Pro-Palestijnse activisten zijn kritisch over twee Israëlreizen die het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) in 2022 en 2023 wil organiseren. Deze zijn bedoeld voor Amsterdamse medewerkers van de politie en het Openbaar Ministerie, evenals juridische experts uit de hoofdstad. Daarmee zou het CIDI aan ongewenste beïnvloeding doen.

Het gaat om twee reizen naar het Holocaustmuseum Yad Vashem in Jeruzalem. Het doel: hen trainen tegen antisemitisme, ‘om zo de Joodse gemeenschap beter van dienst te zijn’.

In totaal kunnen maximaal vijftig personen de reis maken, in twee groepen van maximaal 25 man. Een week lang, zo is het idee, volgen deelnemers lezingen, rondleidingen en workshops van diverse experts hierover in de International School for Holocaust Education van Yad Vashem.

De reis wordt mede mogelijk gemaakt door een bedrag van ruim 107.000 euro dat aan het CIDI werd toegekend door de adviescommissie Erfpachtverdeling van de gemeente Amsterdam. Deelnemers hoeven daarom slechts een klein deel van de kosten te betalen met een bedrag van 500 euro.

Eén van de critici is Jaap Hamburger van Een Ander Joods Geluid. Volgens hem wil het CIDI met deze Israëlreis de omstreden IHRA-definitie van antisemitisme – die volgens Israëlcritici kritiek op Israël en antisemitisme te veel op één lijn stelt – ingang doen laten vinden bij het justitiële apparaat. Dit zou dan gevolgen hebben voor toekomstige aangiftes wegens antisemitisme, zo schreef hij maandag in het Parool.

Ook vindt Hamburger dat het CIDI ten onrechte gebruik maakt van de erfpachtgelden, omdat deze voor de hele Joodse gemeenschap bedoeld zijn. Tevens vreest hij dat de onafhankelijkheid van de politie en het OM in gevaar komt: het CIDI is naast antisemitismewaakhond ook een pro-Israëlische lobbyorganisatie.

Gerard Jonkman, directeur van The Rights Forum, een pro-Palestijnse lobbyorganisatie die door oud-premier Dries van Agt is opgericht, steunt Hamburger, vertelt hij aan de telefoon. ‘Natuurlijk vind ik het goed dat er aandacht wordt besteed aan antisemitisme, ook door de politie en het OM. Ik ben ook helemaal niet tegen cursussen hierover. Maar het CIDI heeft twee petten op. Het is een organisatie die antisemitisme bestrijdt, en tegelijkertijd ook lobbyt voor Israël. Die verstrengeling is problematisch. En dat zie je ook terug bij de IHRA-definitie.’

Volgens Jonkman is er geen enkele goede reden om naar Israël te gaan als je iets over de Holocaust wilt vertellen. ‘Er is genoeg materiaal voorhanden in Nederland. Denk aan het NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, red.) in Amsterdam: kunnen ze daar geen cursus organiseren? Die Israëlreis duidt er een beetje op dat er misschien aan Israëlpropaganda wordt gedaan.’

Naomi Mestrum, adjunct-directeur van het CIDI, bestrijdt de kritiek. Volgens haar zijn de medewerkers van Yad Vashem de beste experts op het gebied van de Holocaust en het antisemitisme. ‘Alle getuigenissen en alle materialen liggen daar. Wij hebben hun expertise niet.’ En zij kunnen zich ook beter richten op specifieke doelgroepen, zegt ze, zoals agenten.

Volgens Mestrum is het niet gek dat voor politiemensen en mensen van het OM aparte programma’s aangeboden worden. Yad Vashem doet dat voor verschillende landen, waaronder Duitsland en Oostenrijk.

De meerwaarde van deze reis? Mestrum stelt dat Joden in Amsterdam zich beter begrepen voelen bij het melding maken van antisemitisme als agenten en mensen bij het OM meer achtergrondkennis en feeling bij de problematiek hebben.

Dan is er nog de angst van Israëlcritici dat het CIDI probeert om via een omweg de IHRA-definitie tot norm te maken en Israëlkritiek te criminaliseren. Die is volgens Mestrum onterecht: ‘Kritiek op Israël is nog steeds mogelijk, zegt de IHRA-definitie zelf.’

‘We kunnen hen niet tegenhouden, maar we zullen het wel heel sterk afraden’

Het OM en de politie in Amsterdam werken niet mee aan de reis, laten de woordvoerders van beide overheidsinstellingen weten. ‘Het OM zal niet van het aanbod gebruikmaken. Medewerkers van het OM zullen deze seminars dan ook niet bezoeken’, aldus een woordvoerder van het OM.

De Amsterdamse politie houdt eenzelfde verhaal: ‘In 2019 wilde het CIDI een Israëlreis organiseren voor medewerkers van de politie en voor het OM. We hebben daar toen geen gebruik van gemaakt omdat het CIDI een lobbyorganisatie is. Dat vinden wij nog steeds’, zegt de woordvoerder.

De politiewoordvoerder merkt verder op dat het CIDI in 2019, en nu weer de Amsterdamse politie niet zelf heeft gecontacteerd en geïnformeerd over deze reis, maar dat de politie dit moest vernemen via de website van het CIDI. ‘Dat is vreemd.’

Volgens de adjunct-directeur van CIDI zit het anders. Volgens haar waren het OM en de politie niet geïnformeerd, omdat het CIDI ‘simpelweg nog niet begonnen was met de planning en de organisatie van de reis’. De reizen zijn volgens Mestrum al sinds 2019 bekend, omdat de commissie destijds de projecten die zijn aangevraagd, in het kader van de Joodse erfpachtgelden, heeft beoordeeld en een advies heeft voorgelegd aan de gemeente Amsterdam. Dat advies is destijds overgenomen door de gemeente en dus ook deze activiteit. ‘Al deze informatie is dus al lange tijd openbaar.’

Door corona ging de reis in 2020 niet door, maar het CIDI vroeg uitstel en kreeg dat ook. Mestrum: ‘Dat heeft ons de gelegenheid geboden om de reis op een later tijdstip uit te voeren, wanneer COVID ons het leven – hopelijk – weer iets makkelijker maakt.’

Het CIDI heeft in zijn dagelijks werk goed contact met politie en OM over antisemitische incidenten, zegt Mestrum. ‘Wanneer we de reizen gaan plannen, zullen we zeker contact met hen opnemen.’ Ze benadrukt Mestrum dat mensen dan meegaan ‘op persoonlijke titel’. Dat doen journalisten ook die de jaarlijkse CIDI-reis door Israël en Palestina maken, zegt ze.

Het OM zal medewerkers ‘niet verbieden de reis te maken in eigen tijd en op eigen kosten’, reageert een woordvoerder. Net als het OM zegt ook de politie dat het haar personeel niet zal verbieden om aan de CIDI-reis deel te nemen, aldus de politiewoordvoerder. Maar: ‘dat mogen onze mensen niet tijdens diensttijd doen en evenmin namens de organisatie. We kunnen hen niet tegenhouden, maar we zullen het wel heel sterk afraden’.

Mochten de twee geplande studiereizen naar Yad Veshem niet kunnen plaatsvinden, dan belooft het CIDI de 107.000 euro weer terug te storten, zegt Mestrum. ‘Mijn verwachting is dat wanneer covid blijft spelen, dit een vorm van overmacht is waarvoor we uitstel kunnen aanvragen. Verder gaan we er niet van uit dat er onvoldoende animo zal zijn.’