De Islamitische Voedselbank in Rotterdam slaat alarm. Net als andere voedselbanken en organisaties ziet het dat veel mensen die het tot voor kort nét konden redden in de problemen zijn gekomen. Hun verhalen gaan gepaard met veel stress en schaamte. ‘Ik heb tegen mijn kinderen gezegd dat ze op school er niet over mogen vertellen.’

In twee maanden zag Rahma Hulsman, die twaalf jaar geleden de Islamitische Voedselbank begon, 33 nieuwe huishoudens. Nu zijn alleen al in deze regio ruim vierhonderd huishoudens afhankelijk van haar hulp, waarvan een kwart niet-moslims. De stijging van de voedsel en -energieprijzen zijn een grote boosdoener, zegt Hulsman.

José Tijssen is bestuurslid van Voedselbanken Nederland, waar 172 voedselbanken bij zijn aangesloten. Zij meldt: ‘In sommige gemeenten is er een toename van mensen die een beroep doen op de voedselbank. Geen tsunami, maar het worden er wel meer. We verwachten een verdere toename in verband met de gestegen energiekosten. Op dit moment lopen er nog jaarcontracten. Zodra die aflopen en het nieuwe bedrag bekend is, kan dit funest zijn voor mensen die het nét konden redden en al op het randje stonden. Die zakken er nu doorheen.’

De Islamitische Voedselbank heeft naast vijf uitgiftepunten in Rotterdam ook vestigingen in de randgemeenten Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel. De grootste uitgiftepunten zijn in Rotterdam-West en Rotterdam-Zuid. Deze punten zijn vaak in een buurthuis gevestigd, en in Rotterdam-Overschie in een kerk. Wie gebruik wil maken van de voedselbank van stichting Salaam, die moet de bankafschriften van de laatste drie maanden tonen. Als na aftrek van vaste lasten 180 euro of minder overblijft, dan krijg je hulp.

‘De 180 euro is overigens voor één persoon, plus 50 euro extra per overig gezinslid. En ik kan verzekeren dat de meeste mensen die hier komen onder dat bedrag zitten,’ aldus Hulsman.

Sinds een tijdje kunnen cliënten van de Islamitische Voedselbank in Rotterdam-Zuid artikelen zelf pakken uit de uitstalling. ‘Veel dingen kopen we tegenwoordig zelf in, wat een enorme kostenpost is. Gelukkig ontvangen we ook giften in natura, zoals via Charity, een organisatie die strijdt tegen verspilling. Dan gaat het bijvoorbeeld om vleesvervangers. Oers, een bedrijf dat zich richt op export van groenten, schenkt ons ook regelmatig iets. Dat is heel welkom.’

Bij de uitgiftepunten in Rotterdam-West en in Zuid worden tussen de 110 en 150 huishoudens geholpen. Hoewel Hulsman veel waardering krijgt voor wat ze doet, vindt zij het erg dat dit nodig is.

Kinderen in armoede

Ouders die bij de voedselbank aankloppen, kunnen het zich vaak niet veroorloven om genoeg luiers te kopen voor hun baby’s, merkt Hulsman op. ‘Of ze kunnen niet genoeg babymelk kopen. Dan leggen ze melkpoeder met meer water aan, om zo geld te besparen. Dat is natuurlijk niet goed voor de baby, maar geld hebben deze ouders gewoon niet.’

Mensen mogen maximaal drie jaar een beroep doen op een reguliere voedselbank. Soms werkt dat, bijvoorbeeld als iemand tijdelijk zonder werk zit. Maar soms werkt dit niet.

‘De schuldsanering duurt vaak veel langer dan drie jaar, en het duurt anderhalf jaar voordat die begint te lopen’, vertelt Hulsman. ‘Het duurt dus meestal een behoorlijke tijd voordat mensen uit de schulden zijn.’ Ook noemt ze uitzichtloze situaties, zoals bij mensen die chronisch ziek zijn. ‘Hun inkomen zal niet meer stijgen. In veel gezinnen spelen meerdere problemen, zoals schulden en gezondheidsklachten. Die brengen ook extra kosten met zich mee.’

Voor kinderen die onzichtbaar blijven door armoede is er in Rotterdam de stichting Stem zonder Gezicht, opgericht door Vanessa Umboh. Momenteel werkt zij vanuit een pand in Rotterdam-West.

‘Ik merk absoluut een toename van financiële problemen’, zegt ze. ‘Een moeder van twee kinderen die in de schuldsanering zit en over zeventig euro per week beschikt. Het lukt niet om daar rond van te komen, helemaal niet als er van dat bedrag ook nog luiers betaald moeten worden. Ik hoor over baby’s die puur uit armoede maar twee keer per dag een schone luier krijgen, waardoor er vaak luieruitslag ontstaat. Daar voelen de ouders zich enorm schuldig over, wat mij triest maakt. Een moeder vertelde mij dat ze zich verschrikkelijk schaamde, omdat ze uit nood voor haar kind een pak luiers had gestolen. Veel mensen zijn hun bestaanszekerheid kwijtgeraakt. De toename van armoede leidt ertoe dat je je nog meer moet ontzeggen, of je kinderen. Ze kunnen de weg naar een voedselbank wel vinden, maar er is sprake van schaamte.’ Wat Umboh ook veel zorgen baart is dat de toenemende financiële problemen een toename van huiselijk geweld met zich meebrengen.

‘Ik hoor over baby’s die puur uit armoede maar twee keer per dag een schone luier krijgen’

Kinderen die in armoede leven, lopen een groter risico op gezondheidsproblemen vanwege ongezonde voeding. Om deze kinderen te helpen, zijn er in Rotterdam de Lekker Fit Scholen,  basisscholen waar extra aandacht is voor bewegen en gezonde voeding. Op brood dat wordt meegenomen naar school mag alleen kaas. ‘Een mooi streven, maar er wordt niet aan ouders gevraagd of ze dat kunnen betalen’, reageert Hulsman van de Islamitische Voedselbank. ‘Als je vier kinderen hebt, dan is dat ácht plakken kaas per dag. En een boterham met pindakaas of chocopasta moet mee naar huis worden genomen.’

Dat beaamt Samira*, die samen met haar man zes kinderen heeft. Sinds anderhalf jaar maakt ze gebruik van de Islamitische Voedselbank. Als gevolg van de coronapandemie kreeg het gezin minder inkomsten en belandden ze in de schulden, terwijl de prijzen van voedselproducten blijven stijgen. Omdat haar kinderen naar een Lekker Fit School gaan, moeten zij elke dag fruit mee naar school nemen.

‘Dat is heel duur voor ons, maar ik durf er op school niet over in gesprek te gaan’, bekent zij. ‘Ik heb ook tegen mijn kinderen gezegd dat ze niets op school mogen vertellen over onze financiële situatie, want ik wil niet dat ze gepest worden. Daar probeer ik hen tegen te beschermen.’

Samira is ontzettend blij met deze voedselbank, maar ze pakt van geen enkel artikel een grote hoeveelheid. ‘Er moet ook iets overblijven voor een ander’, zegt ze. ‘Als je hier komt, krijg je ook weleens een extraatje. Alles is zó duur geworden.’ Samira gaat naar de voedselbank omdat ze wil dat haar kinderen warme maaltijden krijgen. ‘Ze móeten kleding en eten hebben. Ik wil niet dat ze iets tekortkomen’, zegt ze. Een van haar kinderen is chronisch ziek door een hartafwijking, wat ook extra kosten met zich meebrengt.

Het wordt steeds erger

Samira’s moedige verhaal staat model voor de situatie van veel mensen die een beroep moeten doen op de voedselbank in deze tijden. ‘Alles wordt écht duurder,’ weet Rahma Hulsman. ‘Neem een fles zonnebloemolie. Die kocht ik eerst in voor 85 eurocent, maar nu is deze fles één euro 45. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden. Zoals energierekeningen die met veertig euro per maand stijgen, terwijl het verschil tussen arm en rijk alleen maar groter wordt in Nederland. Het wordt steeds erger.’

Hulsman weet niet of álle Lekker Fit Scholen zo streng zijn, dat kinderen met een ander broodbeleg dan kaas op hun brood niet mogen lunchen. Ze wil dit uitzoeken met haar team, en eventueel met de scholen in gesprek. ‘Deze scholen staan vaak in wijken waar veel mensen wonen die geen geld hebben voor kaas en fruit. Voor zulke wensen moet je als ouder ook een fitte portemonnee hebben’, zegt ze.

‘Een fles zonnebloemolie kocht ik eerst in voor 85 cent, nu is deze 1 euro 45’

Wat Hulsman het ergste vindt, is dat mensen die gebruik willen maken van de voedselbank in de rij moeten staan. ‘Ik zou ze veel liever iets aanbieden. Even een kopje koffie drinken, hen aandacht geven, maar dat gaat niet. Daarvoor is de wachtrij te lang.’

Hulsman ziet de angst van haar clientèle groeien. ‘Ze zijn bang voor de afrekening van de energierekening én voor het nieuwe maandbedrag. Hetzelfde geldt voor de verwarming. Er worden dikke truien of jassen aangetrokken om zo min mogelijk te stoken.’

*Gefingeerd. Echte naam bij de redactie bekend.