De motie van Kati Piri voor een tijdelijk wapenembargo tegen Israël bepaalde de toon op het GroenLinks-PvdA-congres. Voor tegenstanders was weinig ruimte.

Een paar dagen voor het congres van GroenLinks-PvdA in Nieuwegein is het niet meer mogelijk om je aan te melden. De maximale capaciteit van congrescentrum NBC is bereikt en dus moeten laatkomers het congres online volgen. Het is een bijzondere dag: vierduizend mensen zijn voor het eerst bij elkaar na de beslissing GroenLinks en PvdA komend jaar te laten fuseren. Dit congres is een mooie gelegenheid om ons af te vragen waar de nieuwe partij voor staat.

Onlangs publiceerde GroenLinks-PvdA een eerste voorzet voor een beginselprogramma. De nieuwe partij heeft drie prioriteiten: een solidaire en rechtvaardige samenleving, de bescherming van natuur en klimaat en een goed functionerende democratie en rechtsstaat. Het is heldere taal, maar het geeft niet de definitieve richting aan: het beginselprogramma is uitdrukkelijk ‘een eerste voorzet’ en zal de komende tijd nog met leden worden besproken, zo schrijft de partijtop.

Het document is zaterdag ook niet geagendeerd. Dit congres staat vooral in het teken van iets heel anders. Twee dagen voor het congres komt Tweede Kamerlid Kati Piri met een motie voor een tijdelijk wapenembargo tegen Israël. Die nieuwe koers levert veel kritiek op, ook intern. Dit onderwerp is slechts een van de congresonderdelen, maar bijna al het nieuws gaat erover.

Visie voor de toekomst

Eerst terug naar de koers. Een middagsessie geeft hier een aardig beeld van: de jongerenorganisaties Dwars (GroenLinks) en de Jonge Socialisten (JS, PvdA) – hebben een pamflet geschreven en presenteren deze aan een kleine honderd geïnteresseerden. Dit is weliswaar niet een officiële visie, maar geeft wel een beeld van welke richting de nieuwe generatie leden op wil. Enthousiasme over de fusie is er sowieso: Dwars en de JS hebben al besloten te fuseren, Dwars om zichzelf ook op te heffen. De JS doet dat naar verwachting ook.

Er moet een radicaal eerlijke verdeling komen van kennis, macht en inkomen

Dwars en de JS vinden dat de partijfusie te veel is gegaan over organisatorische zaken en te weinig over de visie. Daarom is dit pamflet geschreven: het gaat over systeemverandering en de band tussen politiek en activisme. De jongeren zien het kapitalistische systeem als belangrijkste probleem omdat het leidt tot uitbuiting van de mens en de natuur. Dit is de oorzaak van inkomensongelijkheid, de klimaatcrisis, sociale ongelijkheid en maatschappelijke ontwrichting.

Er zijn geen verrassingen: er moet een radicaal eerlijke verdeling komen van kennis, macht en inkomen, vinden Dwars en de JS. In een nieuw systeem moet de solidariteit tussen mens en natuur centraal staan, de democratie worden versterkt en de economie gedemocratiseerd. Bestaanszekerheid is een recht: een woning, een goedbetaalde baan, onderwijs, zorg en goede sociale voorzieningen. Marktwerking is bij wonen en zorg uit den boze en openbaar vervoer moet gratis worden, belangrijke publieke diensten genationaliseerd.

Klimaatrechtvaardigheid moet het uitgangspunt zijn: grote vervuilers gaan meer betalen en klimaat- en natuurbeleid moet solidair zijn, ook internationaal. Groepen die door de klimaatcrisis worden getroffen moeten ondersteuning krijgen. Iedereen heeft bovendien recht op gelijke rechten, onderdrukking van minderheden moet worden bestreden en Europese samenwerking is bij klimaat en defensie nodig. Het is ook belangrijk om oorlog en genocide te veroordelen, waar die ook plaatsvinden.

Prijzende woorden

Een panel mag op het pamflet reageren. Hier zien we wat fusievoorstanders altijd hebben gezegd: de inhoudelijke verschillen tussen de twee partijen waren klein en daarom is samenwerking logisch. GroenLinks-bestuurder Imane Nadif vindt een heel goed pamflet, senator Saskia Kluit vindt het fijn dat er een activistische stip op de horizon is gezet en PvdA-bestuurder Nadir Baali prijst het pamflet eveneens, omdat ‘het allemaal wel wat linkser mag’.

De brede thema’s van de jongerenorganisaties komen de rest van het congres meerdere keren terug. Jesse Klaver vertelt aan een bomvolle zaal dat solidariteit weer moet terugkomen in Nederland. Frans Timmermans noemt in zijn speech een hele rits aan thema’s die in deze lijn vallen: een betaalbaar huis, eerlijke lonen en uitkeringen en goede publieke voorzieningen. Er is eigenlijk weinig nieuws onder de zon. Weer een reden dat al het nieuws over dit congres over het gewijzigde Israël-standpunt gaat.

Er zijn harde persoonlijke aanvallen en de zaal is continu onrustig

Is er behalve Israël niets nieuws onder de zon? De jongeren stippen een hele andere verandering aan: bij GroenLinks-PvdA moeten politiek en activisme hand in hand gaan. Dwars en de JS schrijven dat activisten nodig zijn om de maatschappij en politiek scherp te houden. Politici moeten samen met hen strijden voor een betere wereld. Dit is het activisme wat altijd al kenmerkend was voor beide jongerenorganisaties en ook GroenLinks voor deze activisten aantrekkelijk maakte.

Activisme

Dit idee speelt nadrukkelijk ook onder de leden. Bij de borrel refereren ze aan de grote demonstraties die ‘een rode lijn’ trokken ten aanzien van de genocide in Gaza. GroenLinks-PvdA is de eerste grote partij die het met hen eens is. Niet voor niets waren er veel partijprominenten bij de demonstraties aanwezig. Het is een hele andere cultuur en werkwijze dan die we van de PvdA kennen die gaat over vergaderingen, overleg, compromissen, kleine stapjes en nuances.

De controverse over het nieuwe Israël-standpunt is niet alleen een kwestie van inhoud, maar vooral over de wijze waarop de discussie verloopt: tegenstanders van de nieuwe koers worden uitgejouwd, er zijn harde persoonlijke aanvallen en de zaal is continu onrustig. In de bestuurlijke wereld van de PvdA ongewenst, in de wereld van het activisme niet of veel minder. Jonge leden zeggen bij de borrel dat oudgedienden die het oneens zijn met de nieuwe koers ook kunnen vertrekken. De partij verandert nu eenmaal.

De conclusie is dat GroenLinks-PvdA inhoudelijk slechts langzaam verandert, want de veranderingen zijn vooralsnog beperkt tot Israël. De sfeer verandert veel sneller. In de middag zegt Frans Timmermans dat hij de inhoudelijke meningsverschillen wil beslechten door intern debat en dialoog. Dat klinkt als de ouderwetse PvdA, die hierin grossierde. Maar activistische politiek verdraagt weinig compromissen, leidt tot een andere sfeer en toon en ook tot afscheid van meerdere prominenten.

Of deze nieuwe partijcultuur aantrekkelijk is voor een brede doelgroep, blijft vooralsnog een open vraag.