Stichting Thuis in Oss vangt asielzoekers op zonder dat het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) zich ermee bemoeit. Alle mogelijke regels worden geschonden, want hier zitten Oekraïners en asielzoekers uit andere landen bij elkaar. Maar volgens Angelo Schuurmans, directeur van de stichting en locatiemanager, gaat dit uitstekend.

Stichting Thuis in Oss werd negen jaar geleden opgericht. De oorlog in Syrië begon en Angelo Schuurmans deed vrijwilligerswerk in Griekenland op het eiland Leros. ‘Ik had nooit met vluchtelingen van doen gehad, maar er kwamen soms tweeduizend mensen per dag aan.’

Dat was niet alleen overdonderend. Schuurmans werd met zijn neus op de feiten gedrukt, ook toen hij terug was in Oss. Er waren protesten gaande tegen het opvangen van asielzoekers in de gemeente. ‘Ik merkte dat er veel angst was voor wantoestanden door de komst van vluchtelingen. Vaak ging het om clichématige angsten, bijvoorbeeld dat geen vrouw meer veilig zou zijn voor mannelijke asielzoekers. Toch kwam er noodopvang in Oss. Toen besloot ik mijn stichting op te richten. We waren met honderddertig vrijwilligers en hielpen mee bij de opvang in het voormalige belastinggebouw. Alleen ging die opvang na een jaar weer dicht. We bleven wel mensen helpen die al in Oss waren.’

In maart 2022 brak de oorlog in Oekraïne uit, waardoor er een nieuwe vluchtelingenstroom op gang kwam. De stichting Thuis in Oss werd benaderd door de gemeente met het verzoek of ze de opvang van honderdvijftig Oekraïners op zich wilden nemen. ‘Dat was natuurlijk een enorm blijk van vertrouwen. We mochten gebruik maken van de opvang in het belastinggebouw, vlakbij het stadhuis. We konden op de gemeente rekenen. Niemand wist wat er in Oekraïne ging gebeuren of voor hoe lang het zou zijn. Toch zeiden we ja.’

Tachtig asielzoekers in de kantine

Een maand later, in april 2022, vond er iets raadselachtigs plaats. Dit mysterie is nooit opgehelderd. Er vertrokken vier bussen vanuit het azc in Ter Apel. Een naar Amsterdam, een naar Budel en twee naar Oss. Waarom die twee buschauffeurs naar Oss zijn gestuurd is onduidelijk, want er was helemaal geen officieel azc in Oss. De buschauffeurs hadden geen adres gekregen en besloten om de passagiers bij het gemeentehuis af te leveren. ‘Het gevolg was dat daar plotseling tachtig asielzoekers in de kantine zaten. Niemand wist waar ze naartoe moesten. Daarom zijn wij ingeschakeld. Of wij deze gestrande mensen drie nachten konden opvangen.’

‘Om zeven uur ’s ochtends is er sprake van een exodus van Oekraïners die naar hun werk gaan’

Om een lang verhaal kort te maken: het werd een veelvoud van die drie nachten. Daarmee was Thuis in Oss de eerste en nog steeds enige plek waar Oekraïners en andere asielzoekers samen worden opgevangen. Er zijn immers opvangcentra voor uitsluitend Oekraïners. Van meet af aan worden ze apart gehouden van ‘de rest’. Veel mensen vragen zich af waarom. ‘Voor Oekraïners golden vanaf het begin andere regels. Ze mochten meteen gaan werken en kregen meer weekgeld. Ik vond dat lastig omdat het niet uit te leggen viel. Inmiddels is het weekgeld voor iedere vluchteling gelijkgetrokken. De niet-Oekraïners moeten veel langer wachten voordat ze mogen gaan werken. Alleen krijgen zij op een moment een huis toegewezen en Oekraïners niet. Het verschil in procedures is kennelijk een reden om Oekraïners gescheiden te houden van vluchtelingen uit andere landen. Echt, het hoeft niet. Het gaat prima samen. Goed, om zeven uur ’s ochtends is er sprake van een exodus van Oekraïners die naar hun werk gaan, maar dat levert geen enkel probleem op. Ik begrijp de scheiding tussen Oekraïners en andere groepen vluchtelingen écht niet. Er komen vrijwel wekelijks mensen van andere gemeenten bij ons kijken om te zien hoe het hier werkt.’

Andere aanpak

In azc’s zijn er ontzettend veel regels waar iedereen zich aan moet houden. Doe je het niet, dan is een van de sancties dat je weekgeld ingetrokken kan worden. Alles staat in het teken van opzitten en pootjes geven. Bij Thuis in Oss, de opvang is vernoemd naar de gelijknamige stichting, is er een bewonersraad die zelf de huisregels maakt. ‘Die bespreken we met elkaar. Stel dat er is afgesproken dat er muziek gedraaid mag worden tot tien uur in de avond en het blijkt niet te werken, dan moeten ze het zelf veranderen. Ze bepalen bijvoorbeeld ook zelf tot hoe laat de keuken open is. Dat is tot tien uur. Willen ze dat veranderen? Dat kan. Een feestje geven in de opvang? Geen probleem, maar wel eerst van tevoren bespreken. Bij ons mogen er ook mensen van buitenaf komen. De volgende ochtend vinden we de ruimte die was aangewezen als feestzaal steevast in keurige staat terug. Sommige bezoekers kijken stomverbaasd naar hoe schoon het in onze keuken is. Of we een schoonnaamploeg hebben. Nee, dat doen de bewoners zelf. Iedereen ruimt uit zichzelf de keuken op na het koken. Daar hoeft de leiding helemaal niet om te vragen.’

‘Sommige bezoekers kijken stomverbaasd naar hoe schoon het in onze keuken is’

Schuurman geeft toe dat ze veel minder mensen opvangen dan het COA moet doen. Dat is geen vergelijk. Toch kan het anders dan in de reguliere azc’s. ‘Wij hebben een crisisopvang voor veertig mensen en in onze locatie in het belastingkantoor is er plaats voor vierhonderdtien mensen. Alleen gaan maatwerk en menselijkheid bij ons vóór efficiëntie. Als er vier mensen op een kamer passen en er is een gezin met één kind, dan leggen we in dat vierde bed géén buitenstaander. Gaat het om een echtpaar? Dan blijven er twee bedden leeg. We hebben ook een aantal kamers voor grote gezinnen. Daar staan vijf stapelbedden voor tien personen. Daar kan dus een gezin met maximaal acht kinderen slapen zonder dat ze uit elkaar worden gehaald. Toen in april 2022 de twee bussen vanuit Ter Apel in Oss arriveerden, was er een gezin uit elkaar gehaald. De ene helft was naar Oss gestuurd, de andere helft naar Amsterdam. Het COA had geen haast en zei dat het tot volgende week kon wachten. Wij namen daar geen genoegen mee, want we begrepen dat zo’n fout traumatisch kan zijn voor de betrokkenen.’

Nul incidenten

In azc’s kan de stress bij de vluchtelingen hoog oplopen, met als gevolg dat er regelmatig incidenten zijn, vaak puur omdat mensen de spanningen niet meer de baas zijn. Het aantal incidenten in Oss is nul. Natuurlijk speelt er soms wel iets, maar het loopt nooit uit de hand.

In azc’s zijn soms misstanden. Zo klaagde Ismaîl Mamo in zijn boek Mam, ik ben geen crisis bijvoorbeeld over de kou in zijn azc en dat hij geen winterkleding kreeg. Hij moest lang op zijn kleding wachten, te lang, omdat de procedures naar de letter moesten worden gevolgd. Uiteindelijk belandde Mamo hierdoor in het ziekenhuis, want de winterkleding kwam maar niet en hij was letterlijk ziek geworden van de kou.

‘Kijk, dit zou bij ons niet gebeuren’, reageert Schuurmans. ‘Onze opvang is kleinschaliger, dat geef ik toe. Maar als bij ons iemand winterkleding nodig heeft, dan regel ik dat er iemand met die persoon meegaat naar de Kringloopwinkel en zo snel mogelijk. Bovendien ben ik er van overtuigd dat zo’n belerende houding niet bijdraagt aan een gevoel van welkom zijn of tot integratie leidt. Mensen die bij Thuis in Oss verblijven zijn blij als ze een huis krijgen toegewezen. Toch vloeien er bij het afscheid regelmatig tranen. Vaak krijgen we na afloop updates over hoe het met onze voormalige bewoners gaat.’

Honderdzestig vrijwilligers

Schuurmans benadrukt dat Thuis in Oss mede een succes is dankzij de ruim honderdzestig actieve vrijwilligers. ‘Er is een betaald activiteitenteam dat vrijwilligers coördineert en aanstuurt. Tot nu toe is ons aantal vrijwilligers stabiel. We doen niet aan actieve werving. Mond-tot-mondreclame werkt het beste. Dankzij die vrijwilligers kunnen we onze bewoners onder andere vier keer per week Nederlandse lessen aanbieden.’

En niet te vergeten: fietslessen. Er zijn Ossenaren die hun fiets aan Thuis in Oss doneren, waarna de vader van Angelo Schuurmans ze opknapt. Op die manier is er een gratis fiets voor de bewoners.

Thuis in Oss heeft een goede relatie met de buren. Om het zo te houden drinkt Schuurmans regelmatig een kopje koffie met hen. ‘Kinderen uit de buurt spelen ook in onze speeltuin. Er staan bewust geen hekken rond de opvang. Hetzelfde zal gelden voor het nieuwe pand waar we naartoe moeten verhuizen.’ De eerste contacten met de nieuwe omwonenden zijn al gelegd.