zwart gezin beter af zijn. ‘Zoiets kún je in een wit gezin niet leren, hoe liefdevol het daar ook is. En helaas zijn er gevallen bekend waarin adoptiekinderen binnen het gezin te maken krijgen met discriminatie of zelfs racisme.’

In het boek staat bijvoorbeeld een schrijnende anekdote over een grootvader die zijn zwarte adoptiekleinkinderen niet als zijn echte kleinkinderen beschouwde. Herenigd met mijn Zwart zijn gaat sowieso verder dan Betes persoonlijke verhaal: die heeft uitgebreid onderzoek gedaan, veel mensen geïnterviewd en een enorme hoeveelheid literatuur gelezen over biseksualiteit en zwart zijn. Zeker dat laatste is nauwelijks in het Nederlands beschreven. Niet gek dus dat Bete vaste klant is bij The American Bookstore. Het boek staat vol leestips.

‘Biseksualiteit bestaat niet’

Het lijkt anno 2025 achterhaald, maar uit onderzoek blijkt dat veel mensen het bestaan van biseksualiteit nog altijd ontkennen. Dat kan grote consequenties hebben. ‘Asielzoekers die hun geaardheid in het eerste gesprek met de IND niet noemen, maken vaak weinig kans op asiel. Hetzelfde geldt voor asielzoekers die zeggen dat ze biseksueel zijn, ant dat ‘zou niet bestaan’ en wordt dus buiten beschouwing gelaten.’

Ook binnen de LHBTIQA+-gemeenschap bestaan hardnekkige vooroordelen: bi-vrouwen zouden het alleen leuk vinden om met vrouwen te zoenen, bi-mannen zouden ‘eigenlijk homo’ zijn. Slechts 8 procent van de biseksuelen voelt zich volledig geaccepteerd. Veel biseksuele mensen krijgen na hun coming-out te maken met oordelen dat ze onbetrouwbaar of niet-monogaam zouden zijn.

‘Als een bi-vrouw nee zegt tegen een seksueel voorstel, kan een man dat interpreteren als afwijzing met agressie tot gevolg’

In diens boek ontkracht Bete twaalf wijdverbreide mythes over biseksualiteit, waaronder dat biseksuelen altijd met mannen én vrouwen tegelijk zouden willen vrijen, of dat ze hyperseksueel zouden zijn. ‘Dat klopt niet. Als een bi-vrouw nee zegt tegen een seksueel voorstel, kan een man dat interpreteren als afwijzing met agressie tot gevolg.’

De cijfers zijn schokkend: 44 procent van de bi-vrouwen ervaart seksueel geweld en 56 procent wordt geconfronteerd met verbale agressie binnen huiselijke kring.

Ook de geestelijke gezondheidszorg weet vaak niet hoe om te gaan met biseksualiteit of met adoptie. ‘Veel geadopteerden hebben psychische problemen. Depressies komen vaker voor en het aantal zelfdodingen ligt vier keer zo hoog. Ik heb zelf ook problemen gehad, maar die zijn nooit in verband gebracht met mijn adoptie, terwijl dat wél relevant was.’

Een onderbelicht fenomeen is misogynoir, de combinatie van seksisme en racisme. Waarom wordt de invloed van zwarte vrouwen op homo-emancipatie vaak genegeerd? ‘Omdat zwarte vrouwen simpelweg niet worden meegenomen in de geschiedenis. De aandacht gaat vooral uit naar witte vrouwen — en liefst witte mannen.’

Volgens Bete hebben witte mensen trouwens automatisch meer privileges dan zwarte mensen, puur vanwege huidskleur. Bij gelijke geschiktheid zal de voorkeur vaak uitgaan naar een wit persoon.

Bete wijst erop dat er binnen de witte queer- en transgemeenschap racisme voorkomt, bijvoorbeeld op datingapps: opmerkingen als no Asians en no Blacks zijn geen uitzondering. Mede daarom bestaat er een Black Pride naast de Canal Parade in Amsterdam. ‘Die laatste richtte zich veel meer op witte mensen. Nu wordt dat beter, omdat zwarte mensen hun ruimte opeisen, al ziet de organisatie dat anders.’

Hoe zwart moet je zijn om zwart te zijn?

‘Jij bent geen zwart persoon, jij bent een bounty: wit van binnen en zwart van buiten,’ kreeg Bete in diens jeugd te horen. Later bleef die vooral met witte mensen omgaan zonder dat bewust te beseffen. Racistische opmerkingen kwamen geregeld voorbij: bij een stagegesprek zei iemand bijvoorbeeld dat ‘hij dit niet had verwacht na hun telefoongesprek’.

De moord op George Floyd in 2020 vormde een keerpunt. De wereldwijde Black Lives Matter-protesten maakten veel los, ook bij Bete. ‘Ik wilde dingen anders aanpakken, zoals meer omgaan met zwarte mensen. Ik ging naar bijeenkomsten en evenementen waar veel zwarte mensen komen. Niet alleen om te demonstreren, maar om zwarte levens te vieren. Dat is het tegengif voor discriminatie.’

‘Jij bent geen Zwart persoon, jij bent een bounty: wit van binnen en Zwart van buiten’

Toch bleef de vraag knagen: ben ik zwart genoeg? Bete koos bewust voor een zwarte therapeut, in de hoop op herkenning, maar merkte dat diens denkwijze totaal anders was. ‘Ik was een illusie armer, maar een belangrijke ervaring rijker. Zwarte mensen vormen geen monolithische groep.’

Labelt Bete zichzelf niet te veel? Biseksueel, genderqueer, zwart? ‘Nee. Toen ik het woord ‘biseksueel’ leerde kennen, beschreef dat precies hoe ik me voelde. Het hielp me om anderen uit te leggen wie ik ben.’

Tijdens een bijeenkomst met veel zwarte mensen verzamelde Bete alle moed om diens angst uit te spreken om niet zwart genoeg te zijn. De respons was hartverwarmend. Een spontane knuffel, begrip en verhalen van anderen die hetzelfde voelden. Het Europese schoonheidsideaal helpt niet mee. Er wordt te weinig over haar struggle gesproken. Herenigd met mijn Zwart zijn vult die leemte.

Een ander punt dat Bete benadrukt: kinderen vragen er niet om geadopteerd te worden. Het is geen ‘wees-dankbaar-of-ik-schiet-show’. De laatste alinea van het boek zegt veel:

‘Ik denk aan de adoptiecirkel en de andere geadopteerden die ik heb ontmoet. Hoe veerkrachtig en verschillend we zijn, en hoe we elkaar konden dragen in ons verdriet die dag. Ik besef dat ik niet kan helen als ik dit gedeelte van mijn identiteit niet onder ogen zie. Ik ben geadopteerd en ik heb daarom een andere ervaring dan andere zwarte mensen. Dit maakt mij niet minder zwart, of minder waard. Dit maakt mij tot wie ik ben.’