De Europese partij Volt zit sinds 2021 in de Tweede Kamer. De hoogste biculturele kandidaat op de kandidatenlijst is nu nog fractievoorzitter van Volt Rotterdam. We spraken met haar over Nederland en Europa, de dansende premier Sanna Marin en het basisinkomen.

Imane Elfilali (42) is sinds maart 2022 fractievoorzitter van Volt Rotterdam. Ze staat op plek vier van de Volt-lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen. In de Rotterdamse gemeenteraad houdt ze zich bezig met werk en inkomen, onderwijs, samenleven en emancipatie, armoedebestrijding en cultuur en migratie. In het bijzonder heeft ze zich hard gemaakt voor de ongedocumenteerde inwoners van de stad. Naast haar raadslidmaatschap werkt Elfilali als manager bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Uiteraard heeft ze, als echte Voltpolitica, ook Europese ervaring. Ze werkte van juli 2016 tot september 2020 als diplomaat in Brussel bij de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging bij de Europese Unie.

Wat moet er in Nederland veranderen? Waar gaan de verkiezingen écht over, vindt u?

‘Voor mij is het heel belangrijk wat voor mensbeeld we kiezen. Gaan we voor minder acceptatie en meer conservatisme? Of kiezen we daarentegen voor meer verdraagzaamheid, voor keuzevrijheid en gelijkheid?

‘Het migratieprobleem verdient een Europese aanpak’

‘We bevinden ons, als Nederland en Europa, op een kantelmoment. Er zijn belangrijke issues die goed moeten worden aangepakt. De digitalisering, het klimaat, de migratie en verder is er geopolitiek van alles aan de hand, van Oekraïne tot Gaza. Volt wil dit duurzaam en Europees oplossen. Daarom is de Europese Unie ook zo belangrijk. Voor Nederland betekent dit dat we een nieuwe en progressieve koers moeten kiezen, voor een radicaal ander mensbeeld, dat we uitgaan van empathie en vertrouwen en zo ook onze systemen inrichten.’

Waarom heeft u gekozen voor Volt?

‘Volt kiest voor Europa. Wij beseffen dat veel problemen op Europees niveau opgelost moeten worden. Daarvoor is een sterke Europese Unie nodig. Maar een sterke EU begint hier in Nederland. De keuzes die wij hier maken hebben gevolgen voor Europa. Wij als Volt vinden dat Nederland geen afwachtende houding moet aannemen, maar nu alvast moet veranderen.’

Hoe moet ik dat concreet zien?

‘Denk bijvoorbeeld aan ongedocumenteerde Rotterdammers, waar ik mij lokaal voor inzet. Het migratieprobleem verdient een Europese aanpak, maar dat betekent natuurlijk niet dat je op lokaal of nationaal niveau niets kan doen. We moeten de potentie van deze mensen zien, die dolgraag aan de slag willen, maar dat nu nog niet kunnen.’

Waarom is de Tweede Kamer belangrijk voor een Europese partij als Volt?

‘Grote vraagstukken, zoals klimaat, migratie en bestaanszekerheid, moeten op Europees niveau worden opgelost. Nederland kan dit niet alleen. Maar de keuzes die in Nederland worden gemaakt, in de Tweede Kamer, hebben wel een impact op de rest van Europa. Nederland is namelijk ook een EU-land.

‘Kijk, Volt is een pan-Europese beweging. We zijn in Nederland op alle bestuurslagen actief als Volt: in de gemeenteraad, in de provincie, in de Eerste en Tweede Kamer en in het Europees Parlement. Overal is Europa aanwezig. Want de EU dat zijn wij zelf. De EU komt niet op ons af en is niet iets dat ons overkomt. We moeten echter veel duidelijker de koers van de EU beïnvloeden vanuit de diverse bestuurslagen, proactief bezig zijn. Belangrijk is dat we voor een andere koers kiezen. Tegen conservatisme, tegen onverdraagzaamheid. En voor het beschermen van de democratie.’

De EU als instituut is op dit moment niet bepaald democratisch. Het Europees Parlement heeft beperkte bevoegdheden. Hoe ga je Europa democratiseren?

‘Volt wil meer Europa, maar ook een democratischer Europa. De Europese Unie moet hervormd worden, het Europees Parlement moet inderdaad meer bevoegdheden krijgen en de Europese instellingen moeten transparanter worden. Enkele thema’s die ik eerder al noemde, digitalisering, migratie en klimaat, moeten we aanpakken op Europees niveau, vanwege de gemeenschappelijke belangen die wij Europeanen hebben. Europese landen moeten kiezen voor onderlinge solidariteit, in plaats van dat de lidstaten alleen naar hun nationale belangen kijken.’

Waarom zou ik op u moeten stemmen? Wat heeft u Nederland te bieden? Wat heeft u de Nederlandse kiezer (van kleur) te bieden?

‘Wel, ik zie mijzelf als een optimistisch en positief mens, die oplossingsgericht is. Daarnaast heb ik veel politieke en bestuurlijke ervaring, lokaal en internationaal, die ik meeneem naar Den Haag. Ik werk toe naar een samenleving van vertrouwen. Een belangrijke persoonlijke waarde van mij is dat mensen hun eigen keuzes moeten kunnen maken. Daarnaast ben ik opgegroeid met het idee dat diversiteit een verrijking is. We kunnen leren van elkaars verschillende achtergronden en waarden. Diversiteit zorgt voor betere besluitvorming, voor een breder draagvlak. Dat diversiteit een rijkdom is moeten we als samenleving vanzelfsprekend gaan vinden. Niet als iets dat we doen omdat het moet.’

Hoe zorgt u ervoor dat mensen die een afstand ervaren tot de politiek, meer bij de politiek worden betrokken? En hoe kunnen ze zich echt vertegenwoordigd voelen? Is daarvoor een politicus nodig met dezelfde achtergrond als de stemmer?

‘Representatie is belangrijk, zeker in de politiek. Hiervoor zijn verschillende rolmodellen nodig, waar verschillende mensen zich in kunnen herkennen. Tegelijkertijd is het ook en vooral belangrijk dat er naar de mensen geluisterd wordt en dat daarin verschillende perspectieven worden meegenomen. We moeten hier breder kijken dan alleen naar etniciteit. Ook je seksuele voorkeur, het feit of je wel of geen beperking hebt enzovoort is belangrijk.’

Heeft de gevoelde afstand tot politiek ook met ‘klasse’ te maken?

‘We moeten ons niet blindstaren op klasse, een raar woord vind ik dat, of op opleiding. Het ligt een stuk complexer. Veel mensen voelen zich niet gehoord, niet begrepen. Ik begrijp dat mensen afhaken als systemen, zoals de Belastingdienst of het UWV, uitgaan van wantrouwen. Dat moet anders. Belangrijk is dat je als politicus luistert, in gesprek gaat mensen. En we moeten werk maken van bestaanszekerheid en brede welvaart voor iedereen. Als je kind zonder ontbijt naar school gaat, snap ik dat je niet als eerste bezig bent met het klimaat. Vanuit Volt stellen wij daarom het basisinkomen voor. Want als je de basis op orde hebt en je geen zorgen hoeft te maken over je boodschappen of je woonlasten, dan kun je makkelijker het maximale uit jezelf halen.’

Maar hoe gaan we dat betalen? En worden veel mensen niet lui, als ze geen financiële prikkel hebben om te werken voor hun geld?

‘Het basisinkomen is een politieke keuze. Daarvoor kiezen wij als Volt, net als voor de keus om te stoppen met fossiele subsidies en te stoppen met het huidige toeslagenstelsel. We moeten als overheid keuzes maken om het basisinkomen financieel mogelijk te maken. Hiervoor moeten we het belastingstelsel anders inrichten. Het huidige toeslagensysteem, dat heel ingewikkeld is, moet op de schop.

‘Over die luiheid maak ik mij geen zorgen. Een basisinkomen zorgt, zo zie ik dat, voor meer creativiteit en dat je basis op orde is. Mensen gaan zichzelf ontplooien, worden creatief, gaan innoveren, halen het maximale uit zichzelf. Het is dus juist heel goed voor de economie.’

Wanneer is Nederland ook uw land?

‘Nederland is al mijn land. Ik woon hier. Ik voel mij verantwoordelijk voor dit land. Daarom zit ik ook in de politiek. Mijn visie voor Nederland is dat het een vrij land is en blijft. Een gastvrij land. Een groen en duurzaam land. Een land dat verdraagzaam is en ruimte biedt voor innovatie en creativiteit. Voor dat Nederland wil ik strijden.

‘Tegelijkertijd ben ik natuurlijk ook een Europeaan. Ik strijd ook voor Europa. We moeten nu belangrijke keuzes maken voor de toekomst. Nederland en Europa mooi achterlaten voor de volgende generaties.’

Wat hoopt u te kunnen doen, als u in de Tweede Kamer wordt verkozen?

‘Heel veel. Maar twee dingen in het bijzonder vind ik belangrijk. Ten eerste de gendergelijkheid, dat er een einde komt aan de loofkloof en loondiscriminatie en dat vrouwen dus evenveel gaan verdienen als mannen. En ook moet je in je paspoort – naast de optie M of V –  met een X kunnen staan als je jezelf identificeert als non-binair, of intersekse persoon en jij daarvoor wil kiezen.

‘Ten tweede vind ik dat mensen in Nederland zonder de juiste papieren eveneens perspectief moeten krijgen. Ik zet mij, zo vertelde ik al, als gemeenteraadslid in voor ongedocumenteerde mensen. Dat werk wil graag voortzetten in de Tweede Kamer. Ik geef om deze mensen. De jongeren  zijn dreamers, die mee willen doen, hun steentje willen bijdragen aan de samenleving. Ze worden nu genegeerd  door de overheid. Hun leven staat stil. Dat moet anders, want ze zijn er en kunnen niet weg. Zij kunnen dit land ook beter maken. Dat levert Nederland zo veel op.’

‘Dat diversiteit een rijkdom is moeten we als samenleving vanzelfsprekend gaan vinden’

Welke politicus inspireert u? En waarom juist die politicus?

‘Sanna Marin, de oud-premier van Finland. Ze is een hele inspirerende vrouw, die op een goede manier laat zien hoe je een leider kunt zijn.’

Ze was wel een beetje een feestbeest, bleek uit opgedoken video’s.

‘Haha. Maar daar is niets mis mee. Er is niks mis met een premier die kan dansen. En het is mooi dat politiek er ook zo uit kan zien. Het laat zien dat een politicus ook mens is.’

En wie is die andere politicus die u inspireert?

‘Leila Slimani. Zij is geen politica maar een journaliste en schrijver. Deze progressieve Marokkaans-Franse journaliste en schrijfster staat voor vrouwenemancipatie, voor vrijheid, voor dezelfde gelaagdheid van verhalen en identiteit die ik bij mezelf ook herken als bicultureel persoon.’

Is de Tweede Kamer te wit? En is de Rotterdamse gemeenteraad te wit?

‘Het gaat niet alleen om huidskleur, representativiteit is breder, zoals ik al eerder zei. Ik hoop dat kiezers op 22 november een Kamer kiezen waarin er veel diversiteit is, want dat leidt tot betere besluitvorming.

‘De gemeenteraad in Rotterdam, waar ik nu lid van ben, is redelijk divers. Het College van B&W niet. Daar kunnen ze een slag maken, vooral op het gebied van man-vrouwverhouding.’

Heeft u twee paspoorten? En zou een Kamerlid zijn niet-Nederlandse paspoort moeten inleveren om Kamerlid te worden?

‘Ik heb recht op een dubbel paspoort, maar ik gebruik alleen het Nederlandse paspoort. Maar paspoorten zeggen niks over je loyaliteit. Je kunt meerderde identiteiten hebben en ik zie dat als iets moois. Ik ben Rotterdammer, Europeaan, vrouw, enzovoort. Het hebben van een dubbel paspoort is niet relevant voor politiek bedrijven.’

Ten slotte, hoe belangrijk is diversiteit voor de klimaatdiscussie?

‘Klimaat raakt ons allemaal. Klimaat kijkt niet naar je etnische achtergrond of naar je gender. Wel is het zo dat gemarginaliseerde groepen harder geraakt worden door de negatieve effecten van klimaatverandering. Er is ook sprake van sociaal-economische problematiek. Zij hebben vaak meer moeite om de hoge energierekening te betalen dan meer geprivilegieerde mensen.

‘We moeten het klimaatprobleem niet bij individuen neerleggen, maar bij bedrijven . Het is een collectieve verantwoordelijkheid van de politiek en bedrijven samen. Het is begrijpelijk dat als je je boodschappen niet kunt betalen, je je daar meer zorgen maakt dan over het klimaat. Maar het feit dat mensen vorige winter een hoge energierekening hadden en zij die niet meer konden  betalen, heeft alles te maken met klimaatveranderingen en met de oorlog in Rusland, die de inflatie hebben opgevoerd. We hebben te lang gewacht met overstappen van fossiele brandstoffen naar duurzame en schone energie en we zijn te afhankelijk van Rusland. We zijn allemaal verantwoordelijk voor een beter milieu, maar tegelijkertijd zijn bedrijven de grootste vervuilers. Zij moeten meer verantwoordelijkheid nemen. En de politiek moet keuzes maken en de rekening ook meer bij hen neerleggen.’

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november interviewt de Kanttekening kandidaten van verschillende partijen. Alle gepubliceerde artikelen over de Tweede Kamerverkiezingen vindt u hier.