‘Onder de strijdkreet ‘Niet mijn premier’ spreken tientallen activisten zich zaterdagmiddag op De Dam in Amsterdam uit tegen Geert Wilders, die op 22 november de verkiezingen won. De Kanttekening is erbij.

‘Driekwart van de Nederlanders heeft niet op Wilders gestemd. Zij hebben ook recht om zich uit te spreken’, zegt Mustapha Eaisaouiyen (Woonopstand). Hij is een van de hoofdsprekers van de demonstratie op 2 december, die is georganiseerd door Comité 21 Maart en Het Collectief Tegen Islamfobie en Discriminatie.

Eaisaouiyen demonstreert tegen het ‘extreemrechtse gedachtegoed’ van Geert Wilders, vertelt hij voor aanvang van de manifestatie. ‘Dit geluid, dat racisme niet normaal is, moet gehoord worden.’ Hij weet dat hij met deze demonstratie de PVV-achterban niet zal bereiken, maar wil toch iets doen. ‘We hebben de bodem nog niet bereikt. En wat moeten we anders? Thuisblijven en op onze handen zitten? Dat is geen oplossing. We moeten in opstand komen. Daarom is een demonstratie goed. Ook naar de PVV-achterban toe.’

Wel maakt hij een onderscheid tussen PVV-stemmers die ‘uit haat’ op Wilders hebben gestemd en PVV-stemmers die dat ‘uit zorgen’ zouden hebben gedaan, legt hij uit. Hij doet vooral een appèl op die laatste groep, die zich bijvoorbeeld zorgen maakt over woononrechtvaardigheid. ‘Strijd met ons mee, want Wilders is niet de oplossing.’
Volgens Eaisaouiyen heeft ‘het volk’ zich niet massaal achter Wilders geschaard. ‘75 procent heeft nog steeds niet op Wilders gestemd. En wie zijn dan het volk? Zijn zij die 25 procent, of die 75 procent?

‘Er is een voedingsbodem voor haat, racisme en discriminatie gecreëerd’

Er moet een coalitie komen, maar wij vinden niet dat Wilders mag regeren, omdat hij extreemrechts is. Hij mag nooit in een kabinet komen te zitten.’ Eaisaouiyen is absoluut voor een cordon sanitaire om de PVV. Hij vindt het kwalijk dat andere partijen dat niet hebben gedaan. ‘Het is niet alleen de schuld van Wilders. Er is een voedingsbodem voor haat, racisme en discriminatie gecreëerd. Die is al jaren geleden ingezet. Met name door de VVD. Met neoliberaal beleid hebben ze Nederland de afgelopen 13 jaar kapot gemaakt. Hierdoor stemmen ook heel veel mensen op Wilders.’

Klimaatactiviste Harriet Bergman is de andere hoofdspreker. Zij wil vandaag vooral een signaal van ‘de-normalisering’ afgeven over Wilders, vertelt ze. Niet alleen over zijn visie op migratie, zijn ‘moslimhaat’ en hoe hij ‘verdeeldheid zaait’, maar ook over het klimaat, benadrukt ze. ‘Volgens Wilders kunnen alle klimaatmaatregelen in de shredder. Dat is belachelijk.’

Volgens haar moet links voor een andere strategie kiezen, een andere retoriek ook. ‘Het is belangrijk dat links niet een moreel superieur, maar een menselijk verhaal vertelt. En dat links serieus kijkt naar sociaal-economische thema’s. Dus een betaalbaar huis, betaalbaar voedsel. Sommige dingen in Wilders partijprogramma’s, zoals BTW afschaffen op groente en fruit, ja, dat is gewoon supergoed beleid. Laat andere partijen dat ook doen.’

Bergman begrijpt wel waarom Wilders heeft gewonnen. Hij is, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de linkse partijen, wel heel goed in het communiceren van zijn boodschap. ‘Zijn partijprogramma staat bol van de leugens, maar is wel heel makkelijk te begrijpen’, zegt ze. ‘Het zijn korte zinnen, die als oneliners eruit vliegen. Met academisch, moeilijk taalgebruik kun je mensen die toch al overtuigd zijn van hun gelijk niet overtuigen. Maar ik denk ook dat mensen het makkelijk vinden om ergens anders naar te wijzen. Als je kan wijzen naar migratie, dan hoef je niet te kijken naar wat je zelf doet. Het is allemaal schijn dus.’

Toch vindt ze het te makkelijk om PVV-kiezers als ‘dom’ af te schilderen. ‘Ik denk niet dat de kiezer ongeïnformeerd is. Maar de media hebben wel hun taak verzaakt. Die hebben allemaal frames van de PVV niet aangevallen, waardoor de partij kon wegkomen met dingen die evident onwaar zijn. We hebben betere journalisten nodig, niet per se betere stemmers.’

Dan gaat het programma met een lijst van sprekers van start. De Kanttekening begeeft zich onder het aanwezige publiek dat opvalt door de bijzondere bordjes. Van de jongeman Koen bijvoorbeeld, die op een a3’tje ‘Racisten zijn kut’ heeft geprint, met een duimpje naar beneden. Hij geeft met een grijns toe dat het een beetje een ‘vrouwonvriendelijke’ tekst is.

Hij staat hier, omdat racisme in de media goedgepraat zou worden. ‘Dat gaat echt ver’, zegt hij, ‘Het is echt eng om te zien hoe oké iedereen ermee is. Geert heeft gewonnen, dan moet hij ook maar regeren. En allemaal partijen die gelijk met hem willen samenwerken. Nota bene over een man die twintig jaar over omvolken heeft zitten raaskallen’.
Koen meldt dat hij niks heeft tegen het democratisch proces. ‘De PVV heeft de meeste zetels nu. Dat bevecht ik ook niet. Maar je mag wel een grens trekken bij dit soort intolerantie. Daar hoef je niet tolerant voor te zijn. Daar moet je je tegen uitspreken. Het is echt een glijdende schaal nu, met die normalisering’.

Ietsje verderop, buiten de menigte, staat Jaco Boer. Op zijn bord staat ‘Ik ben hier ook namens Bram, Joost, Linda, Jaap, Eric, Vincent, Hanneke, Martin en die andere 75 procent’. Wat probeert hij hiermee te zeggen? ‘Een grote minderheid heeft op Wilders gestemd. Maar dat betekent nog altijd dat er een grote meerderheid bestaat van 75 procent, die niet op hem heeft gestemd,’ zegt hij.

Boer is enigszins hoopvol over de ‘moeilijke coalitievorming’, vertelt hij.  Een aantal partijen wil niet met de PVV in zee. ‘Ze vertrouwen Wilders niet. En dat vind ik heel terecht. Omdat ik vind dat Wilders een soort kameleon is. Ik ben bang dat als het erom gaat spannen, er niks meer overblijft van dat mildere imago nu. Hij heeft maar één antwoord op alle crises in Nederland: moslims eruit, asielzoekers eruit, grenzen dicht. Ik vind dat heel gevaarlijk.’
Hij maakt zich ook boos op de VVD. ‘Wilders is eigenlijk gaan groeien, op het moment dat de VVD eventueel met hem wilde samenwerken. De VVD heeft onderschat wat voor effect dat heeft gehad. Want daarmee maak je Wilders en zijn ideeën salonfähig.’

Wat doet volgens Boer links dan verkeerd?  ‘Oneliners spreken mensen altijd beter aan, dan een genuanceerd verhaal’, zegt hij. ‘Daar heeft links sowieso tegen op te boksen. Het is makkelijker om iemand als zondebok aan te wijzen. Een deel van de oplossing is misschien een simpelere taal gebruiken. En misschien nog meer de boer op en mensen bij elkaar te krijgen. Deze verkiezingsuitslag is in die zin ook een wake-up call. Er is toch wel iets aan de hand. En als we niet oppassen, dan gebeuren er hier in Nederland dingen die je eigenlijk helemaal niet wilt.’

Weer terug in de menigte valt een cryptische aandoende tekst op. ‘Je komt erachter wat vrijheid is in de armen van een fascist’, heeft Ilse opgetekend. ‘Het is een regel van een van mijn favoriete punkbands, Hang Youth’, legt ze uit. ‘De PVV staat zogenaamd voor vrijheid. Maar wat is nou echt vrijheid als je hele bevolkingsgroepen uitsluit?’ De partijnaam is in feite een cynische boodschap, een waarschuwing ook, vindt ze. ‘Je gaat vrijheid juist missen als deze fascist aan de macht komt. Dat is natuurlijk niet wat Wilders zegt. Maar dat is wel wat er gaat gebeuren als al de dingen in zijn partijprogramma werkelijkheid worden. Dan hebben mensen geen vrijheid meer, in tegen stelling tot de partijnaam van de PVV.

Volgens Ilse is het linkse tegengeluid tegenwoordig zwakker dan ooit. Dat komt volgens haar omdat mensen nu ‘alleen maar aan hun eigen privileges denken, niet aan de ander’. De verkiezingsoverwinning van de PVV illustreert dit. Het is volgens haar een ontwikkeling die al veel langer aan de gang is in Nederland. ‘Witte, Europese Nederlanders die op geen enkel front discriminatie, racisme of xenofobie hebben meegemaakt, worden bijzonder ongemakkelijk als anderen hen wijzen op racisme. Ze kunnen zich totaal niet verplaatsen in de ander en stemmen nu dus PVV. Liever een racist dan ongemakkelijke gesprekken met anderen’.