Turks Britse advocaat Özcan Keles werd op maandag 20 mei in Londen gearresteerd omdat Turkije om zijn uitlevering vroeg. Later is hij op borgtocht vrijgelaten. Keles is in England actief voor de Gülenbeweging, die door Turkije verantwoordelijk wordt gehouden voor de mislukte coup tegen Erdogan van 15 juli 2016. Hij moet een proces voeren, om zijn uitlevering te voorkomen. De Kanttekening sprak met Keles over de situatie waarin hij zich nu bevindt. ‘Turkije wil ons schrik aanjagen. De regering hoopt dat Turken in Groot-Brittannië, die kritiek hebben op Erdogan, hierdoor hun mond zullen houden.’

Özcan Keles deelde op sociale media kritische berichten over de mislukte coup en over de Turkse president Erdogan. Dit was voor Turkije reden om zijn uitlevering te eisen. De advocaat zou terroristische propaganda bedrijven. Als Keles wordt uitgeleverd, wordt hij mogelijk voor tien jaar in de gevangenis opgesloten.

Turkije heeft na de vermeende couppoging zo’n vijftigduizend mensen opgesloten en meer dan honderddertigduizend mensen ontslagen vanwege hun al dan niet vermeende banden met de Gülenbeweging. Keles ontkent betrokken te zijn bij terroristische activiteiten.

Advocate Hannah Raphael, die Keles juridisch bijstaat, vertelde aan de Britse krant The Guardian dat andere Europese landen Keles wellicht nooit zouden hebben gearresteerd: ‘In andere Europese rechtsgebieden zijn dit soort zaken nooit van de grond gekomen, wellicht omdat de autoriteiten het standpunt huldigen dat ze beledigend zijn en dat deze grens niet zou moeten worden overschreden.’

Maar hoe kijkt Keles zelf aan tegen deze zaak en de situatie waarin hij zich bevindt? ‘Het is echt een hele stressvolle situatie’, vertelt hij aan de telefoon. ‘Turkije wil dat Groot-Brittannië mij uitlevert. Normaal is het zo bij een aanklacht dat de aanklager moet beargumenteren waarom iemand opgepakt moet worden. Maar bij uitleveringszaken is het net andersom. Ik moet aantonen dat mijn mensenrechten worden geschonden.’

De wetgeving met betrekking tot uitlevering in Groot-Brittannië anders is dan in andere landen. In West-Europa en in de Verenigde Staten worden uitleveringsverzoeken als eerste behandeld door de politieke autoriteiten. Als zij van mening zijn dat deze aanvraag niet deugt – bijvoorbeeld omdat het land dat om uitlevering vraagt mensen om politieke redenen vervolgt, mensen geen eerlijk proces geeft en/of mensen martelt – dan wordt het verzoek meteen afgewezen. In Groot-Brittannië gaan uitleveringsverzoeken daarentegen meteen naar de rechter. Ook onrechtvaardige uitleveringsverzoeken worden dus behandeld. Keles: ‘Groot-Brittannië beschouwt Turkije officieel nog steeds als een ‘categorie 2-land’. Dat betekent dat Turkije vertrouwd wordt en een Turks verzoek om uitlevering serieus in behandeling wordt genomen. Maar ik heb alle vertrouwen in de Britse rechtspraak.’

Niet de eerste keer

Het is niet de eerste keer dat Turkije bij Groot-Brittannië aanklopt om politieke tegenstanders over te dragen. In 2017 bezocht de toenmalige minister-president Binali Yildirim Groot-Brittannië. Hij drong er bij zijn collega Theresa May op aan om gevluchte zakenmensen en activisten uit te leveren, omdat zij lid zouden zijn van een terroristische organisatie, waarmee Turkije de Gülenbeweging bedoelt. Maar tot dusverre is er nog niemand aan de Turkse autoriteiten toevertrouwd. Een half jaar geleden oordeelde een Britse rechtbank dat de zakenman Akin Ipek niet naar Turkije uitgeleverd mocht worden. Ook hij werd door Turkije verdacht betrokken te zijn bij de coup van 15 juli. Keles: ‘Normaal zorgt zo’n rechtszaak voor een precedent, dat een soortgelijk uitleveringsverzoek in de toekomst meteen wordt afgewezen. Maar dat is helaas niet het geval. Turkije blijft daarom dit soort uitleveringsverzoeken doen. Turkije wil ons schrik aanjagen. De regering hoopt dat Turken in Groot-Brittannië, die kritiek hebben op Erdogan, hierdoor hun mond zullen houden.’

Hoe voelt Keles zich nu? ‘Het feit dat ik gearresteerd ben en nu in de cel zit heeft natuurlijk wel impact. Ik heb mijn riem en mijn stropdas moeten afgeven. En deze arrestatie blijft gewoon in mijn CV staan. Natuurlijk ben ik onschuldig en ik kan het allemaal uitleggen, maar deze arrestatie heeft mij voor het leven getekend en blijft mij altijd achtervolgen.’ Ook voor de familie van Keles is het zwaar. ‘Mijn vrouw en kinderen maken zich zorgen.’

Keles kan over de rechtszaak zelf niets zeggen, om zijn zaak niet in gevaar te brengen. Wel benadrukt Keles dat hij niet moedwillig de confrontatie met de Turkse regering heeft opgezocht. ‘In 2016, na de coup, ben ik door Britse parlementariërs bevraagd over Turkije tijdens een hearing voor de Vaste commissie Buitenlandse Zaken van het Lagerhuis. Maar ik heb toen nauwelijks met de media gepraat. Ook aan deze zaak wil ik weinig ruchtbaarheid geven. Wel zal ik mij vanzelfsprekend verdedigen, ik moet mij verdedigen tijdens mijn rechtszaak, anders word ik uitgezet. Maar ik ben een eenvoudige student, die bezig is met een promotieonderzoek naar de mensenrechten.’

Over de toekomst van Turkije wil Keles wel praten. ‘Ik heb geen idee welke kant Turkije op zal gaan, maar ik heb wel een mening over welke kant het land op moet gaan. Turkije moet de mensenrechten weer respecteren, een democratische rechtsstaat worden, waar ook minderheden gelijke rechten hebben. Maar ik maak mij zorgen. Er is een internationale beweging richting autoritarisme en politieke leugens. Turkije staat hierin niet alleen. Hongarije en Rusland hebben ook repressieve regimes die voor post-truth politics kiezen en in West-Europa rukken populistische partijen op die precies hetzelfde willen. We moeten, juist nu, voor de waarheid staan.’