In Bible Belt-bolwerk Veenendaal kruisten de confessionele politici Mirjam Bikker (ChristenUnie), Henri Bontenbal (CDA) en Chris Stoffer (SGP) gisteravond de degens over migratie en Israël. Het Nederlands Dagblad, dat dit lijsttrekkersdebat organiseerde, vroeg Bontenbal uiteraard ook naar zijn eventuele premierschap.

Het debat begon met de stelling dat de joods-christelijke cultuur wordt bedreigd door te veel asielzoekers. SGP-leider Stoffer vond van wel, al nuanceerde hij dat de dreiging niet alleen van migranten komt. In zijn ogen staan zowel het oprukkende secularisme als de islamitische cultuur op gespannen voet met de vrijheid van onderwijs en religieuze tradities. Stoffer sprak de vrees uit dat de islam in Nederland straks een voorkeurspositie krijgt, die deze godsdienst volgens hem ook opeist.

Mirjam Bikker sloot zich deels bij zijn zorgen aan, vooral wanneer het ging om de positie van het christendom in de publieke ruimte. Ze herinnerde aan het voorbeeld van de Hogeschool Utrecht, die de term ‘kerstfeest’ niet meer vonden passen bij de idealen van diversiteit en inclusie, reden voor haar om hierover Kamervragen te stellen. Bikker pleitte voor een steviger verdediging van christelijke waarden en zei dat mensen ook weer vaker naar de kerk zouden mogen gaan. Tegelijk wilde ze niet vervallen in angstretoriek tegen migranten en benadrukte ze dat Nederland ‘streng maar barmhartig’ moet blijven.

Stoffer sprak de vrees uit dat de islam in Nederland straks een voorkeurspositie krijgt

Bontenbal was het oneens met de stelling, die volgens hem te negatief was. Net als Stoffer en Bikker problematiseerde het controversiële begrip ‘joods-christelijk’ niet, maar volgens de CDA-leider behoren ook humanistische waarden tot het fundament van de Nederlandse samenleving. Het moet draaien om democratisch burgerschap, respect en verantwoordelijkheid. Hij wees erop dat migratie deels nodig blijft, bijvoorbeeld om arbeidstekorten aan te vullen. Een streven naar een ideaal migratiesaldo van nul, zoals Stoffer voorstelde, noemde hij onrealistisch.

Uitzondering voor vervolgde christenen

Stoffer stelde ook dat Nederland moet streven naar een migratie-evenwicht waarbij niet meer mensen binnenkomen dan vertrekken, maar hij wilde geen hard cijfer noemen. Wel maakte hij een uitzondering voor vervolgde christenen, die volgens hem ruimhartig moeten worden opgevangen.

Bikker maakte zich eveneens hard voor deze groep. Er is volgens haar een groot verschil tussen een Iraanse ex-moslim die nu christen is geworden en de doodstraf boven het hoofd hangt, of migranten uit Noord-Afrika die naar Europa willen uit economische motieven.

Bikker kreeg ook een kritische vraag over de positie van de ChristenUnie tussen links en rechts. Ze benadrukte dat haar partij juist in het midden staat, met barmhartigheid aan de ene kant en rechtvaardigheid aan de andere. Ze verwees naar Abraham Kuyper, die stelde dat Christus heer is over elk aspect van het leven, ook over de stoeptegels. In die geest wil de ChristenUnie ook immateriële thema’s als pornografie en gokken aanpakken.

Tegelijk maakte Bikker zich zorgen over het groeiende antisemitisme en de invloed van seculiere tendensen die geloof naar de marge drukken.

Israël en Palestina

Het debat werd het felst toen het gesprek verschoof naar het Israëlisch-Palestijnse conflict. Stoffer stelde dat na de aanval van Hamas op 7 oktober 2023 de veiligheid van Israël vooropstaat. Israël is volgens hem de enige democratie in het Midden-Oosten en mag zich verdedigen tegen terreur. Hoewel hij erkende dat humanitaire hulp noodzakelijk is sprak hij de vrees uit dat Hamas hiervan zou profiteren. Stoffers uitgesproken pro-Israëlische opstelling leverde hem een stevig applaus op van een deel van de zaal.

Bikker nam afstand van kritiekloze steun aan de regering-Netanyahu, maar was tegelijkertijd fundamenteel pro-Israëlisch. Ze schrok toen het CDA zich uitsprak voor de erkenning van een Palestijnse staat, al kon ze de voorwaarden, zoals de eis van democratisch bestuur, wel billijken.

Stoffers uitgesproken pro-Israëlische opstelling leverde hem een stevig applaus op van een deel van de zaal

Bontenbal was wel kritisch over Israël. Hij stelde dat wie werkelijk zegt te staan voor de joods-christelijke waarden ook het onrecht moet benoemen wanneer dat door Israël wordt begaan. Hij verwees naar de oudtestamentische profeten Amos en Hosea, die opkwamen tegen machtsmisbruik. Bontenbal sprak over Palestijnse burgers die gebombardeerd worden en Palestijnse christenen die in de verdrukking komen. Zijn woorden riepen instemming op bij een ander deel van het publiek.

De spanning liep op toen Stoffer sprak over Judea en Samaria, toen hij het over de bezette gebieden op de Westelijke Jordaanoever had. Bontenbal noemde dat een eufemisme. Volgens hem sluiten Joodse kolonisten putten af en bouwen ze wegen waar Palestijnen niet mogen rijden.

Premier Bontenbal?

Tijdens het een-op-een-gesprek met Henri Bontenbal bleek dat hij een helder streven heeft. Vóór kerst moet er een nieuw kabinet liggen. Tijdens het gesprek noemde hij een lange reeks prioriteiten, van migratie tot woningbouw. De interviewer vroeg of hij inmiddels al met Timmermans een kop koffie heeft gedronken. Bontenbal antwoordde daarop dat hij daar op dit moment geen tijd voor heeft.

Het CDA doet het goed in de peilingen. Bontenbal wil zich niet rijk rekenen, maar gelooft wel dat hij het premierschap aankan, ook omdat hij op de schouders van reuzen staat, impliciet refererend naar de CDA-premiers Jan Peter Balkenende, Ruud Lubbers en Dries van Agt. Bontenbal richtte zich ten slotte expliciet tot de PVV-kiezers. Hij zei hun zorgen over migratie en woningnood serieus te nemen en die problematiek te willen aanpakken.