Als het merendeel van het tienpuntenplan van Geert Wilders op het gebied van asiel en migratie niet wordt uitgevoerd, zal de PVV-leider de stekker eruit trekken, zo schreef hij afgelopen weekend op X. Is een kabinetsval aanstaande, of wordt de soep niet zo heet gegeten?

Vanavond om 18.00 uur vergadert het kabinet over de tien punten die Geert Wilders vorige week maandag presenteerde in een door hem georganiseerde persconferentie. Het ging voor een groot deel om maatregelen uit het verkiezingsprogramma van de PVV. Na maanden onderhandelen kwamen de coalitiepartijen echter uit op een akkoord waarin lang niet al deze maatregelen voorkwamen. Wilders is het nu zat en wil dat de grenzen worden gesloten voor asielzoekers, en dat alleenstaanden met een verblijfsvergunning na veertien weken de azc’s verlaten — om een aantal van zijn voorstellen te noemen.

Dat hij juist nu met een kabinetsval dreigt, is een opvallende timing, vindt Yarin Eski, universitair hoofddocent bestuurskunde en criminoloog aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. ‘De NAVO-top is over twee weken. Nederland is gastland van deze NAVO-top. Als er op dat moment een demissionair kabinet zit, zou dat ertoe kunnen leiden dat leiders, zoals bijvoorbeeld president Trump, besluiten niet te komen.’

‘Het zou beter zijn als het kabinet pas na de NAVO-top valt’

Waarom Wilders er dan juist nu voor kiest om te dreigen met een kabinetscrisis? ‘Wilders houdt de peilingen nauwkeurig in de gaten. Hij zou nooit dreigen om de stekker eruit te trekken als hij daar als partij onder zou lijden’, denkt Kivilcim Pinar, raadslid voor de Partij voor de Dieren in Alkmaar. ‘Dit is vooral een signaal voor zijn achterban: dat hij zijn best doet, dat hij bezig is met deze agenda.’

De PVV steeg inderdaad in de peilingen nadat Wilders zijn migratie-eisen opnieuw op tafel had gelegd vorige week. De partij komt nu uit op 31 zetels, drie meer dan bij de vorige peiling een maand geleden. Maar GroenLinks-PvdA staat nu op 30 zetels. Bovendien blijft de VVD met 25 zetels een van de grootste partijen.

‘Ik denk dat Wilders hier niet zo heel veel mee wint’, zegt Tutku Yüksel, raadslid voor GroenLinks Wageningen. ‘De vorige keer dat het kabinet viel, was dat ook op migratie. De PVV heeft zichzelf eigenaar gemaakt van dat onderwerp en daarvan geprofiteerd. Maar we zijn nu anderhalf jaar verder en we hebben heel veel andere problemen. Neem de tekorten in de zorg, de wooncrisis, de stikstofcrisis. Mensen zien in dat Wilders deze problemen niet kan oplossen. Hij gedijt op chaos. Ook rechtse stemmers beginnen dat in te zien.’

Wie trekt de stekker eruit?

Volgens Fatimazhra Belhirch, die namens D66 in de Eerste Kamer zit, is de vraag vooral of de VVD bereid is het kabinet te laten vallen. ‘Als het kabinet valt, zou de VVD, gezien de peilingen, moeten samenwerken met GroenLinks-PvdA. De zittende partijen hebben er helemaal geen baat bij als het kabinet valt. Ik zie het kabinet niet vallen.’

‘De vraag blijft: wat is eigenlijk de endgame van de PVV? Is dat de grootste partij blijven, of regeren? In het huidige kabinet komt hij niet verder, hij krijgt zijn plannen er niet doorheen, en dat gaat echt niet veranderen. Hij heeft als partij weinig vooruitgang geboekt. Voor hem is het waarschijnlijk veel fijner om vanuit de oppositie dingen te roepen’, denkt de D66’er.

‘Laat de boel maar klappen, dan komt er chaos, en dat is wat deze leiders willen’

‘Wilders doet, naar het voorbeeld van Trump in Amerika, aan wat je in het Engels accelerationism noemt: het versneld aansturen op een nieuwe wereldorde. Laat de boel maar klappen, dan komt er chaos, en dat is wat deze leiders willen’, zegt Eski. ‘Het is speculatie, maar het feit dat Wilders afgelopen weekend in Hongarije was op een top waar pro-Poetinleiders aanwezig waren, zou erop kunnen duiden dat het creëren van chaos hem is ingegeven door de Russische regering. Deze regering zou profiteren van chaos, zeker met de NAVO-top op komst.’

Goed voor links

Een kabinetsval zou goed zijn voor GroenLinks-PvdA, meent de criminoloog. ‘Ergens hoop ik wel op een kabinetsval, dit zou kunnen betekenen dat het volgende kabinet meer opschuift naar links. Maar liever na de NAVO-top.’ Met dat eerste is Pinar het eens. ‘Zelfs als ik een rechtse kiezer zou zijn, zou ik niet blij zijn met het huidige kabinet. Het is incapabel, ze kunnen niets voor elkaar krijgen. Inmiddels is de maatschappij verruwd en verrechtst en zijn immigranten en vluchtelingen tot zondenbok gemaakt. Toch is er niets gebeurd op dit vlak. Het zijn prutsers. Laat het kabinet maar zo spoedig mogelijk vallen.’