Moet Nederland tijdelijke visa toestaan om overlevenden van de aardbeving in Turkije en Syrië op te vangen? België en Duitsland doen dat al. Wij moeten volgen, vindt onder anderen politicus Sheher Khan (Denk): ‘Tegen Oekraïeners zeiden we ook: jullie zijn welkom.’

De aardbevingen in Turkije en Syrië van vorige week behoren tot de grootste natuurrampen uit de recente wereldgeschiedenis. De getraumatiseerde overlevenden komen bijna aan alles tekort. Turkije en vooral Syrië blijven in gebreke voor onder andere noodhulp, onderdak, schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen.

Om de pijn enigszins te verlichten hebben België en Duitsland tijdelijke visa van drie maanden ingevoerd voor Turkse, Koerdische en Syrische slachtoffers, die familieleden hebben in die landen. Nederland heeft die stap nog niet genomen. Wel wil Nederland Turkse visumverzoeken ‘met voorrang’ behandelen, maakte minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra woensdag bekend.

De Kanttekening sprak met Amsterdamse politici over de Nederlandse verantwoordelijkheid tijdens deze humanitaire crisis. Moet Nederland tijdelijke visa toestaan en overlevenden van de aardbeving hier opvangen? Politici van links tot rechts zijn voor dit artikel benaderd. Helaas konden vertegenwoordigers van partijen die kritisch zijn over migratie, zoals de SP, niet reageren op onze vragen.

Rouwperiode

‘We moeten zoveel hulp bieden als mogelijk is’, vindt Dorien Ballout, stadsdeelcommissielid namens BIJ1 in Amsterdam-West. ‘En daar valt ook de opvang van slachtoffers onder’, voegt ze toe. Ze merkt op dat ze het ‘ongelijk’ vindt, om alleen mensen op te halen die toevallig familieleden hebben in Europa en hun eigen ticket kunnen betalen. ‘Dan help je in een rampsituatie eigenlijk niet de meest kwetsbaren. Dus ook slachtoffers zonder familieleden moeten geholpen worden.’

Ook de woordvoerder van GroenLinks Amsterdam, Kris van der Veen, is voor tijdelijke visumverstrekkingen. ‘Het is belangrijk dat we het reizen naar familieleden zo makkelijk mogelijk maken.’ Hij hekelt de eerste aarzelende reactie van minister Wopke Hoekstra, zondag bij omroep WNL. ‘Het is weer erg Nederlands traag allemaal. Waarom zeggen we niet een keer, met open armen: hier kan je schuilen? Mensen zijn al zo getraumatiseerd, doordat ze hun dierbaren hebben verloren. Ze moeten een waardige rouwperiode kunnen uitzitten bij familieleden.’

Sheher Khan, Amsterdams raadslid voor Denk, is het daarmee eens. ‘Hoekstra kijkt vooral naar wat niet kan. Maar ik zou nu vooral oproepen in actie te komen. Wees solidair, want de omvang van die aardbevingen is ongekend.’

Khan wijst met klem naar de omvang van de menselijke tragedie in Turkije en Syrië. ‘Mensen hebben letterlijk alles verloren. Hun huis en alle spullen zijn weg. En als we deze mensen hier kunnen opvangen voor rust en stabiliteit, als een soort overbruggingsperiode, dan lijkt mij dat alleen maar goed. Op zulke momenten moet je niet denken aan regels en wat niet kan, maar juist aan wat wel mogelijk is. We praten over dertien miljoen mensen die hier direct of indirect door zijn getroffen.’

‘Mede door de Turkijedeal zitten zo veel mensen opeengehoopt in dat gebied aan de Turks-Syrische grens’

Denk heeft het Amsterdamse college verzocht om mee te doen aan de wederopbouw. ‘Dat is toen ook besloten voor Oekraïne, wanneer de oorlog daar voorbij is. Wij vinden dat dit nu ook moet gebeuren in de getroffen gebieden in Turkije en Syrië, overal waar wij onze expertise in kunnen zetten.’

Turkijedeal

Bij de aarzeling van de Nederlandse regering over tijdelijke visa speelt mogelijk ook de angst mee dat mensen uit Turkije en Syrië die eenmaal Europa zijn, hier uiteindelijk ook zullen blijven. ‘Ja, het is dezelfde Hoekstra die een week eerder met veel bombarie begon over het sluiten van grenzen’, reageert Van der Veen. ‘Maar ik denk niet dat mensen zo graag hier willen blijven. Het is vanuit een humanitair perspectief dat we ze willen opvangen. We moeten deze mensen helpen. Het is goed voor de traumaverwerking dat deze slachtoffers bij hun naasten in Nederland zijn. Laten we hen ophalen en steunen. Daar gaat het om. Ze moeten tot rust komen.’

Ballout heeft totaal geen boodschap aan die angst. ‘Van mij mag iedereen overal wonen. De meeste mensen willen ook helemaal niet weg uit hun thuisland, als ze het daar naar hun zin hebben. En als het daar straks weer is opgebouwd is gaan ze weer terug. De angst voor mensen die blijven is niet zo relevant.’

Ballout wil nog even kwijt dat Turkije ook geholpen mag worden om ‘op adem te komen’ na zo’n grote catastrofe. ‘Het komt namelijk ook door de door Europa gesloten Turkijedeal, dat zo veel mensen opeengehoopt zitten in dat gebied aan de Turks-Syrische grens. Het is heel cru om in deze omstandigheden nog steeds vast te houden aan die muur om Europa heen. Voor Syriërs moet het gewoon mogelijk zijn om asiel aan te vragen.’

Khan vindt de vrees dat de vluchtelingen in Nederland willen blijven, ook ongegrond. ‘Want als je iemand uit Turkije of Syrië laat overkomen, moet je garant staan voor die persoon.’ Aan het verlenen van een visum verbindt Nederland strenge regels. Khan: ‘Je moet onderdak bieden en ook je inkomen kunnen laten zien. Als er iets misgaat, dan weet de overheid je te vinden. Maar mochten mensen hier toch willen blijven, dan is er voor hen de gewone asielprocedure.’

Tentenkampen

Khan maakt een vergelijking met Oekraïense vluchtelingen. ‘Dan zeggen we ook: jullie zijn welkom. We moeten één lijn trekken. Als we Oekraïners verwelkomen, dan moeten we ook de deuren openen voor Turkse en Syrische vluchtelingen.’

Volgens Van der Veen is de aardbeving voor met name de Syrische getroffenen in Turkije een nachtmerrie. ‘Het is verschrikkelijk dat Turkse bevolking hen tot zondebok maakt en hen lyncht als zogenaamde plunderaars. Daarom moeten deze visumregelingen zo breed mogelijk zijn. Want nood breekt wet. Ook wil ik wijzen op wat ik van lokale LHBTIQ+-organisaties heb gehoord. Nu zij ook de veilige omgeving van een eigen huis kwijt zijn en in tentenkampen wonen, liggen  geweld en discriminatie op de loer. Hier moet ook aandacht voor zijn in onze besluitvorming.’

Ballout vindt dat ‘de Nederlandse regering zich niet achter al die grijsgedraaide platen over de wooncrisis mag verschuilen’, als excuus voor het niet verstrekken van visa. ‘We hebben nu te maken met een catastrofe. Nederland moet zijn plicht vervullen en zich nooit tegen hulpbehoevende mensen keren. De timing, super cru gezegd, is wel stom. Er zijn verkiezingen in Nederland. Dus het CDA en de VVD willen de rechtse kiezers binnenhalen. Zij zullen dat doen door te pleiten voor het weren van vluchtelingen, zelfs als er een catastrofale ramp is geweest.’