Meer dan ooit is Stichting LOKAAL nodig. De organisatie wil de lokale democratie in Rotterdam versterken, in een tijd waarin wereldwijd democratieën juist steeds meer onder druk staan. Directeur Sharida Noormohamed laat zich niet uit het veld slaan: ‘Er is werk aan de winkel.’

Toen Noormohamed twee jaar geleden aantrad als directeur, was haar doel om LOKAAL – opgericht in 1994 – meer zichtbaar te maken in de stad. Daarom verhuisden ze vorig jaar van het monumentale Industriegebouw op de Goudsesingel naar een oud winkelpand aan Schiedamsedijk. Deze weg verbindt de Coolsingel met de Erasmusbrug en hier passeren dagelijks duizenden mensen. Het logo van de stichting is duidelijk zichtbaar op de gevel. Noormohamed: ‘We bevinden ons hier op het kruispunt van de metrolijnen die ons in alle vier de windrichtingen leiden, en dat is precies waar wij willen staan: in het hart van de stad en in het hart van de gemeenschap.’

De stichting noemt zichzelf de onderhoudsmonteur van de lokale democratie en probeert op verschillende manieren het democratisch besef onder burgers levendig te maken. Volgens Noorhmohamed is dat meer dan ooit nodig. ‘Het zijn spannende tijden voor ons. Je ziet dat er in de samenleving veel wordt gepolariseerd en dat er steeds meer leiders zijn die zich tegen de grondwet uitspreken. Als mens maak ik mij daar veel zorgen om, maar als directeur van LOKAAL denk ik ook: werk aan de winkel. Dit is precies waarom wij bestaan, dus kom maar op!’

Noormohamed doelt onder andere op de woorden van minister-president Dick Schoof na de rellen in Amsterdam tussen Nederlandse jongeren en Israëlische voetbalsupporters. Schoof zei na deze rellen dat een groot deel van de jongeren met een migratieachtergrond de Nederlandse kernwaarden niet onderschrijft en hij filosofeerde openlijk over het afpakken van paspoorten van mensen met een dubbele nationaliteit.

Noormohamed keurt dit af: ‘Hij suggereert dat mensen met een dubbele nationaliteit anders beoordeeld mogen worden. Dat is tegen onze grondwet. We mogen mensen niet anders aanspreken of bestraffen enkel omdat hun voorouders toevallig ergens anders geboren zijn. Ik vind het heel bizar dat een leider van Nederland dat toch durft te suggereren. Ik heb natuurlijk niets te zeggen over de uitspraken van politici in Den Haag. Ze zullen bovendien ook niet luisteren. Ik kan wel werken aan de algemene democratische kennis onder Rotterdammers. Mijn antwoord op het niet respecteren van de grondwet door politici is dan ook door de kennis hierover onder burgers te vergroten. Dat is dan ook een belangrijk thema voor ons in 2025.’

LOKAAL zet voornamelijk in op de jeugd: ‘We organiseren veel evenementen op middelbare scholen en mbo-scholen. Daar zit de toekomst. Politici hebben vaak niet door wat hun woorden teweegbrengen. Wij zien in de stad dat jongeren door de uitspraken van Schoof, maar ook van andere politici, bang zijn dat ze samen met hun ouders naar het land van hun voorouders gestuurd kunnen worden.’

Om de rust onder deze jongeren te bewaren probeert LOKAAL hun algemene kennis over de democratie te vergroten, zodat ze zich realiseren dat het afpakken van een paspoort wettelijk onmogelijk is. Naast workshops op scholen organiseert de stichting jaarlijks het mbo-democratiefestival. ‘We nodigen alle Rotterdamse mbo-scholen uit en dit jaar is het thema de grondwet. We hebben Jasper Krommendijk, hoogleraar rechten van de mens aan de Radboud Universiteit, uitgenodigd om de studenten uit te leggen hoe de grondwet werkt.’

‘Ik ben ook niet zo naïef om te denken dat het onderwijzen van de grondwet alles gaat oplossen’

Hoe leg je de waarde van de grondwet uit aan jongeren wanneer zij ook zien dat de leiders van het land diezelfde grondwet niet respecteren? ‘Kennis is macht’, denkt Noormohamed. ‘We leggen uit hoe de grondwet in elkaar zit en laten zien hoe deze hen tegen gevaren kan wapenen. De grondwet beschermt uiteindelijk iedereen. We hopen dat jongeren hierdoor rust vinden. Wanneer zij goed op de hoogte zijn van hun rechten weten zij ook dat wanneer uitspraken van politici simpelweg niet kloppen. Iedereen moet zich aan de regels houden, ook de premier.

‘Op het moment dat je weet wat jouw rechten zijn, kun je rustig blijven. Terwijl als jij daadwerkelijk denkt dat jij ieder moment samen met je ouders naar een ander land gestuurd kan worden, heeft dat mentaal impact.

‘Dat betekent niet dat ik onderschat wat zulke uitspraken van politici met het sentiment in het land doen en ik ben ook niet zo naïef om te denken dat het onderwijzen van de grondwet alles gaat oplossen. Wat wij doen is zaadjes planten. Het onderwijzen van de grondwet is één zaadje, maar niet het enige. We moeten heel veel zaadjes planten.

‘Met LOKAAL willen wij er zijn voor alle burgers, ongeacht wat de leiders van het land zeggen of doen. Natuurlijk doe je dat niet alleen met onderwijs over de grondwet, maar momenteel zien we wel dat de kennis en het respect voor de grondwet verslechtert en dan is dat een onderwerp dat wij willen aanpakken.’

‘Wanneer je je vuilnis naast de container legt, krijg je een boete. Van wie krijg je die boete? De gemeente’

Lage opkomst

Dat de democratie niet altijd leeft, is in Rotterdam niet nieuw. Het opkomstpercentage van stemmers in de stad valt vaak tegen. Het dieptepunt vormen vooralsnog de gemeenteraadsverkiezingen in 2022: slechts 38,9 procent van de stemgerechtigden kwam opdagen. ‘Dit was net voordat ik begon bij LOKAAL’, vertelt Noormohamed, ‘maar mijn voorganger is meteen in actie geschoten. Ik heb dat daarna overgenomen. Voor ons is dialoog het belangrijkste instrument. Daarom hebben we een evenement georganiseerd waarbij we niet-stemmers uitnodigden om met ons in gesprek te gaan.’

‘We wisten natuurlijk niet of er mensen zouden komen opdagen. Waarom zouden niet-stemmers naar een evenement gaan over stemmen en politiek? Maar er kwamen juist heel veel mensen op af. Tijdens die avonden werd goed duidelijk dat mensen vaak boos op of teleurgesteld in de overheid zijn. Rotterdam heeft procentueel de meeste slachtoffers van het toeslagenschandaal. Dat soort feiten zorgt ervoor dat de overheid als boeman wordt gezien en dat is ook niet helemaal onterecht.

‘Tijdens deze avonden vertelden veel mensen over hun frustraties over de gemeente. Iemand vertelde bijvoorbeeld dat ze eenzaam was geworden vanwege betaald parkeren. Haar familie kwam daardoor niet meer langs. Een ander vertelde dat de afvalcontainers altijd vol zijn in de wijk. Wie is daar verantwoordelijk voor? De gemeente. Wanneer je je vuilnis naast de container legt, krijg je een boete. Van wie krijg je die boete? De gemeente.

‘LOKAAL voelt zich niet aangevallen wanneer mensen boos zijn op de overheid. En tijdens de bijeenkomst was er niemand die anderen verweet dat ze niet stemden en er waren ook geen politici die zich probeerden te verantwoorden. Een belangrijk bindweefsel van de democratie is dat je met iedereen blijft praten. Een organisatie als LOKAAL kan zo’n functie veel beter op zich nemen dan de overheid zelf.

‘Het bereiken van alle burgers en de lokale democratie versterken is uiteindelijk een proces van de lange adem’

‘Dat vonden de aanwezige niet-stemmers dan ook fijn. Dat wij oprecht naar hen luisterden en zij zich gehoord voelden. Ik heb vervolgens niet de illusie dat iedereen die op onze niet-stemmers evenement is geweest bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 wel gaat stemmen, maar het is wel weer een zaadje dat je plant.

‘We zien ook dat in de wijken waar het minst gestemd wordt de doorloop van inwoners het grootst is. Mensen wonen daar vaak maar twee jaar in de wijk en misschien ook wel zo kort in Rotterdam. Dat maakt het extra lastig om deze burgers te bereiken.’

De concrete effecten van de stichting op de lokale democratie zijn moeilijk te onderzoeken. Hoeveel mensen er gaan stemmen door de evenementen van LOKAAL valt vaak niet te zeggen. ‘We doen er alles aan om polarisatie tegen te gaan en de dialoog in de stad levendig te houden. Wij zetten in op empathie en gesprek, de tegenhangers van polarisatie en emoties. Het bereiken van alle burgers en de lokale democratie versterken is uiteindelijk een proces van de lange adem.’