Gisteravond behandelde de Eerste Kamer een wetsvoorstel om arbeidsdiscriminatie effectiever te bestrijden. De progressieve partijen steunen deze wet, maar rechtse partijen hebben zo hun twijfels.

Het gaat om het wetsvoorstel ‘toezicht gelijke kansen bij werving en selectie’, dat de Tweede Kamer op 14 maart 2023 met een grote meerderheid van stemmen heeft aangenomen. Maar veel senatoren twijfelen nu over het nut van de wet, waarover ze dinsdag 5 maart zullen stemmen.

Waar gaat het over?

Het kabinet wil de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) en de Wet allocatie arbeidskrachten intermediairs (Waadi) wijzigen, met als doel discriminatie op de arbeidsmarkt beter te bestrijden. Het voorstel geeft de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) toezichthoudende bevoegdheden om te zien of er gelijke kansen worden gecreëerd bij de selectie van werknemers en intermediairs. Ook krijgt de Inspectie SZW het sanctiewapen in handen, zodat bedrijven en intermediairs die in gebreke blijven kunnen worden aangepakt. Ten slotte komt er een meldplicht voor discriminerende verzoeken aan degene die arbeidsbemiddeling verricht of arbeidskrachten ter beschikking stelt.

43 procent van de arbeidsmarktdiscriminatie vindt plaats in de sollicitatiefase

Een groot voorstander van deze wet is Fatimazhra Belhirch. Ze had gisteren graag willen zeggen dat de nieuwe wet overbodig is, we hebben immers artikel 1 van de Grondwet dat discriminatie verbiedt, maar helaas is dat niet zo. De D66-senator verwijst in haar bijdrage naar verschillende onderzoeken, onder andere van Radar, het Sociaal Cultureel Planbureau, Berenschot en het College van de Rechten van de Mens, waaruit blijkt dat arbeidsmarktdiscriminatie een hardnekkig en structureel probleem is dat grote groepen Nederlanders benadeelt.

‘Het treft vooral vrouwen, ouderen, mensen met een beperking en mensen met een migratieachtergrond’, zegt ze. ‘Het gaat om mensen die solliciteren maar er niet doorheen komen omdat ze niet dezelfde kans krijgen in het sollicitatieproces. Dit is vaak vanwege bewuste of onbewuste vooroordelen, maar ook omdat de procedures niet neutraal zijn. Dit doet wat met mensen, dit zorgt ervoor dat mensen gedemotiveerd raken, niet meer in zichzelf geloven, onder hun niveau werken en soms zelfs zonder werk komen te zitten.’ Ook noemt ze het schokkend dat 43 procent van de arbeidsmarktdiscriminatie plaatsvindt in de sollicitatiefase.’

Bouwsteen

Volgens Belhirch is de huidige wet- en regelgeving, waaronder de Algemene Wet Gelijke Behandeling, ontoereikend om arbeidsmarktdiscriminatie tegen te gaan. Daarom is ze voor de nieuwe wet en de sancties. Belhirch: ‘Het gaat hier dus om preventie en niet zoals bij de wetgeving voor gelijke behandeling om correctie achteraf.’

De senator heeft niet de illusie dat dankzij dit wetsvoorstel arbeidsdiscriminatie geheel uitgebannen zal worden, maar ze ziet het ‘als bouwsteen van het geheel aan wet- en regelgeving en hulpmiddelen. Dit zou moeten zorgen voor bewustwording en verantwoordelijkheid voor het tegengaan van discriminatie op de arbeidsmarkt en het beïnvloeden van een meer inclusieve bedrijfscultuur’.

SGP was al tegen

Vanuit de rechtse partijen in de Eerste Kamer was er echter kritiek op het wetsvoorstel, omdat dit tot onnodige administratieve lasten zou leiden. Hoewel VVD en BBB in het parlement voor hebben gestemd, twijfelen de Eerste Kamerfracties van deze partijen. De Staatkundig-Gereformeerde Partij was sowieso al tegen, vertelt senator Peter Schalk. ‘Natuurlijk zijn wij als SGP tegen discriminatie, daar begon ik mijn bijdrage gisteren ook mee’, vertelt hij woensdagochtend aan de telefoon. ‘Er zijn al een heleboel middelen en maatregelen om arbeidsdiscriminatie tegen te gaan. Je hebt de Arbowet, de Grondwet en je kunt je wenden tot het College van de Rechten van de Mens. Minister Karien van Gennip gaf tijdens het debat ook aan dat niet alle middelen worden gebruikt, slechts tien procent. Daarom willen wij dat de mogelijkheden die er nu zijn eerst worden benut en dat er een bewustwordingsactie op gang komt. De SGP wil niet dat bedrijven nog meer belast worden. Want deze wet zorg voor een enorme administratieve last, voor meer regeldruk en administratieve druk voor werkgevers.’

Vraagtekens bij handhaving

Schalk is 32 jaar werkgever geweest, vervolgt hij. ‘Ik wil graag mensen spreken, wat voor persoon iemand is, voordat ik hem aanneem. Iemand kan, juist door zijn motivatie, niet alleen in de brief maar ook in het sollicitatiegesprek, zichzelf enorm op de kaart zetten. Als we het sollicitatieproces helemaal omgooien dan zorgt dit voor een enorme rompslomp. Daarnaast heeft de wet iets arbitrairs. Bedrijven met meer dan 25 werknemers hebben straks deze administratieplicht, kleinere bedrijven niet. Waarom wordt de grens bij 25 werknemers gelegd, en niet bij een lager of hoger aantal werknemers?’ Schalk zet daarnaast zijn vraagtekens bij de handhaving en heeft moeite met de hoge boetes en dat werkgevers die het fout doen aan de schandpaal worden genageld. ‘Bedrijven krijgen niet alleen een forse boete van enkele honderden tot enkele duizenden euro’s, maar de bedrijven die zouden hebben gediscrimineerd worden ook nog eens openbaar gemaakt. Terwijl het misschien helemaal geen discriminatie is, maar iets anders. Intermediairs zijn verplicht om bedrijven waarvan ze denken dat die zich schuldig maken aan discriminatie te melden, maar ben je strafbaar als je het niet meldt?’ Schalk vraagt zich bovendien af of positieve discriminatie – vrouwenquota of quota voor mensen van kleur – ook gelden als discriminatie, of juist niet.

‘Dit zou je werkgevers eigenlijk niet aan moeten doen’

Dat het kabinet werk wil maken van de strijd tegen discriminatie is volgens de SGP-senator een goede zaak. ‘Maar als Eerste Kamer hebben we de taak om wetten te controleren, of zij wel goed in elkaar zitten, dat we de mogelijke gevolgen van nieuwe wetten overzien.’

Het valt echter nog te bezien of de wet door de Eerste Kamer komt volgende week, of niet. ‘Het wordt spannend’, zegt Schalk. ‘Maar fracties hebben een week de tijd om er nog goed over na te denken. Wij als SGP-fractie blijven kritisch. Want dit zou je werkgevers eigenlijk niet aan moeten doen.’