In Nederland is er een grote kloof tussen de feiten over asielzoekers en het beeld dat media en politiek schetsen. Dat stelt Ewoud Butter, onderzoeker en kenner van de multiculturele samenleving, in een interview met de Kanttekening. Daarin kijkt hij terug op de val van het kabinet Rutte-IV.

Butter onderschrijft de conclusies van de onderzoeksjournalist Chris Klomp, die deze maand betoogde dat de meeste asielzoekers ‘deugen’. In een onlangs verschenen rapport van het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum (WODC) staat dat 97,3 procent van de asielzoekers in 2022 niet in aanraking kwam met de politie. Natuurlijk is die andere 2,7 procent alsnog 2,7 procent te veel, aldus Chris Klomp, maar dit lage percentage staat volgens hem in schril contrast met de misvatting dat asielzoekers in Nederland en masse voor geweld, ellende en seksueel misbruik zorgen.

Van de Nederlandse bevolking kwam slechts 1 procent in aanraking met de politie. Dit is een lager percentage dan de 2,7 procent, maar we moeten volgens Klomp wel beseffen dat de meerderheid van de asielzoekers uit jonge mannen bestaat in een sociaaleconomisch kwetsbare situatie. Als we gericht kijken naar Nederlandse mannen tussen 12 en 65 jaar oud, dan is alweer 3,2 procent in aanraking met de politie geweest. Dan steken asielzoekers dus juist positief af tegen Nederlanders, aldus Klomp.

‘Politiek laat zich leiden door sentimenten’

Ewoud Butter is het helemaal eens met de analyse van Klomp: ‘Er bestaat een grote kloof tussen de feiten en de beeldvorming over asielzoekers. Die negatieve beeldvorming is vanaf de jaren negentig in de media ontstaan, toen er veel vluchtelingen naar Nederland kwamen en er tegelijkertijd steeds vaker werd gesproken in termen van een clash of civilizations. De aanslagen van 11 september 2001 verscherpten het beeld van deze vermeende clash. Asielzoekers werden in de jaren daarna in de beeldvorming steeds vaker teruggebracht tot moslim en geassocieerd met dreigende islamisering, criminaliteit en vrouwenverkrachting. Populistische politici zoals Geert Wilders en Thierry Baudet dragen bij aan dit beeld, evenals sommige populistische media die asielzoekers dehumaniserend beschreven in termen van natuurrampen en plagen.’

De val van het kabinet-Rutte IV heeft alles te maken met verkeerde beeldvorming over de zogenaamde asielcrisis, vindt Butter. ‘De VVD, die de stekker uit het kabinet heeft getrokken, laat zich leiden door sentimenten, niet door feiten. VVD-coryfee Henk Kamp zei bijvoorbeeld vlak na de val van het kabinet bij Nieuwsuur dat 400.000 immigranten zich vorig jaar in Nederland vestigden, maar hij ‘vergat’ daarbij te vertellen dat in hetzelfde jaar 170.000 mensen het land verlieten. Hij suggereerde bovendien dat het om voornamelijk asielzoekers ging, terwijl de overgrote meerderheid van de immigranten naar Nederland komt als arbeidsmigrant, expat, student of om te trouwen met een Nederlandse partner. Hij framet daarmee de werkelijkheid en de presentator liet het na hem met de feiten te confronteren.’

‘Het probleem is dat Nederland sinds de jaren zestig van de vorige eeuw een migratieoverschot heeft, terwijl nooit erkend mocht worden dat ons land een immigratieland is. Dat was een taboe’, stelt Butter. ‘Daarom hebben regeringen nimmer immigratiebeleid voor de langere termijn gemaakt. Dat wreekt zich keer op keer. Werkgevers en universiteiten halen veel arbeidsmigranten en studenten naar Nederland en dat is prima, maar er is geen beleid voor hun opvang en huisvesting. Samen met veel Nederlanders en asielzoekers zoeken ze naar nieuwe woningen, die er door falend woningmarktbeleid niet zijn. In de discussie wordt vervolgens ten onrechte gesuggereerd dat het woningtekort vooral komt door een relatief kleine en kwetsbare groep: de asielzoekers.’

Opvangcrisis

Toch heeft Butter ook oog voor positieve ontwikkelingen. ‘Uit onderzoek van I&O Research blijkt dat nog steeds een meerderheid van de Nederlanders voor de opvang van vluchtelingen is. Uit hetzelfde onderzoek komt naar voren dat mensen met een asielzoekerscentrum in de omgeving positiever over asielzoekers denken dan mensen die daar geen ervaring mee hebben.’

De onderzoeker ziet wel dat er eerst meestal maatschappelijk verzet ontstaat als er in Nederland een nieuw asielzoekerscentrum geopend wordt. ‘Maar na een tijdje komen er contacten tussen de mensen en gaan Nederlanders anders denken. Bijvoorbeeld omdat ze asielzoekers als klanten krijgen, omdat ze samen sporten of hun kinderen bevriend raken met asielkinderen. Er is dan ook groot verzet onder de mensen, als de Nederlandse overheid kinderen wil terugsturen naar het land van herkomst.’

Ten slotte is er volgens Butter geen sprake van een asielcrisis maar van een opvangcrisis. ‘Er is – dankzij de VVD – erg veel bezuinigd op de asielopvang. Ook zijn er de afgelopen jaren veel te weinig woningen gebouwd. Het is tragisch dat de discussie nu wordt toegespitst op asielzoekers, in het bijzonder op mensen uit Afrika en het Midden-Oosten, die tot zondebok worden gemaakt. Door beeldvorming en plat populisme hebben rechtse media en politiek het debat ten onrechte gepolariseerd.’