Kan de nieuwe lijsttrekker Henri Bontenbal het CDA weer uit het slop trekken? Oud-Kamerleden Kathleen Ferrier en Ad Koppejan menen van wel.

Sinds de kabinetsformatie van 2010 staan Kathleen Ferrier (1957) en Ad Koppejan (1962) bekend als de ‘dissidenten’. Ze verzetten zich tegen de samenwerking met de PVV van Geert Wilders, die gedoogsteun gaf aan het kabinet-Rutte I. ‘Het CDA nam in 2010 een verkeerde afslag. Maar met Henri Bontenbal keren we weer terug naar de juiste koers’, zegt Koppejan, die tegenwoordig ondernemer, manager, toezichthouder en bestuurder is.

Ferrier is tegenwoordig voorzitter van de Nederlandse Unesco Commissie, voorzitter van de Stichting Martin Luther King Lezing en bekleedt een ereprofessoraat Global Practice of Human Rights aan de Asian University for Women in Bangladesh. Ook zij is positief: ‘Ik heb echt een heel positief gevoel bij Henri Bontenbal’, vertelt ze. ‘Hij sluit – terecht – PVV en Forum voor Democratie uit als coalitiepartners, als regeringspartijen maar ook in een gedoogconstructie. Dat is voor mij persoonlijk heel betekenisvol. Ik heb mij in 2010 met Ad Koppejan en anderen stevig tegen de gedoogconstructie met de PVV verzet. PVV en FvD komen niet alleen met onuitvoerbare voorstellen, maar hun antirechtsstatelijke voorstellen ondermijnen ook de democratische rechtsstaat. Daar komt nog bij dat de PVV de vrijheid van godsdienst, voor het CDA een cruciaal grondrecht, niet respecteert.’

Koppejan: ‘Bontenbal komt met een normen en waarden-verhaal en brengt dit ook in de praktijk. Want normen en waarden betekent dat je niet samenwerkt met de PVV of met FvD.’ De nieuwe CDA-leider doet Koppejan een beetje denken aan oud-premier Jan Peter Balkenende, die in het gepolariseerde Pim Fortuyn-tijdperk normen en waarden centraal stelde. ‘Bontenbal doet dat eveneens. Tegen de polarisatie de verbinding. Veel kiezers hebben in deze tijden van verharding en verscherpte tegenstelling behoefte aan een redelijk midden.’

Ferrier: ‘Het CDA nam in 2010 een verkeerde afslag, maar daarvoor ook al. Je hebt CDA’ers die een sociaalchristelijke koers willen en CDA’ers die hun partij vooral als een machtspartij en besturen als doel zien. Je moet zelf met visie komen en daar kiezers mee aantrekken, in plaats van dat je kijkt naar wat kiezers vinden en op basis daarvan je ideeën formuleren. Het CDA was een tijdlang een VVD-light. Als je voor zo’n koers kiest, dan moet je niet verbaasd zijn dat zo weinig mensen op je stemmen. Want kiezers gaan dan liever voor de VVD, het origineel.’

Koppejan vindt ook dat het socialer moet. ‘We hebben onder Mark Rutte dertien jaar lang neoliberaal beleid gehad. Dit heeft geleid tot een verschraling van de zorg, een woningentekort, het achteruitgaan van buurten. Op al deze problemen heeft het CDA nu een antwoord. Bontenbal vindt dat de overheid een stukje rechtvaardiger en socialer mag zijn.’

Het CDA ziet een taak voor het maatschappelijk middenveld. Koppejan erkent dat sommige woningcorporaties en andere organisaties uit het maatschappelijk middenveld niet meer zijn wat ze ooit waren en nauwelijks nog een band hebben met de gewone burger. ‘Ze zijn geïnstitutionaliseerd’, zegt hij hierover. Maar tegelijkertijd ziet Koppejan nu allemaal nieuwe initiatieven ontstaan, nieuwe vormen van coöperaties op het gebied van wonen, zorg en lokale energieopwekking. Samenwerkingsverbanden die er volgens hem op wijzen dat het ideaal van samen als burgers zaken aanpakken, nog springlevend is. ‘Mensen zoeken elkaar op, om samen iets te realiseren. Het CDA is razend actueel, qua boodschap. En de overheid moet met deze organisaties samenwerken.’ Dat de traditionele woningbouwcorporaties onvoldoende huisvesting konden bieden voor de mensen waar ze destijds voor zijn opgericht, is volgens Koppejan bovendien vooral de schuld van ‘neoliberaal VVD-beleid’, dat deze corporaties heeft ‘afgeknepen’ en ‘gekortwiekt’.

‘Er ligt nu een schone taak voor Henri Bontenbal: hoe kun je straks constructief samenwerken met Omtzigt?’

Ferrier gelooft dat het CDA onder leiding van Bontenbal kan bijdragen aan het herstel van vertrouwen van burgers in de politiek, door het gevoel van onmacht te doorbreken. ‘We hebben de toeslagenaffaire gehad, de aardbevingen in Groningen, de discussies over het klimaat. We moeten de onmacht in het systeem oplossen om de problemen hier aan te pakken, zodat de slachtoffers van het toeslagenschandaal en van de aardbevingen in Groningen eindelijk gecompenseerd worden. Ook moeten er effectieve klimaatmaatregelen worden genomen.’

Bontenbal is de juiste persoon om deze problemen mede op te lossen omdat hij vanuit authenticiteit opereert, vindt Ferrier. Koppejan is het daarmee eens: ‘Mensen zullen uiteindelijk kiezen voor authentieke politici, die ze vertrouwen. Ze kiezen niet voor politici die kiezers te veel naar de mond praten.’ Deden CDA-leiders Hugo de Jonge en Wopke Hoekstra dat dan wel? ‘Ik laat mij niet negatief uit over andere politici’, antwoordt hij.

Wat vinden beide oud-Kamerleden van het feit dat hun ex-collega Pieter Omtzigt nu net besloten heeft om met een nieuwe politieke partij – Nieuw Sociaal Contract – aan de verkiezingen mee te doen? Is dit een grote electorale dreiging voor Bontenbals CDA?

‘Ik denk niet in termen van gevaar’, aldus Ferrier. ‘Omtzigts program zit vol christendemocratische uitgangspunten. Ik begrijp echter waarom hij is vertrokken, want het CDA gaat niet altijd netjes om met zijn leden. Er ligt nu een schone taak voor Henri Bontenbal: hoe kun je straks constructief samenwerken met Omtzigt?’

Koppejan: ‘De deelname van Pieter Omtzigt met een eigen partij kan een gamechanger zijn als hij daadwerkelijk in alle kiesdistricten uitkomt. Dan zal hij met name veel kiezers weghalen bij BBB, SP en PVV. Het zal ook het CDA stemmen kosten, maar het CDA stond al laag in de peilingen. Dus daar zal het effect beperkter zijn. Ik vind het nog steeds jammer dat Pieter bij het CDA vertrokken is. Ik vind ook dat het CDA dit aan zichzelf te wijten heeft door hem zo slecht te hebben behandeld. Positief vind ik dat Pieter, net als Henri Bontenbal, direct heeft aangegeven dat hij niet wenst samen te werken met partijen als PVV en FvD.’

Ten slotte, hoeveel zetels kan het CDA halen op 22 november? Ferrier heeft werkelijk geen idee, zegt ze. ‘Het kan echt alle kanten opgaan. Maar in de basis ben ik positief gestemd: Henri zou weleens voor verrassingen kunnen zorgen. Zijn grondhouding: ‘Ik streef niet naar een grote partij, maar ik wil deze kleine partij op grond van een stevige basis weer opbouwen’, vind ik heel gezond.’

‘Het is op dit moment onmogelijk een voorspelling te doen over de verkiezingsuitslag’, denkt Koppejan. ‘We weten ook nog niet of Pieter Omtzigt in alle kiesdistricten zal meedoen. Het politieke strijdtoneel ligt, met de vele nieuwe gezichten, weer helemaal open. Het CDA kan met Henri Bontenbal nog verrassen met de boodschap van verbinding, tegen de polarisatie en het pleidooi om als Nederlanders weer beter met elkaar om te gaan, socialer en met respect en fatsoen. En ook al zou het CDA zetels verliezen, als CDA Verenigingsraad hebben we uitgesproken dat de opbouw en herstel van het CDA ook na de verkiezingen van 22 november zal doorgaan met Henri Bontenbal als politiek leider.’