Veel Nederlanders met een biculturele achtergrond gaan dit jaar niet op familiebezoek naar bijvoorbeeld Turkije of Marokko. Door de coronacrisis durven of mogen ze nog niet. Hoe voelt dat? We vroegen het, op anderhalve meter afstand, aan voorbijgangers in hartje Rotterdam.

Veel mensen zijn bezorgd over hun ouders in het buitenland. Damla (22) kon tot recent haar oma en opa in Turkije niet bezoeken. Sinds vorig weekend mogen Nederlanders weer naar Turkije, maar Damla durft het nog niet aan. ‘Het is voor hun eigen bestwil. Of nu even een jaartje hen niet zien of heel, heel lang niet, omdat ze er niet meer zijn.’

‘Mijn grootmoeder in Marokko is 85 en het gaat niet zo goed met haar. Ik ben bang dat ik haar nooit meer zie én dat ik niet bij de begrafenis kan zijn,’ zegt Esmaa*, een jonge Marokkaans-Nederlandse vrouw. Marokko kent een noodtoestand en een bijbehorend vliegverbod tot in ieder geval 10 juli.

Kawtar, een generatiegenoot van Esmaa*: ‘Mijn oma dementeert. Ze wordt onrustig van videobellen, want dat snapt ze niet meer. Als ze mensen lang niet ziet, dan vergeet ze hen. Ik ben bang dat ze me niet meer herkent als ik niet snel naar Marokko kan reizen. Hoe langer we wegblijven, hoe groter de kans dat ze niet meer weet wie we zijn. Heel verdrietig, ook voor haar.’

Het idee dat je iemand kunt besmetten en jezelf dit niet kunt vergeven, speelt nogal binnen de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap, vertelt opiniepeiler Aziz el Kaddouri van het Opiniehuis. Hij heeft er al velen over gehoord, maar het is niet de enige reden waarom mensen niet naar Marokko durven als het na 10 juli eventueel weer mondjesmaat mag.

‘Stel je voor dat er een tweede besmettingsgolf komt. Wat dan? Weer een lockdown? Dat vormt een risico voor oudere mensen, maar ook voor jongeren. Qua afstand is Marokko ver weg. Je moet vliegen, of met de auto en de boot. Hoe moet dat met je werk, je financiële verplichtingen? Voor veel mensen in Marokko was de lockdown een complete verrassing.’

Nederland was ongeveer twee weken eerder op slot gegaan. ‘In Marokko had je meer vrijheden. Daarom zijn sommige mensen willens en wetens snel naar dit land afgereisd.’ Maar El Kaddouri vindt dat je dit deze reizigers niet moet nadragen. ‘Iedereen heeft recht op repatriëring. Wie terug wil, moet terug kunnen komen.’

De situatie in Marokko

Sinds medio maart zaten tenminste drieduizend Nederlanders, waaronder velen met een Marokkaanse achtergrond, vast in Marokko. Pas in eind april landde de eerste repatriatievlucht vanuit Marokko in Nederland, waarna andere vluchten mondjesmaat volgden.

‘Maar mijn vader zit in de risicogroep. Wat gebeurt er als hij ziek wordt in Marokko?’

Volgens El Kaddouri vinden veel Marokkanen de stroeve communicatie tussen de Nederlandse en Marokkaanse regering frustrerend. De onderhandelingen over het repatriëren van reizigers verliepen niet goed, iets waarvan de regeringen elkaar de schuld geven. Nederland zou autochtone Nederlanders bevoordelen in de snelheid waarmee mensen gerepatrieerd worden, stelde Marokko.

El Kaddouri: ‘Het blijft gissen, waardoor het nu in de lucht blijft hangen. Een heleboel mensen durven zich niet uit te spreken. Denk aan de mensen die hier onder te lijden hebben. Geef hen uitsluitsel.’

De medische zorg in Marokko is vergeleken met Nederland relatief slecht. Daarom is ook El Khaddouri bezorgd over zijn vader, die in Nederland woont. ‘Mijn vader is begin tachtig. Net als veel leeftijdgenoten wil hij naar zijn familie in Marokko. Daar is bovendien meer bewegingsvrijheid. Maar mijn vader zit in de risicogroep. Wat gebeurt er als hij daar ziek wordt? Dan is het einde verhaal. Daarom laten we hem niet vertrekken.’

Jaarlijks vieren veel Marokkaanse Nederlanders hun vakantie in het land van herkomst. Veel ondernemers en dagloners zijn van die inkomsten afhankelijk. De Marokkaanse Nederlander Abdessamad (41) heeft een haat-liefde verhouding met deze badgasten.

‘Als dit jaar de badgasten wegblijven, dan is dat een enorme klap voor de lokale economie van Marokko. Maar veel vakantiegangers geven niet om het land of om de mensen die er wonen. Ze beschouwen zichzelf als consument. Zij betalen en krijgen daar een mooie vakantie voor terug. Ze maken zich niet druk om mensenrechten, arbeidsvoorwaarden, schade aan natuur of milieu of wat dan ook.’

Wel of geen vakantie of familiebezoek in Marokko? Het is volgens Abdessamad een duivels dilemma. Geen toerisme is de economische ondergang voor veel mensen, maar je familie roekeloos bezoeken of vakantie vieren zonder inachtneming van de RIVM-richtlijnen kan dodelijke gevolgen hebben.

‘Volgens mij kun je een slimme lockdown verzinnen en slim op vakantie gaan. Helaas is de ketting zo sterk als de zwakste schakel. Als tien mensen zich keurig aan de regels houden en één niet, dan zijn ze alle tien potentiële dragers van het virus, met alle gevolgen van dien.’

Bonaire en Curaçao

Niet alleen mensen met familie in Marokko of Turkije worden getroffen door de reisbeperkingen, maar ook vele andere nieuwe Nederlanders. Otty (49 jaar) kan niet naar zijn familie op Curaçao, vertelt hij.

‘Het doet pijn, maar de gezondheidszorg op Curaçao is beperkt. Vliegen blijft spannend, want in een vliegtuig zit je dicht op elkaar. Ik wil absoluut niet op mijn geweten hebben dat ik op Curaçao iemand besmet.’ De Caraïbische eilanden hebben aangekondigd per 1 juli pas weer vluchten van en naar EU-landen toe te laten.

‘Vliegen blijft spannend, want in een vliegtuig zit je dicht op elkaar’

Moos (68 jaar) heeft ons gesprek gehoord. Zijn dochter zit vast op Bonaire. ‘Eerst werd er gezegd dat ze op 4 juni terug zou mogen komen. Daarna werd het begin juli en nu wordt er over augustus gepraat.’

Gelukkig had Moos’ dochter vorig jaar een huisje op Bonaire gekocht. ‘Ze heeft daar vrienden. Bovendien kan ze blijven werken, want ze werkt bij de gemeente Amsterdam en indien mogelijk moet ze toch al vanuit huis werken.’

De Rijksoverheid beveelt alle Nederlanders aan om het reisadvies te checken voor het vakantieland dat zij op het oog hebben. ‘Bij een opleving van het coronavirus kunnen landen opnieuw strenge maatregelen nemen’, schrijft het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het ministerie zegt geen Nederlandse toeristen te zullen repatriëren. ‘Als ergens een grote corona-uitbraak is, kan een land of regio zo maar weer op slot gaan. Of u dit risico wilt nemen, is een keuze die u zelf maakt.’

*Gefingeerd. Naam bij de redactie bekend.