Labour won de Britse parlementsverkiezingen, maar verloor vijf zetels aan onafhankelijke kandidaten. ‘De pro-Gaza stem maakt een verschil.’

Op donderdag 4 juli werden in het Verenigd Koninkrijk de Lagerhuisverkiezingen gehouden. In alle 650 kiesdistricten werd er één kandidaat verkozen in het parlement volgens het zogenoemde first-past-the-post-principe: de kandidaat met de meeste stemmen komt in het Lagerhuis. Zoals verwacht won Labour de verkiezingen. Maar wat betekent de verkiezingsuitslag voor Britse moslims? We kijken hierop terug met Parveen Akhtar, universitair docent geschiedenis en internationale betrekkingen aan de Aston University in Birmingham en Timothy Peace, die als politicoloog verbonden is aan de University of Glasgow.

Labour heeft de Britse verkiezingen gewonnen. Was het een verpletterende overwinning? Of viel het tegen? 

Akhtar: ‘Het was een werkelijk fenomenale nacht voor de Labourpartij, ze wonnen met een overweldigende meerderheid en behaalden 412 zetels.’

Peace: ‘Het was een verpletterde overwinning inderdaad. Slechts één keer deed Labour het beter. Dat was in 1997 met Tony Blair, toen de partij 418 zetels won. Labour is hier erg blij mee.’

Hoe zit het met de moslimkiezers? Gooiden zij roet in het eten voor Labour?

Akhtar: ‘Ja, in gebieden met een hoge concentratie van moslimkiezers verloor Labour aanzienlijk veel stemmen. Labour verloor vijf zetels aan onafhankelijke kandidaten die zich op een Pro-Gaza platform hadden gezet (daarnaast kwam de onafhankelijke kandidaat Alex Easton voor het Noord-Ierse district North Down in het Lagerhuis, maar hij behoort niet tot het pro-Gaza platform, red.).

‘Het gaat om Shockat Adam, parlementslid voor Leicester South, Iqbal Mohammed, parlementslid voor Dewsbury en Batley, Adnan Hussain, parlementslid voor Blackburn, Jeremy Corbyn, parlementslid voor Islington North en Ayoub Khan, parlementslid voor Birmingham Perry Bar. Er zijn nu evenveel pro-Gaza onafhankelijken in het Lagerhuis dan er parlementsleden zijn voor de Reform Party van Nigel Farage, die anti-migratie is. De Green Party heeft vier zetels.’

‘Islamitische kiezers waren zo boos op het pro-Israëlische standpunt van Labour-leider Keir Starmer’

Peace: ‘De grote shock voor Labour was het district Leicester South, waar Shockat Adam won. Hierdoor kwam Jonathan Ashworth, een belangrijke bondgenoot van Labour-leider Keir Starmer en een beoogd minister, niet in het parlement. Tijdens de vorige parlementsverkiezingen had Ashworth een meerderheid van 22.000 stemmen. Dus dit was een gevoelige nederlaag voor Labour. Dat gold ook voor het verlies van Birmingham Perry Bar. Labour-politicus Khalid Mahmood was meer dan twintig jaar Lagerhuislid namens dit district, maar werd verslagen door de onafhankelijke Ayoub Khan. Mahmood is een moslim, maar islamitische kiezers waren zo boos op het pro-Israëlische standpunt van Labour-leider Keir Starmer, dat ze voor de onafhankelijken kozen.’

‘In Ilford North won Labour op het nippertje van de pro-Gaza kandidate Leanne Mohamad. Het scheelde maar enkele honderden stemmen. Als zij had gewonnen was het echt groot geweest, want schaduwminister Wes Streeting is een van de belangrijkste politici van Labour. De pro-Gaza stem maakt een verschil, zo blijkt duidelijk.’

Dat voormalig Labour-leider Jeremy Corbyn zou worden herkozen, nu als onafhankelijke, is niet onverwacht.

Peace: ‘Nee, inderdaad niet. Corbyn is extreem populair in zijn district Islington North, dat hij sinds 1983 vertegenwoordigt in het Lagerhuis. Ook is hij uitgesproken pro-Palestijns, waardoor islamitische kiezers op hem zijn blijven stemmen. Omdat hij nu een onafhankelijke kandidaat is, zal hij weinig invloed uitoefenen in het parlement, maar hij is met meer dan 40 jaar wel een van de langstzittende parlementariërs in Westminster. Misschien zal dit wel zijn laatste termijn in het Lagerhuis zijn, hij is nu 75 jaar.’

Zullen de pro-Gaza onafhankelijken misschien een nieuwe partij vormen? Of zich aansluiten bij de Workers Party of Britain van de linkse, pro-Palestijnse politicus George Galloway?

Akhtar: ‘Dat laatste lijkt mij onwaarschijnlijk, want Galloway verloor zijn zetel in Rochdale. Slechts 127 dagen nadat hij werd verkozen als parlementslid voor Rochdale verloor hij de zetel aan Paul Waugh van Labour, met ongeveer 1500 stemmen.’

‘Het Britse kiesstelsel werkt heel anders dan bijvoorbeeld het Duitse of Nederlandse systeem’

Peace: ‘Inderdaad zullen ze zich niet bij Galloway aansluiten. Maar of de vijf een eigen fractie zullen vormen, dat is een andere vraag. Normaal hebben onafhankelijken er geen belang bij om met andere onafhankelijken een eigen fractie te vormen, omdat ze weinig met die andere onafhankelijke kandidaten gemeen hebben. Maar nu is dat anders. Er zijn vijf pro-Gaza kandidaten verkozen. In theorie zouden ze een eigen fractie kunnen vormen in het Lagerhuis. Toch verwacht ik dat ze dit niet zullen doen, omdat ze met z’n vijven zijn en je dan niet echt extra voordeel kunt halen, als gezamenlijke fractie.’

Hebben de Groenen ook geprofiteerd van de pro-Israëlische opstelling van Labour?

Akhtar: ‘Ja. Carla Denyer, een van de twee co-voorzitters van de Green Party, versloeg in Bristol West Thangam Debbonaire van Labour, die deze zetel sinds 2015 had.’

Peace: ‘Voor Bristol West was de Palestijnse kwestie inderdaad doorslaggevend. Dit kwam niet door de moslimkiezers, maar door linkse kiezers die Palestina een belangrijk onderwerp vinden. Daarnaast speelden ook andere onderwerpen een rol, waar linkse kiezers Labour niet links genoeg vonden.’

‘De Green Party was een van de verrassingen van de verkiezingen. Vier zetels, dat is enorm voor hen. Ze hadden hiervoor slechts een zetel in het Lagerhuis. Het is een verviervoudiging. Desalniettemin: vier zetels op een totaal van 650 is natuurlijk niet veel, Labour heeft de groenen niet nodig om een regering te vormen.’

Populistische anti-immigratiepartij

Hoe zit het met Nigel Farage’s Reform Party? Was zijn partij succesvol, of niet echt? En hoe zou je zijn partij beschrijven? Extreemrechts? Radicaal-rechts?

Akhtar: ‘Ik zou Reform beschrijven als een populistische anti-immigratiepartij, die een zeer goed verkiezingsresultaat had. Hoewel ze met vier leden in het Lagerhuis kwamen, aanzienlijk minder dan de dertien die de exitpolls hadden voorspeld, behaalden ze wel de tweede plaats in veel kiesdistricten in het hele land. De verkiezingen zorgden ervoor dat Nigel Farage eindelijk de felbegeerde positie van parlementslid kreeg. Hij probeerde het zeven keer eerder tevergeefs.’

Peace: ‘Als het Verenigd Koninkrijk een ander kiesstelsel had, dan had de partij van Farage het vele malen beter gedaan dan nu. De partij kreeg meer dan 14 procent van de stemmen. Maar het zijn dus maar vier zetels geworden. De Reform Party werd in veel districten tweede, vooral in die districten die toentertijd voor de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie hadden gestemd. Ook in veel districten waar Labour wint en de Conservatieven normaal op de tweede plaats komen was de partij van Farage nu tweede geworden. Ze kregen landelijk in totaal zo’n vier miljoen stemmen.’

‘Het Britse kiesstelsel werkt heel anders dan bijvoorbeeld het Duitse of Nederlandse kiessysteem. Dit laat ook het electorale succes van de Liberal Democrats zien, die tijdens de verkiezingscampagne nauwelijks media-aandacht hadden gekregen. Ze haalden op 4 juli ongeveer 3,5 miljoen stemmen, minder dan de Reform Party, maar zijn wel nu de derde partij geworden in het Lagerhuis, met 72 zetels. De Liberal Democrats hadden in de vorige periode slechts elf zetels. Ze hebben vooral gewonnen in die districten die eerst in handen waren van de Conservatieven.’