Erdogan roept zijn volk op zo veel mogelijk kinderen te maken. Turkije is niet het enige land dat zich bemoeit met de samenstelling van gezinnen.

“Neem niet drie, maar vijf kinderen”, zei de Turkse president Recep Tayyip Erdogan tijdens een campagne-evenement voor het aankomende referendum over grondwetswijzigingen in Turkije. Eerder riep hij burgers op om tenminste drie kinderen te krijgen. De bewuste keuze om kinderloos te blijven bestempelt Erdogan als een “inhumane beslissing”. “Het verwerpen van het moederschap betekent het opgeven van de mensheid.” De staatsbemoeienis op de voortplanting van burgers is een wereldwijd fenomeen dat een lange geschiedenis kent. Enkele opvallende voorbeelden:

China
Eén van de bekendste voorbeelden van landen waar de overheid zich actief bemoeit met gezinsplanning is misschien wel China met de éénkindspolitiek. Inmiddels is het verbod op het hebben van meer dan één kind in China opgegeven en bepaalt de regel nu dat Chinezen twee kinderen mogen krijgen. In 2013 werden de regels betreffende de éénkindpolitiek al versoepeld: er kwamen uitzonderingen op de wet. Zo vormden ouders die zelf enig kind waren een uitzondering op de regel en ook voor mensen op het platteland werd een uitzondering gemaakt: zij mochten nog een tweede kind krijgen als het eerste kind een jongen was. De éénkindpolitiek werd in 1979 ingevoerd met als doel het bevolkingsaantal te laten dalen. De Chinese overheid vreesden dat het land een te hoge bevolkingsgroei economisch gezien niet aan zou kunnen. Bij overtredingen van het éénkindbeleid konden de autoriteiten hard ingrijpen, zo zouden moeders gedwongen worden tot abortus. Werd het kind toch geboren, dan kon het niet ingeschreven worden bij de gemeente. De éénkindpolitiek moest uiteindelijk plaatsmaken voor het tweekindbeleid door de vergrijzing van de Chinese bevolking en om het tekort aan arbeidskrachten te beperken.

Vietnam
“Vietnamezen die meer dan twee kinderen krijgen, worden nu gestraft. Maar de bevolking vergrijst”, meldde Trouw onlangs. Vietnam hanteert al meer dan vijftig jaar een
tweekindbeleid. Het beleid werd ingevoerd in de jaren zestig. In deze tijd verkeerde het land in diepe armoede en was het verwikkeld in een burgeroorlog. Vooral op het platteland groeide de bevolking snel. De autoriteiten vreesden voor een nog grotere armoede door de snelle bevolkingsgroei. Propaganda en sancties werden ingezet om het beleid te handhaven. Tegenwoordig heeft een overtreding van de regel vooral effect op Vietnamezen die bij de overheid of staatsbedrijven werken. Wie meer dan twee kinderen krijgt kan een promotie wel vergeten of kan zelfs op staande voet ontslagen worden. Zo vertelde de Vietnamese Truong Thu Huong (26) aan Trouw: “Op mijn werk zijn er al heel wat mensen gestraft, omdat ze een derde kind kregen. Ze houden dan twee jaar lang je bonus in, die je normaal iedere maand naast je basissalaris ontvangt. Een collega van mij werd per ongeluk zwanger van een derde kind. Nu moet ze het doen met een klein basissalaris.” Het einde van het huidige beleid lijkt echter nabij. Vietnam vergrijst namelijk in hoog temp. Het ministerie van volksgezondheid verklaarde eerder dit jaar de vergrijzing tegen te willen gaan door het huidige tweekindbeleid af te schaffen.

Japan
Ook Japan heeft te kampen met vergrijzing en een bevolkingskrimp. In 2014 waarschuwde het Japanse Genootschap voor Gezinsplanning dat Japanners met uitsterven bedreigd worden. Japanners zouden steeds minder seks hebben en steeds vaker en langer single blijven. Naar verwachtring zou de bevolking een krimp van tenminste 30 procent doormaken. Als reactie treedt de Japanse overheid op als koppelaar om het geboortecijfer weer omhoog te krijgen. In alle uithoeken van het land hebben overheidsfunctionarissen speeddatingavonden opgezet. “Als het aankomt op bevolkingskrimp voorkomen, ben je nergens zonder huwelijk”, verklaarde ambtenaar Kazuhiko Suzuki uit Ishioka aan Business Insider Nederland.

Iran
In augustus 2014 werden in Iran permanente vormen van geboortebeperking bij wet (wet 446) verboden, zoals sterilisatie van vrouwen. De geestelijk leider Ayatollah Ali Khamenei verkondigde eerder dat de bevolking moest groeien. Khamenei doelde op een hogere reproductie om “de nationale identiteit te versterken” en tegenwicht te bieden aan “ongewenste aspecten van de westerse levensstijl”. Artsen die de ingreep toch uitvoerden werden door de intreding van de nieuwe wet strafbaar gesteld. Daarnaast mocht er na de ingang van de nieuwe wet geen reclame meer worden gemaakt voor geboortebeperking. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International bracht in 2015 een rapport uit (You shall procreate: attacks on women’s sexual and reproductive rights in Iran) omtrent deze zaak en stelde onder andere dat de Iraanse autoriteiten met de wet 446 het welzijn van vrouwen en tienermeisjes in een verhoogd risico brengen.

India
Vanaf 2014 werd in elf deelstaten van India een tweekindpolitiek gevoerd. Waar de éénkindpolitiek in China streng gehandhaafd werd, kwam de tweekindpolitiek in India niet echt van de grond. Het hoge analfabetisme en het aanwezige kastenstelsel worden als redenen voor het falen van de tweekindpolitiek genoemd. In India zijn geen consequenties verbonden aan het krijgen van meer dan twee kinderen. Geneeskundestudent Nina Achten was voor haar co-schap gynaecologie/obstetrie in India en beschrijft in haar blog dat er vanuit artsen in India actief gecounseld werd om het bij twee kinderen te houden. Zij heeft gemerkt dat artsen vrouwen adviseren zich volledig te laten steriliseren in plaats van alle opties voor geboortebeperking te bespreken. De overheid schijnt posters te verspreiden waarop het tweekindsideaal gepropageerd wordt. “Inmiddels wordt het door het merendeel van de Indiase bevolking als old fashioned beschouwd om meer dan twee kinderen te hebben. Toch is er in het algemeen niet veel van terechtgekomen, aangezien in grote delen van India – onder meer door analfabetisme – paren nog altijd meer dan twee kinderen krijgen.”