Moslims beleven nu de tweede ramadan in coronatijd. Het is nu niet meer mogelijk om samen het vasten te verbreken met een maaltijd. Ondanks de beperkingen zijn veel moslims bereid maaltijden met elkaar te delen in het teken van liefdadigheid. De Kanttekening sprak oprichters van initiatieven die in de ramadan worden uitgevoerd.

Stichting Between Borders Amsterdam richt zich op vluchtelingen zonder geldige verblijfsvergunning. Gezamenlijke iftars, de maaltijd die moslims nuttigen voor het verbreken van het vasten, voor hen organiseren mag niet in verband met de coronaregels. Daarom worden ze bezorgd bij organisaties die ongedocumenteerde daklozen opvangen.

‘Zo kunnen we, ondanks de lockdown, solidariteit tonen aan deze kwetsbare groep,’ aldus Maria del Mar de Vries, bestuurslid van Between Borders Amsterdam. Ze vertelt trots over het project Ivtar Beyond Borders. ‘Ivtar – een Indonesische vegetarische iftar – is een initiatief van Indonesisch-Nederlandse jongeren die tijdens de ramadan moslims en niet-moslims met elkaar in contact brengen om samen van een ‘Ivtar’ te genieten.’

Haar stichting werkt samen met deze jongeren om iftarmaaltijden uit meerdere culturen te bezorgen aan ongedocumenteerde vluchtelingen. ‘Dit doen we omdat we trots zijn op de diversiteit van moslims in Nederland en in Amsterdam’, aldus De Vries. Met het delen van maaltijden die ze zelf hebben bereid, willen de initiatiefnemers aantonen dat zij aan de dakloze vluchtelingen denken en hen als broeders en zusters zien, gaat zij verder. ‘Het gaat om mensen die aan de rand van de samenleving leven en veel te verduren krijgen. Ik heb iemand geëmotioneerd zien worden omdat ik hem vers fruit bracht.’

Er zijn drie manieren om te helpen bij dit project: zelfgemaakt eten naar de inzamellocatie brengen – wat ook de voorkeur heeft – en ingrediënten of geld doneren. Uiteraard voldoen de maaltijden aan de halal-voorschriften.

De Vries: ‘Mochten mensen die een maaltijd bereiden niet over eigen vervoer beschikken om de maaltijden op de plaats van bestemming te krijgen, dan kan er iets geregeld worden. We bezorgen de maaltijden tijdens de ramadan op vrijdagavond. Afgelopen vrijdag zijn de eerste iftarmaaltijden bezorgd bij de opvang, en we hebben heel veel positieve reacties ontvangen. Ook van de daklozenopvang zelf, want het Rode Kruis is bijvoorbeeld niet in de gelegenheid om iftars te verzorgen.’

Between Borders bezorgt ook maaltijden bij opvangorganisaties waar de vrijwilligers nog niet eerder waren geweest. Daardoor komt de stichting in aanraking met nieuwe ongedocumenteerden. Andersom reageren ongedocumenteerden op de oproepen via sociale media, omdat ze graag een maaltijd willen ontvangen. ‘Zo krijgen we onze doelgroep beter in beeld en zij ons,’ aldus De Vries.

Voedselpakketten

Emel Kurt is coördinator bij de stichting Openhaard in Rotterdam-Zuid. Als vrijwilligster richt ze zich op kinderactiviteiten, muziek, Arabische les en de ramadan. ‘Wij zorgen ervoor dat er voedselpakketten uitgedeeld worden aan vluchtelingen. Dat doen we altijd, maar in deze periode zijn de pakketten aangepast aan de ramadan. Denk dan aan dadels en een toetje voor na de maaltijd. De rest van de inhoud is afhankelijk van wat we aangeboden krijgen. Daarnaast hebben we soep bezorgd bij 25 alleenstaanden in de wijk.’

Bij de stichting zijn veel vrijwilligers actief, onder wie taalcoaches. Om hen in het zonnetje te zetten, krijgen de taalcoaches een iftar aangeboden bij hen thuis of bij hun leerlingen. Dat kan door corona niet, dus nu wordt de maaltijd aan huis gebracht om zo de traditie toch in ere te houden.

‘Voedselpakketten zijn van doorslaggevend belang, zeker tijdens de ramadan’

De centrale gedachte bij Openhaard is dat je op elkaar moet letten, zeker tijdens de coronaperiode. Kurt: ‘De wijk Feijenoord is een stadsdeel met veel sociale problemen, denk aan de schuldenproblematiek. Daarom zijn voedselpakketten van doorslaggevend belang, zeker tijdens de ramadan. We doen dit ieder jaar, maar tijdens de ramadan is het extra belangrijk.’

Openhaard vervult in beperkte mate een mantelzorgfunctie. ‘Wij bezorgen ook maaltijden bij mensen die in de risicogroep zitten of in quarantaine zijn en niemand hebben die boodschappen voor hen kan doen. We bezorgen maaltijden in Feijenoord en eventueel Charlois, een andere wijk in Rotterdam-Zuid.’

Niet alleen tijdens ramadan

Journalist Basri Dogan doet veel vrijwilligerswerk en is onder andere projectcoördinator bij de Stichting Burgerhart Amsterdam. Vrijwilligers van het Sara Burgerhart Activiteiten Centrum en Kunst van het Samenleven hebben ramadanpakketten rondgebracht bij eenzame mensen in Amsterdam. Hetzelfde gebeurde in Amstelveen en Haarlem.

‘We hebben met Kerst kaarten en pakketjes uitgedeeld, met Pasen paaseieren en nu was de ramadan aan de beurt. In de wijk Aker, waar veel eenzaamheid is, hebben we soep uitgedeeld aan 250 mensen en ook 350 pakketten. In die pakketten zit soep, baklava, eieren en börek met kaas. De 350 pakketten zijn samengesteld door een team van tien vrijwilligers.’

Om alles voor elkaar te krijgen, werkt Dogan samen met Combiwel, de Stichting Prisma, Stem in stad Haarlem, kerken in Amsterdam West, Amsterdam Oost en Amstelveen, Het Huis van de Wijk Aker en niet te vergeten de Stadsboerderij Osdorp. In datzelfde Osdorp worden er ramadanpakketten uitgedeeld met soep. ‘Die wordt elke week vers gemaakt. Linzensoep, aspergesoep, tomatensoep en in de laatste week van de ramadan staat er groentesoep op het menu.’

In totaal worden er tijdens de ramadan 1.400 pakketten uitgedeeld, maar Dogan wil hiermee nog een tijdje doorgaan. ‘Mensen vertellen mij dat ze soms wel drie of vier maanden niet meer op straat zijn geweest. Een simpel praatje betekent heel veel voor hen. Ze zijn dolblij met deze actie en ik ook. Soms ben ik erg moe, maar het is tevreden moeheid.’

Dogan heeft afspraken gemaakt met de Voedselbank en met ondernemers in verband met halal-voedsel, ook voor na de ramadan. De Voedselbank zorgt straks dat de voedselpakketten bij de juiste mensen terecht komen.

Vechten tegen eenzaamheid en armoede

Dursun Can is een van de actiefste vrijwilligers van Tilburg, op allerlei gebieden. ‘Tijdens de ramadan nodigen wij altijd mensen bij ons uit, wat nu niet kan. Wij moeten dingen nu anders aanpakken, zowel privé als met onze Stichting Samen.’ Als gezin brengt zijn stichting maaltijden aan huis bij familie, buren en kennissen. Daarnaast brengt hij ook voedselpakketten rond naar daklozenopvang in Tilburg in samenwerking met de Voedselbank.

‘Daar wonen ongeveer 75 mensen. We hebben contact gehad met hun begeleiders en die waren ook heel blij en zelfs ontroerd. Verder brengen we hapjes naar de Voedselbank. Dankzij sponsoring van lokale ondernemers kunnen we bijvoorbeeld 200 pizza’s naar de Voedselbank brengen. Zo hebben mensen die het niet breed hebben toch iets lekkers, wat extra leuk is voor gezinnen met kinderen’, vertelt Can.

Vanuit de stichting worden er binnenkort ook pakketjes bezorgd voor het Suikerfeest. Dit doet hij dit jaar voor het eerst. ‘Samen zijn hoort bij de ramadan, wat nu niet mogelijk is. Ik mis het heel erg om als gezin samen met anderen te eten.’

‘Volgens de islam moeten we niet kijken naar identiteit. Het gaat om de mens’

Can benadrukt dat er ook maaltijden worden uitgedeeld aan niet-moslims. ‘Liefdadigheid is niet alleen voor moslims, maar voor wie het nodig heeft. Volgens de islam moeten we niet kijken naar identiteit. Het gaat om de mens. Een glimlach is ook liefdadigheid.’

‘Welbeschouwd vechten we tegen eenzaamheid en armoede, zeker tijdens corona’, vervolgt hij. ‘Ik word dolblij als ik mensen blij zie worden. Dat is mijn drijfveer. Mensen die bedanken, ze zien stralen. Dat doet mij goed. Belangstelling tonen, vragen hoe het gaat. Dat staat tijdens de ramadan centraal.’

520 maaltijden

De Stichting Samen Sterk Vrouwen West is een vrouwenorganisatie uit Amsterdam-West die kwetsbare vrouwen wil motiveren en ondersteunen om volwaardig bij te dragen aan de Nederlandse samenleving. De stichting werkt onder andere samen met Kerk & Buurt, Combiwel, GGZ Groep en de gemeente Amsterdam.

‘Vorig jaar waren er door corona tijdens de ramadan geen activiteiten, maar we waren wel gestart met het klaarmaken en uitdelen van maaltijden met onder andere harira, een Marokkaanse soep. Het ging om 350 maaltijden en dit jaar gaat het gemiddeld om 500 maaltijden,’ vertelt Darifa Benhadoum van de genoemde stichting. ‘Er zijn veel burgers, moslims en ook een heleboel niet-moslims, die donaties doen. We worden ook geholpen door kleine ondernemers, maar die willen anoniem blijven. Ze doen een goede daad als moslim, niet om te laten zien hoe goed ze zijn.’

De stichting zegt de maaltijden voor iedereen te bereiden, ongeacht hun achtergrond. Zo zijn de initiatiefnemers erin geslaagd om binnen een dag 520 maaltijden uit te delen. ‘De ontvangers worden vaak aangemeld door instanties. Het is een signaal dat veel mensen in armoede leven. Veel kleine ondernemers zijn failliet gegaan door de coronacrisis. Of mensen die in de horeca werkten’, aldus Benhadoum.

Ongedocumenteerde vluchtelingen en daklozen vallen ook onder de doelgroep. Eén van hen heeft de speciale aandacht van Benhadoum. ‘Een jonge, Nederlandse man kwam hier verwaarloosd en steenkoud binnen. Het maakte mij zó verdrietig. Nu heeft hij schone kleren, scheermesjes en een kam. Binnenkort gaat hij naar de kapper én naar de gemeente. Ik houd hem in de gaten totdat hij een eigen woning heeft.’